265

Poena placet diverfa : genus mortale fub undis 260
Perdere, & ex omni nimbos dimittere cælo.
Protinus Æoliis Aquilonem claudit in antris,
Et quæcunque fugant inductas flamina nubes :
Emittitque Notum; madidis Notus evolat alis;
Terribilem picea tectus caligine vultum :-
Barba gravis nimbis; canis fluit unda capillis;
Fronte fedent nebula; rorant pennæque, finufque.
Utque manu lata pendentia nubila preffit,
Fit fragor: hinc denfi funduntur ab æthere
Nuncia Junonis varios induta colores
Concipit Iris aquas, alimentaque nubibus adfert.
Sternuntur fegetes, & deplorata coloni
Vota jacent; longique labor perit irritus anni.
Nec cælo contenta fuo Jovis ira: fed illum
Cæruleus frater juvat auxiliaribus undis.
Convocat hic amnes. Qui poftquam tecta tyranni
Intravere fui, non eft hortamine longo
Nunc, ait, utendum: vires effundite veftras.
Sic opus eft. Aperite domos: ac mole remota
Fluminibus veftris totas immittite habenas.
Jufferat. Hi redeunt, ac fontibus ora relaxant:
Et defrænato volvuntur in æquora curfu.
Ipfe tridente fuo terram percuffit: at illa

1

275

Supplicium aliud probatur, extinguere fcilicet gentem humanam in aquis, & ruere imbres ex toto cæla. Continuo Boream coërcet in fpeluncis Eoliis, & ventos. omnes qui depellunt nubes immiffas; & laxat Auftrum. Aufter prorumpit alis humidis, velatus faciem horrendam nigris tene

nimbi: bris. Barba onufta imbribus; aqua decurrit albâ co270 ma; nebula fparguntur per frontem ; & penna, &amiltus exudant. Et poftquam compreffit vasta manu nubes fufpenfas, erumpit fonitus inde fpiffi imbres fparguntur ab athere. Iris miniftra Junonis ornata diverfis coloribus haurit aquas, & miniftrat pabula nubibus. Sata Foteruntur, &fpes inanes agricola profigara funt, & opera prolixi anni evanefcit fine omni fructu. Neg Jovis indig natio expleta fuo cœlo; fed illi frater Neptunus aquas fuas in auxilium accommo

280

dat. Hic arceffit fluvios; qui poftquam fubierunt domum fui regis, Nunc inquit, non eft opus prolixa hortatione; exhaurite opes veftras. Ita expedit: referate domos, & fublatis impedimentis laxate tota frana veftris fluviis. Imperaverat illi revertuntur, & refolvunt ora fcaturiginibus, & ruunt in campos curfu indomito. Ipfe impulit terram fuo tridente: at illa

NOTA.

parte

Italis & iis qui ex illorum Mediterraneo mari funt fubje&ti, aquæ nuntium. 265. Tectus vultum] Phrafis Græca pro tectum habens vultum. Notum verò omnibus qualis fit cœli color, cum nubibus aqua gravidis obfcuratum eft.

269. Fragor] Ex præcipitatis aquis auc nubibus.

260. Diverfa] Omnino, fiquidem non [ igne, fed aqua genus mortale delere deftinat Jupiter. Quod diluvium, regnante Deucalione, in Theffalia, anno mundi 1437, 219 ante univerfale Noëticùm accidit, ut quibufdam placer; nifi, quod probabilius eft, per Deucalionem Noam ipfum intelligas, fiquidem Lucianus in libro de Dea Syria, & Deucalionis arcam, & ejus uxorem, & filios, & columbam nuntiam, & bina animalia ex omni genere memoret ; quæ omnia vix quifquam de di-viorum Dii. luvio aliquo particulari poffit exponere. 261. Nimbos] Eo nomine appellatur pluvia cum impetu ruens.

262. Æoliis oli ventorum regis, Jovis filii.

262. Claudit] Quia nubes depellit, cœlumque ferenat ventus ab axe Septentrio

nali furens.

264. Notum] Ventum meridionalem,

270. Nuncia] Iris eft, feu verficolor ille arcus qui in aëre tempore pluviali apparet. 279. Domos] Fontes, ubi habitant flu

280. Haberias] Metaphora ab equis, qua, ut rapidiffimo curfu in Terras fæviant, Humina hortatur Neptunus.

282. Æquora ] Camporum planitiem.

283. Tridente] Eft Tridens Neptuni fævum geftamen, quo fceptri vice utitur, Qua etiam poteftatemque fuam exercet terram concutit unde apud Homerum dicitur eodiga. & cvcdixown. C

Intremuit,

receffus aquarum. Fluvii

pecudes, & homines,

emcuffa eft, & mota aperuit | Intremuit, motuque finus patefecit aquarum. vagi impetum faciunt in Exfpatiata ruunt per apertos flumina campos; 285 vaftos campos;& auferunt Cumque fatis arbufta fimul, pecudefque, virofque, arbufta una cum fegetibus, Tectaque, cumque fuis rapiunt penetralia facris. Si qua domus manfit, potuitque refiftere tanto domos, & penetralia cum Indejecta malo; culmen tamen altior hujus fuis facris. Si qua domus ftetit, & valuit obniti non Unda tegit, preffæq; labant fub gurgite turres. 290 obruta tanta calamitate, ni- Jamque mare & tellus nullum difcrimen habebant. bilominus aqua altior occu- Omnia pontus erant. Deerant quoq; littora ponto. lit ejus faftigium, & turres Occupat hic collem: cymba fedet alter adunca, coacta vacillant fub aqua- Et ducit remos illic, ubi nuper ararat. rum congerie. Jamý, nulla erat differentia inter aquor terram. Omnia erant

mare, & mare carebat littoribus. Hic invadit collem;

alter fedet in curvo navigio,

Ille fupra fegetes, aut merfæ culmina villæ, 295 Navigat: hic fumma pifcem deprendit in ulmo. Figitur in viridi (fi Fors tulit) anchora prato: Aut fubjecta terunt curvæ vineta carina. Et, modo qua graciles gramen carpfere capellæ, per araverat. Ille navigat Nunc ibi deformes ponunt fua corpora phoca. 300 fupra fata, aut faftigia vil-Mirantur fub aqua fucos, urbefque domofque la abforpta: hic invenit pif

& ibi movet remos, ubi nu

cem in fuprema ulmo. An-Nereides: filvafque tenent delphines, & altis chora forte jacitur in prato Incurfant ramis, agitataque robora pulfant.

virente; aut naves adunca Nat lupus inter oves: fulvos vehit unda leones: radunt vineta subjecta. Et Unda vehit tigres. Nec vires fulminis apro, 305 qua parte macilenta capella Crura nec ablato profunt velocia cervo. nuper revulferunt grimen,

nunc ibi turpes phoca demit Quæfitifque diu terris, ubi fidere detur, tunt fua corpora. Nereides In mare laffatis volucris vaga decidit alis. admirantur lucos fub aqua, Obruerat tumulos immenfa licentia ponti, &oppida, & domos: &del

phines poffident nemora, & Pulfabantque novi montana cacumina fluctus. 310

feruntur per excelfas fron

des, & impingunt in quercus concußas. Lupus natat inter oves; aqua rapit rufos leones; aqua rapit tigres. Nec dentes fulminei juvant aprum, nec pedes celeres cervum undarum ingetù abreptum. Atg, avis vaga labitur in mare, alis defeffis, postquam diu luftravit terras, ubi liceat quiefcere. Immoderata licentia maris texerat colles, & inufitata unda alluebant faftigia montium.

NOTÆ.

284. Tatefecit] Ita ut Terra quafi in fe conglobata aquas in vifceribus reftagnantes effuderit.

286. Satis] Sata dicuntur frumenta, præfertim poftquam in herbam eorum germen erupit.

287. Sacris] Penatibus quos fupra in penetralibus coli diximus.

292. Omnia Pontus erant, ] Egregie & pro rei magnitudine dixit, inquit Seneca. Male autem redundat altera pars carminis, minùs enim dicit quam priùs dictum eft. Verum in hoc fæpe peccavit Ovid. & Quod bene ceffit nefcivit relinquere. 300. Phoca] Vituli funt marini. 302. Nereides] Maris nymphæ, Nerei

flix.

qua: jejunia illos vincunt cibi indigentia, quibus aqua indulfit. Phocis folum fertile, quamdiu folum fuit, fed tunc pars maris, & vastus campus aquarum repentinarum, dividit Aonios ab agris Atticis. Ibi mons excelfus nomine Parnaßus porrigitur ad fidera duobus cacuminibus, & excedit nubes verti

Maxima pars unda rapitur: quibus unda pepercit, | Maxima pars aufertur a-
Illos longa domant inopi jejunia victu.”
Separat Aonios Acteis Phocis ab arvis,
Terra ferax, dum terra fuit; fed tempore in illo
Pars maris, & latus fubitarum campus aquarú. 315
Mons ibi verticibus petit arduus aftra duobus;
Nomine Parnaffus, fuperatque cacumine nubes.
Hic ubi Deucalion (nam cætera texerat æquor)
Cum conforte tori parva rate vectus adhæfit;
Corycidas Nymphas, & numina montis 2
adorant,

320

Fatidicamque Themin; quæ tunc oracla tenebat.
Non illo melior quifquam, nec amantior æqui
Vir fuit, aut illa metuentior ulla Deorum.
Jupiter ut liquidis ftagnare paludibus orbem,
Et fupereffe videt de tot modo millibus unum, 325
Et fupereffe videt de tot modo millibus unam;
Innocuos ambos, cultores numinis ambos;
Nubila disjecit: nimbifque Aquilone remotis,
Et cælo terras oftendit, & æthera terris.
Nec maris ira manet. Pofitoque tricufpide telo 3 30
Mulcet aquas rector pelagi: fupraque profundum

ce. Pofiquam Deucalion hue

(nam mare obruerat alia omnia) appulit cum uxo

re, vectus exigua navi, venerantur nympha Corycidas, &Deos montanos, & Themin fatidicam, que tune

habebat oracula. Nullus vir fuit melior nec magis addiEtus juftitia illo; aut ulla magis pia, quam illa fuit. Dum Jupiter videt mundum demerfum liquidis paludibus & unum reftare de tot millibus, & uxam reExftantem, atque humeros innato murice tectumare de tot millibus, ambos Cæruleum Tritona vocat; conchaque fonaci

infontes, ambos pios, nubes difperfit; & imbribus à Borea fugatis, patefacia

terras cœlo, & cælum terris. Neque aftus maris durat: & moderator Ponti temperat aquas, remoto telo trifulco: & arceffit glaucum Tritonem eminentem fuper mare, & obductos habentem umeros conchis congenitis; & imperat inflare concham personantem,

corripit cornu cavum & in

&confeftim revacare undas Infpirare jubet; fluctufque & flumina figno & ffuvios figno dato. Ille Jam revocare dato. Cava buccina fumitur illi 335 tortum, quod auctum eft in Tortilis, in latum quæ turbine crefcit ab imo: amplitudinem ab infimo or- Buccina, quæ medio concepit ut aëra ponto,

340

be quod quidem ut fpiri-Littora voce replet fub utroque jacentia Phoebo.、 tu inflatum eft in medio ma- Tum quoque, ut ora Dei madida rorantia barba ri, pervadit fonitu littora porrecta fub utroque Sole. Contigit, & cecinit juffos inflata receptus, Tum etiam, postquam ad- Omnibus audita eft telluris & æquoris undis: motum eft ori Dei madido, Et quibus eft undis audita, coërcuit omnes. barba fillante, & inflata Jam mare littus habet: plenos capit alveus amnes: indicauit juffos regressus per- Flumina fubfidunt: colles exire videntur. vafit ad omnes fluctus terra & maris: & repreffit omnes Surgit humus: crefcunt loca decrefcentibus 345 ad quos penetravit. Nunc undis; mare habet littus: foffa continet fluvios cumulatos : am

nes deprimuntur: clivi videntur prodire. Terra apparet, loca augentur, aquis

tum

Poftque diem longam nudata cacumina filvæ Oftendunt, limumque tenent in fronde relictum. Redditus orbis erat, quem poftquam vidit inanem, Et defolatas agere alta filentia terras; defluentibus. Poftque dies a- Deucalion lacrymis ita Pyrrha affatur obortis: 350 liquot arbores exhibent faftigia spoliata, & habent Lu-O foror, ô conjux, ô foemina fola fuperftes, adherent ramis.Quam commune mihi genus, & patruelis origo, Mundus reftitutus erat; Deinde torus junxit; nunc ipfa pericula jungunt quem ut Deucalion vidit Terrarum, quafcunque vident occafus & ortus, vacuum, & terras afflictas late filere, hoc modo allo Nos duo turba fumus. Poffedit cætera pontus. 355 quitur Tyrrham lacrymis Nunc quoque adhuc vitæ non eft fiducia noftræ prorumpentibus: O foror, Certa fatis: terrent etiamnum nubila mentem. uxor, & mulier fola fuperftes, Quid tibi, fi fine me fatis erepta fuiffes, quam fanguis idem cum meo, orige patruelis, deinde leEtus confociavit, nunc ipfa pericula confociant, Nos duo fumus frequentia terrarum

Nunc animi, miferanda, foret? quo fola timorem Ferre modo poffes? quo confolante dolores? 360 Namque ego crede mihi,fi te modo pontus haberet, quafcunque Oriens & Occi-Te fequerer, conjux, & me quoq; pontus haberet.

dens afpicit: mare abforbuit reliqua. Nunc etiam nondum fatis efttuta vita noftra: nubes etiamnum concutiunt animum. Quis nunc tibi fenfus effet, O mifera, fi fuiffes liberata fatis fine me. Qua modo poßes tolerare metum fola? quo leniente dolores? Namý, ego, fidem mihi habe, fiquidem jam mare te teneret, uxor, te comitarer, & mare me quoque haberet.

341. Telluris] Id eft, quæ tum tellurem invaferant.

346. Longam ] Poft multos dies, imo & menfes, anni denique fpatium, fi de diluvio univerfali intelligas.

346. Nudata] Scilicer & fru&tus & folia deciderant.

352. Patruelis origo] Quippe Deucalion Promethei, Pyrrha Epimethei, Prometheus & Epimetheus Japeti foboles.

358. Erepta fatis] Ut fola fuperftes fuiffet.

O utinam poffem populos reparare paternis

O utinam mihi liceret reno

tere animas luto efficto! ditate patris, atg immitNunc gens humana fupereft

Artibus; atque animas formatæ infundere terrævare humanum genus calli-
Nunc genus in nobis reftat mortale duobus; 365
Sic vifum Superis: hominumq; exempla manemus.
Dixerat, & flebant. Placuit cælefte precari
Numen; & auxilium per facras quærere fortes.
Nulla mora eft; adeunt pariter Cephifidas undas,
Ut nondum liquidas,fic jam vada nota fecantes: 37
Inde ubi libatos irroravere liquores

Veftibus, & capiti; flectunt veftigia fanctæ
Ad delubra Deæ: quorum faftigia turpi
Squallebant mufco, ftabantqne fine ignibus aræ.
Ut templi tetigere gradus; procumbit uterq; 375
Pronus humi, gelidoque pavens dedit ofcula faxo.
Atque ita, Si precibus, dixerunt, numina juftis
Victa remollefcunt, fi flectitur ira Deorum;
Dic, Themi, qua generis damnum reparabile noftri
Arte fit: & merfis fer opem, mitiffima, rebus. 380
Mota Dea eft; fortemq; dedit: Difcedite templo;
Et velate caput; cinétafque refolvite vestes:
Offaque poft tergum magnæ jactate parentis..
Obftupuere diu: rumpitque filentia voce
Pyrrha prior: juffifque Des parere recufat:
Detque fibi veniam, pavido rogat ore: pavetque

385

in nobis duobus : Sic Diis placitum; & fumus exemrat lacrymabantur. Liplaria hominum. Abfolvebuit orare potentiam divinam, & opem petere per facra oracula. Sine cuntatione, defcendunt fimul ad aquas Cephifidas, quemadmodum nondum puras, fic tamen nunc pervadentes notum alveum. Tum poftquam infuderunt aquas delibatas veftimentis & capiti, iter inftituunt ad templum

facra Dea; cujus cacumina turpiter mucefcebant, & foci erant fine ignibus. Ut tetigerunt gradus templi, uter pronus humi fternitur, & timidus deofeulatus eft petram frigidam at, ita

loquuti funt; fi Dii fupera

ira eorum temperatur, dic, ti flectuntur aquis precibus,

Themi quomodo exitium noftra gentis fit medicabile, &, fuaviffima, fuccurre rebus obrutis. Dea vita eft, & refponfum dedit: Amolimini vos à templo, & tegite caput, & difcingite amictus adstrictos;& mittite poft dorfum offa magna matris. Diu admirati funt, & Pyrrha prior loquuta eft, & negat fe obfecu turam mandatis Dea: do precatur ore timido fibi ignofcat: veretur

NOTA.

381. Sortemg] Oraculum; in quo fenfu hanc vocem fupra vidimus.

381. Difcedite] Iftud ex veteribus ritibus curiofius exponunt nonnulli, quod fimpliciter accipiendum arbitror.

382. Velate caput] Iftud jam ex difciplina veteri: Nempe velato capite deos adorabant, humiles fe & indignos con feffi, aut veriti, ne quid mali ominis facra interturbaret, id docente Plutarcho: Unde Helenus Æneid. 3. ad Æneam;

Purpureo velare comas adopertus amictu,
Ne qua inter fanctas ignes in honore deorum
Hoftilis facies occurrat, & emina turbet.
Hunc focii morem facrorum, hunc ipfe teneto:
Hac cafti maneant in relligione nepotes.

382. (inctafg] Piaculum enim in facrificio erat aliquid effe religatum.

Lædere