270 Dat digitis gemmas, longoque monilia collo ; 267. Collocat hanc stratis.] Arnob. d. 1. solebat demens: "Tanquam si uxoria res esset, sublevato in lectulum numine, copularier amplexibus atque ore, resque alias agere libidinis vacua imaginatione frustrabiles." 271. Pandis de suo dedit Heinsius, quum MSS. omnes habeant blandis. Hostiæ quidem interdum blanda dicuntur, quæ offeruntur Diis blando animo (vid. Heynius ad Tibul. III. iii. 2.) sed blanda victimæ cornua vix ferri possunt, induta, ornatæ. Munere functus, sacris factis. Ture tantum, non sanguine, Veneri sacra facta Burm. monet e Meursii Cypro, lib. i. cap. 16. Sed Ovid. tempora rursus confundit. Seqq. enim temporibus Veneri utique hostiæ mactatæ sunt, licet sanguinem infundere aræ nefas haberetur. Tacit. Hist. iii. 3. Horat. I. Od. xix. 16. ibique Jani. 277. Aurea, pulchra. Sed hoc epi theto a Græcis et Latinis poetis ornatur in primis Venus, quæ juxta Sapph. χρυσοῦ χρυσότερος. Homerus etiam passim, χρυσῆ Αφροδίτη. 279. Flamma, imprimis ter accensa, lætum est omen. Apex, flamma in apicem acuminata. Non nove et mire sic locutus est Ovidius, ut Schirachio videbatur; nam etiam Virg. Æneid. ii. 683. apex visus fundere lumen, ubi vid. Heynius. Noster Fast. vi. 636. inque coma flammeus arsit aper; ex Pont. IV. ix. 54. Detque bonum voto lucidus omen apex; sic et Claudianus, iv. Cons. Honor. 200. Seneca, Edip. 310. verticem flammæ tribuit. 280. Simulacra sua puellæ, simulatam suam puellam. Mox unum post alterum vitæ signum tactu percipit mirans Pygmalion. Tepere de calore corporis humani. Vid. ix. 365; 393: ibi tepido et caluere. Incumbensque toro dedit oscula: visa tepere est. Dum stupet, et timide gaudet, fallique veretur, 283. Tentatum.] Non una et sola fuit hæc virgo eburnea aut marmorea: plurimas credo duras primum et difficiles amatoribus, obsequio tamen et assiduis precibus emollitas. Subsidit. Vide ad versum 257. Flectitur in facies. Vulgo vertitur in facies. Volebat dicere digitisque cedit, sed hoc ita exornavit, tractataque pollice multas flectitur in facies. Confer xv. 169. Tractari et flecti verba esse in hac re propria, docet Heinsius. Ipsoque fit utilis usu. Sic statua, posito rigore, utilis fiebat Pygmalioni. Paulo altius repetita posterior similitudinis pars. 287. Dum stupet.] Affectus Pygmalionis, repentino lætitiæ sensu perfusi, egregie notatus. Regius noster codex A. dubie gaudet; codex B. medio gaudet: sed timide præstantius et recte ab Heinsio prælatum; indicat nempe statum ambiguum Pygmalionis hærentis dubii inter gaudium et timorem. Timide gaudet præclare de eo, cujus gaudium nondum certum satis est. Supra, ix. 791. Nec timida gaudete fide; Sil. xi. 572. sollicite læti. Fallique veretur, non credit tactui suo, itaque rursus rursusque retractat, non statuam, sed multo exquisitius, sua vota. Tractare, i. q. palpare, &nλapặv. Saliunt. Vide ad vi. 390. 289. Corpus erat.] Proprie: tan gere enim et tangi, nisi corpus, nulla potest res. 290. Paphius heros, ut jam Bersmannus observavit, per prolepsin dictum; nam Paphus demum ex Pygmalione natus. Plenissima verba quæ sint, non intelligit Burmannus qui præfert unius Heinsiani MS. scripturam, plenissima vota, scilicet ut fruatur et coeat cum imagine illa eburnea, jam femina facta: in quo ego ei non assentior. Nam quid hoc est, vota, quibus Veneri grates agat? Votis enim susceptis non gratiæ aguntur Diis. Et si licet plena vota dicere, etiam plena verba ferenda sunt. Schirachius, qui eam ob causam justo acerbius vituperat Burmannum, putat, sensum esse elegantissimum, si intelligas verba perfecta et integra; verba, quæ proferuntur integra voce et clara. Equidem intelligo plurima verba, quæ ex plenissimo pectore promanant, et plenissimo ore proferuntur. Ea sunt lætitiæ summæ signum. Sic in Nuce, ver. 92. et Pont. IV. vii. 17: Pleni fructus sunt plurimi: atque etiam Art. Amat. ii. 322. plena falce metere ita accipio, ut apud Claudianum, Ep. ad Seren. 41. numerosa falce, plurimis falcibus metere; male ibi Burmannus mallet, plena lance, lance enim non metitur. Cic. Rosc. Am. 2. plena pe Verba, quibus Veneri grates agat: oraque tandem Ore suo non falsa premit; dataque oscula virgo Sensit, et erubuit, timidumque ad lumina lumen Attollens, pariter cum cœlo vidit amantem. Conjugio, quod fecit, adest Dea: jamque coactis Cornibus in plenum novies lunaribus orbem, 296 Illa Paphon genuit, de quo tenet insula nomen. VII. Editus hac ille est, qui, si sine prole fuisset, Inter felices Cinyras potuisset haberi. [tes! Dira canam : natæ procul hinc, procul este paren cunia, plurima, copiosa. Non falsa, vide ad ver. 250. 293. Sensit et erubuit.] Melius obstupefactam virginem induxisset. Nemo hoc credit. Ad lumina, scilicet solis: nam sequitur cum cœlo vidit amantem. Sic recte Burmannus contra Heinsium, qui per lumina intelligebat fenestras. Regii nostri Codices, ad lumina, quod ego ultro interpreter, ad oculos Pygmalionis. 295. Adest, quia illa mox uterum fert. Cornua lunæ coguntur, crescunt in plenum orbem. Paphos non nisi urbs Cypri, quam condidit vel hic Paphus, vel secundum Pausaniam Arcad. p. 607. Agapenor, quum, Ilio everso, classis Arcadum ibi appulisset; vel juxta Apollod. III. xiv. 3. Cinyras, Syriorum rex. Ibi templum Veneris celebratissimum; Tacit. Hist. ii. 3. 298-502. Cf. Hygin. fab. 58; Anton. Lib. cap. 34; Apollod. III. xiv. 4; Tzetzes in Lycophr. p. 60; Schol. Theocrit. ad Id. i. 107; Serv. ad Virg. Ecl. x. 18. et Æn. 5. 72; Fulgent. Mythol. iii. 8. Dubia omnia sunt et incerta, quæ Veteres et de parentibus et de patria Cinyra tradunt: vid. Munkerus ad Anton. Liberal. d. 1. et Meursius de Cypro, ii. 9. Thiante natum eum perhibent multi; Sandoci filium facit Apollod. Neque ex hoc loco aliquid definiri potest. MSS omnes, Editus et ille est, quod Constant. Fan. mutavit in Editus hac ille est, ut statuæ animatæ et Pygmalionis filius fuisse dicatur. Sed Heinsius malebat, Editus hoc (scilicet Papho) ille est. Et Paphi filius vocatur ab Hygino, fab. 242 et 270; Assyriorum regem eum faciunt Hyginus, fab. 58 et 242; Apollodorus, d. 1. Cyprium eum regem fuisse (sic etiam Homerus, Iliad. A. 21. ubi Agamemnonem thorace donat,) qui ditatam meretriculam, Venerem nomine, inter Deos retulerit, Venerique Cypriæ arcana sacra instituerit, quibus multos initiaverit, tradunt Clemens Alexandr. Protrept. p. 5; Arnob. advers. Gentes, lib. iv. p. 143. et lib. v. p. 169; Firmicus, de Errore profan. relig. p. 34. Sed si Cinyras tempore belli Trojani vixit, ut Homeri auctoritate constat, non bene Orpheo dicendam hanc fabulam Noster dedit. 300. Dira canam.] Exardescit animus Orphei atrocitate rei; hinc præmittit præfationem de nefando flagitio, quod narraturus est. Dira, amorem a Diis iratis immissum, a furiis injectum; confer versum 313. Procul hinc, etc. ex noto illo, ἑκὼς, ἑκὼς ἐστὲ Bißnλo, quo profani arcentur sacris, Aut, mea si vestras mulcebunt carmina mentes, 305 Si tamen admissum sinit hoc Natura videri, Gentibus Ismariis, et nostro gratulor orbi; Gratulor huic terræ, quod abest regionibus illis, Quæ tantum genuere nefas: sit dives amomo; Cinnamaque, costumque suam, sudataque ligno Tura ferat, floresque alios Panchaïa tellus, sed hoc loco castæ animæ filiarum atque patrum a sceleris horrendi auditione. Mulcebunt. Verborum elegantia et affectuum notatione, qua mirum in modum se commendat hæc fabula, tenebunt et delectabunt. 305. Ismariis, Thracibus, ab Ismaro, monte Thraciæ. Burmanno, qui putat, hæc ex sua persona dixisse Ovidium, mirum videtur, ita grutulari poetam Thraciæ, ubi modo ver. 83. Orpheus docuerat, amorem in teneros transferre mares, quasi pæderastia minus scelus incesto esset. Fuit sane minus scelus ex opinione pæderastarum, et omnino Græcorum; sua enim cuique flagitia parvi momenti esse videntur. Nostro orbi, parti orbis terrarum, quam nos incolimus. Gratulari nunc felicem prædicare, ut iii. Art. Am. 121. Tantum nefas, tam nefariam mulierem. Ab impiis hominibus quam remotissimi esse cupimus. etc. 308. Cinnamaque costumque suam.] De costo vide infra. Sit dives amomo, Valeant opes Arabiæ, eas non curamus nec invidemus, quum illa regio arborem ferat e tam scelesta muliere ortam. Panchæa, Arabiæ regio. Vossius ad Virgil. Georg. ii. 139. insulam putat esse sacram Euhemeri poetæ, eamque fabulosam, in parte Arabiæ orientali, quæ omnis generis aromata mittere credita sit. Cf. infra ad versum 476. Dives Panchaia etiam Tibullus, III. ii. 23; Dives Arabs, IV. ii. 18; Turiferis Panchaia pinguis arenis, apud Virgilium, Georg. ii. 139. Et illæ Arabum divitiæ (de quibus conf. Claudianus, Nupt. Hon. 92 sqq.) in proverbium abierunt. Tam in Arabia, quam in Armenia et Media nascebatur amomum, fruticis odorati et uvas ferentis genus; Plinius, xii. 13: sed deinde de omni aromate sincero dictum docet Salmasius ad Solin. p. 284. Cinnamum non tulit Arabia, sed secundum Plinium, xii. 19. ab Æthiopibus (forte a Sinensibus) importatum est. Costi radix et folia eximio odore, hinc Indis in maximo pretio. Plinius, xii. 12. Tura solis Sabæis, Arabiæ populo, concessa, sudantia ex arboribus incisis. Plinius, xii. 14; Virgil. Georg. ii. 117. Flores, plantas, frutices. Sed omnia illa bona superat illud nefas. Non poterat acrius aversari Myrrhæ furorem. In Arabia igitur mutata est Myrrha, et hinc etiam fugit ver. 478. Itaque nec Assyriorum, nec Cypriorum rex esse potuit Cinyras. Glareanus suspicatur, Cinyram Papho fratri Cypri imperio cessisse in Arabiam, ubi Myrrham genuerit. Sed quum nesciamus, quos auctores Ovidius secutus sit, nihil hic certo dici potest. In Libano monte eam natam esse, auctor est Antoninus Liberalis. Dum ferat et Myrrham! tanti nova non fuit arbos! Myrrha; facesque suas a crimine vindicat isto. 66 Et secum, quit. 320 "Dî, precor, et Pietas, sacrataque jura parentum, 311. Ipse negat nocuisse.] Turpitudinem istius amoris ostendit primum ex ejus origine, tum per comparationem cum odio parentis, denique ex insania virginis in spernendis procis. Non ille amor injectus a Cupidine, sed ad Furias referendus talis furor: bene Cupidinem inducit se purgantem. Apud Hyginum et Lactant. in Argum. Venus immittit Myrrhæ (forte Furiarum ministerio) istum furorem, quod mater ejus ausa esset se præferre Deæ ; eandemque opinionem etiam Noster, ver. 524. secutus videtur. Myrrha ab aliis vocatur Smyrna, causa est hæc, quia arbor illa Græcis et μúppa et ouúpva dicta. Sed Latini maluerunt Myrrha scribere: vide Munkerus ad Hygini fabulam 58. Gravis oppositio in telis Cupidinis et stipite Stygio. Tumidis, scilicet veneno. Afflavit non nisi de Echidnis dici potest, sed more poetarum unum verbum duobus nominibus Noster accommodavit. Stipite et afflatu Echidnæ te vulneravit, amorem tuum excitavit. E tribus una soror. Una ex Furiis, Tisiphone, Alecto, aut Megæra. 316. Te cupiunt proceres.] Tanto minus veniam merebatur Myrrha, quum facilis ei esset nubendi copia, atque maritum sibi deligendi e maximo numero lectorum, præstantissimorum, procerum, juvenum regiorum, qui eam cupiebant, ambiebant nuptiis, et aderant ad thalami certamen, præsentes certabant, ut eam sibi quisque conjugem vindicaret. Totoque Oriente. Id quia nimis poeticum judicabat Casp. Hosmannus, corrigebat totoque Oronte, ut intelligeretur ea pars Syriæ, quam Orontes irrigat; sed bene Orientem Burmannus defendit ab his libri iv. 56. de Thisbe: quas Oriens habuit prælata puellis. Nempe si ditissimi et potentissimi regis filia a procis totius Orientis expectatur, historicus non vereretur hoc fide certa narrare; cur non poeta, cui certe licet famam pulcherrimæ puellæ fingere etiam ad longe remotas gentes diffusam esse? Dum ne sit, etc. uno patre ex omnibus excepto. Lusit in vocem unus. 319. Sentit.] Sensum enim honesti et turpis omnibus hominibus impressit Deus. Et is sensus etiam in seqq. mediis in furoribus Myrrhæ subinde expergiscitur. |
