la dividunt cælum à dextra parte, et otidem à finistra, quintum est fervidius illis; ita dei providentia divisit molem inclusum pari numero; et totidem terræ trac: tus urgentur. Quorum qui medius est, non potest col propter ardores: nives cumulate tegunt duos posuit totidem inter utrumque : et temperavit calore cum frigore conjuncta: Aër imminet istis, qui tanto est gravior igne, quantò gravitas aquæ est minor gravitate 45 In mare perveniunt partim, campoque recepta 56 terræ. Voluit etiam nubes et nebulus illic locum habere, et tonitrua concussura mentes hominum, fulminaque et ventos procreantes frigus. Atque orbis conditor non illis dedit aërem passim pro li"bitu possidendum. NOTE. 41. Campo.] Equor dicit aut mare. 42. Liberioris.] Quia non angustis ripis in mari aqua coarctatur, prout antea cùm alveo suo retinebatur. Ib. Littora.] Distinguit poëta inter littus et ripam ut hæc sit fluminum, illud maris: quanquam non semper observatur hæc differentia. 45. Utque dua dextrâ.] Dextra pars mundi hic accipienda est de Septentrione; Sinistra de Meridie. Vide Turneb. lib. XVIII cap. 35. Dividunt cœlum astronomi secundum latitudinem in quinque zonas, mediam inter tropicos Torridam vocant; duas extremas, polis subjectas, hanc ad polum Arcticum Dextram, illam ad Antarcticum Sinistram. Inter has et Torridam alterutrinque Temperatam statuunt, cui divisioni et terram subjacentem respondere volunt. Mediam, sive Torridam propter solis ardores antiqui credebant inhabitabilem, ut duas extremas propter frigus. Habent autem nomina circuli, vel à regione cœli, ut Arcticus et Antarcticus; vel à causis, ut Tropicus Estivalis, Tropicus ilyemalis, sive Hybernus, et Equinoctialis ; nam sub hoc existente sole æquinoctia fiunt, sub illis, Solistitia, quas Græci rgias vocant. Quinque tenent cœlum Zone : quarum una corusco Semper solerubens, ut torrida semper ab igni; Quam circum extremæ dextrâ lævâque trahuntur Caruled glacie concrete, atque imbribus Has inter mediamque, duæ mortalibus ægris 47. Onus.] Terram dicit, cujus partes non imperitè dixerunt astronomi partibus cœli oppositis, et ejus virtutibus respondere: quanquam eâ sapientià deus omnia attemperavit, ut etiam sub sole, et in ipsis ardoribus, quod veteres non satis cognoverunt, jucundissimam vitam brutis et hominibus liceat agitare. Ib. Numero.] Zonarum scilicet. 48. Cura dei. Pro deo ipso, Græcorum more venustissimo poëtis familiari lb. Plage.] Quæ cœli respectu dicuntur Zonæ, ex in se sunt plaga aut terræ partes, quas cœlum premit. 49. Quarum.] Ita verò illi crediderunt,, qui ventis, terræ situ, alüsque plurimis nesciverunt inexperti temperari solis ardores. 50. Duas.] Quæ sunt versus polos. 51. Mista.] Temperatas dicit Zonas ab utroque latere torridæ ; quæ solis radiis illustrantur quidem; non ita tamen, ut non polorum frigus participent. 57. Non passim.] Qui alter ab ortu, alius ab occasu spirat, &c. Aëra Aëra permisit. Vix nunc obsistitur illis, Egrè jam illis resistitur, quanquam singuli moderentur suos flatus aliâ plagâ, 60 quò minus orbem discerpant 65 tanta est fratrum dissensio. Subsolanus profugit ad Auroram et regionem. Nubathæam et Persidem, et montes subjectos radiis matutinis. Vesper, et oræ quæ caiescunt sole occidente. juxta Favonium positæ sunt. Terribilis Aquilo occupavit Scythiam et Septentrionem. Terra opposita humida est à Noto pluvi ali, et nubibus 70 perpetuis. Collocavit super hæc ætherem fluidum et des titutum pondere, nec tenentem quicquam terrestris sedimenti. Vix disjunxerat ea omnia constitutis terminis, cùm astra, quæ oppres sa diu occultata fuerant sub illa mole, caperunt radiare 75 toto cœlo. Et ne ulla ora esset expers suis animalibus, astra et formæ deorum occupant sedles calestes; aquæ fuerunt nitidis piscibus frequentandæ terra excepit feras; aër mabilis alites. Ib. Radiis.] Periphrasis est terrarum, quæ solem orientem respiciunt, habitâ ratione Græcorum et Italorum, à quibus ad nos pervenerunt scientiæ. 64. Proxima.] Ita ut ad Zephyri seu Favonii ditionem spectent, qui ab illâ parte spi rat. Ib. Scythiam.] Scythia Asia ferocissimis populis notissima regio est. Ib. Septemque trionem.] Borealem plagam, frigore horridam, per signum cœleste describit,quod ursam majorem vocant. Septentriones verò aut septem Trionum dictum est hoc signum,quia plaustri refert speciem cum septem bobus aratoriis stellarum dispositio,quæ illud signum constituunt; quos quidem boves ara torios Triones priscâ linguâ dixerunt. Gell. lib. II. c. 21. 65. Contraria.] Meridionalis, Antarctica scilicet septentrionali opposita. 66. Pluvio.] Qui Auster seu Notus, à mari perflans Italiam, Galliamque et ejus tractûs provincias, nubes quæ in aquam solvunter secum volvit. Cæterùm plurimi sunt venti intermedii, quos ex nautis præsertim licet cognoscere, de quibus poëtam loqui non de cuit. 67. Liquidum.] Purum et ab omni fæce remotum. 70. Massa Chao, scilicet. 71. Sidera.] Sidus est, quod Græci asper vocant, signum ex multis stellis compositum, ut Aries, Taurus; stellæ enim sunt singulares ac solæ, qui ass à Græcis appellantur, ut sunt planetæ. 73. Astra.] Adeóque in Platonicorum descendit opinionem, qui astra et deos inter animantia recensent. Ib. Solum.] Eo nomine dicitur quicquid rem aliquam sustinet; atque ita mare piscium solum; cœlum astrorum, &c. 74. Cesserunt.] In orbis divisione piscibus obtigerunt, et in jus eorum venerunt. Sanctius la dividunt cælum à dextra parte, et otidem à finistra, quintum est fervidius illis; ita dei providentia divisit molem inclusum pari numero; et totidem terræ tractus urgentur. Quorum qui medius est, non potest col propter ardores: nives cumulate tegunt duos posuit temperavit calore cum fri. gore conjuncts: Aër imminet istis, qui tanto est gra. vior igne, quantò gravitas aquæ est minor gravitate totidem inter utrumque : et 45 In mare perveniunt partim, campoque recepta 56 terræ. Voluit etiam nubes et nebulas illic locum habere, et tonitrua concussura mentes hominum, fulminaque et ventos procreantes frigus. Atque orbis conditor non illis dedit aërem passim pro libite possidendum. NOTE. 41. Campo.] Equor dicit aut mare. 42. Liberioris.] Quia non angustis ripis in mari aqua coarctatur, prout antea cùm alveo suo retinebatur. Ib. Littora.] Distinguit poëta inter littus et ripam ut hæc sit fluminum, illud maris : quanquam non semper observatur hæc differentia. 45. Utque duæ dextrâ.] Dextra pars mundi hic accipienda est de Septentrione; Sinistra de Meridie. Vide Turneb. lib. XVIII cap. 35. Dividunt cælum astronomi secunduin latitudinem in quinque zonas, mediam inter tropicos Torridam vocant; duas extremas, polis subjectas, hanc ad polum Arcticum Dextram, illam ad Antarcticum Sinistram. Inter has et Torridam alterutrinque Temperatam statuunt, cui divisioni et terram subjacentem respondere volunt. Mediam, sive Torridam propter solis ardores antiqui credebant inhabitabilem, ut duas extremas propter frigus. Habent autem nomina circuli, vel à regione cœli, ut Arcticus et Antarcticus; vel à causis, ut Tropicus Estivalis, Tropicus ilyemalis, sive Hybernus, et Equinoctialis ; nam sub hoc existente sole æquinoctia fiunt, sub illis, Solistitia, quas Græci rgimas vocant. Quinque tenent cœlum Zone : quarum una corusco Semper solerubens, et torrida semper ab igni; Quam circum extremæ dextrâ lævâque trahuntur Caruled glacie concretæ, atque imbribus atris. Has inter mediamque, duæ mortalibus ægris 47. Onus] Terram dicit, cujus partes non imperite dixerunt astronomi partibus cœli oppositis, et ejus virtutibus respondere: quanquam eâ sapientià deus omnia attemperavit, ut etiam sub sole, et in ipsis ardoribus, quod veteres non satis cognoverunt, jucundissimam vitam brutis et hominibus liceat agitare. Ib. Numero.] Zonarum scilicet. 48. Cura dei. Pro deo ipso, Græcorum more venustissimno poëtis familiari lb. Plage.] Quæ cœli respectu dicuntur Zone, eæ in se sunt plage aut terræ partes, quas cœlum premit. 49. Quarum.] Ita verò illi crediderunt,, qui ventis, terræ situ, alüsque plurimis nesciverunt inexperti temperari solis ardores. 50. Duas.] Quæ sunt versus polos. 51. Mista.] Temperatas dicit Zonas ab utroque latere torridæ ; quæ solis radiis illustrantur quidem; non ita tamen, ut non polorum frigus participent. 57. Non passim.] Qui alter ab ortu, alius ab occasu spirat, &c. Аёга Aëra permisit. Vix nunc obsistitur illis, ว Egrè jam illis resistitur, quanquam singuli moderen. tur suos flatus aliâ plagâ, 60 quò minus orbem discerpunt 65 tanta est fratrum dissensio. Subsolanus profugit ad Auroram et regionem. Nubathæam et Persidem, et montes subjectos radiis matutinis. Vesper, et oræ quæ caiescunt sole occidente juxta Favonium positæ sunt. Terribilis Aquilo occupavit Scythiam el Septentrionem. Terra opposita humida est à Noto pluvi ali, et nubibus 70 perpetuis. Collocavit super hæc ætherem fluidum et destitutum pondere, nec tenentem quicquam terrestris sedimenti. Vix disjunxerat ea omnia constitutis terminis, cùm astra, quæ oppressa diu occultata fuerant sub illa mole, caperunt radiare 75 toto cœlo. Et ne ulla ora esset expers suis animalibus, astra et forma deorum occupant sedes calestes; aquæ fuerunt nitidis piscibus frequentandæ : terra excepit feras; aër mobilis alites. NOTE. 60.Fratrum.]Ventorum, Aurora, et Astræi gigantis, filiorum. Hes. Theog. 61. Auroram.] Pro oriente posita est, unde spirat ventus Eurus seu Subsolunus, dictus. Ib. Nabathæaque.] Regio est Arabiæ, quam suo nomine appellâsse volunt filium Ismaelis Nabath; quæ regio ad ortum respectu Italia est porrecta. 62. Persidaque.]Est persis Asia regio notis sima. Ib. Radiis.] Periphrasis est terrarum, quæ solem orientem respiciunt, habitâ ratione Græcorum et Italorum, à quibus ad nos pervenerunt scientiæ. 64. Proxima.] Ita ut ad Zephyri seu Favonii ditionem spectent, qui ab illâ parte spi cuit. 67. Liquidum.] Purum et ab omni fæce remotum. 70. Massa Chao, scilicet. 71. Sidera.] Sidus est, quod Græci aspev vocant, signum ex multis stellis compositum, ut Aries, Taurus; stellæ enim sunt singulares ac solæ, qui aseis à Græcis appellantur, ut sunt planeta. 73. Astra.] Adeóque in Platonicorum descendit opinionem, qui astra et deos inter animantia recensent. Ib. Solum.] Eo nomine dicitur quicquid rem aliquam sustinet; atque ita mare piscium solum; cœlum astrorum, &c. 74. Cesserunt.] In orbis divisione piscibus obtigerunt, et in jus eorum venerunt. Sanctius Desiderabatur adhuc animal va, et modò à sublimi æthere ta et timo procu erant; Sanctius his animal, mentisque capacius altæ III. Aurea prima sata est ætas, quæ vindice nullo, 80 85 90 95 nec voces minas intentantes legebantur in æra affixo: nec supplex multitudo metuebant vultum sui judicis; sed securi erant absque ultore. Nondum ab es ex montibus suis desecta descenderat in aquas fluidas, ut terras alienas adiret : et nulla littora nisi sua hominibus perspecta. NOTE. 76. Sanctius.] Hic ferè pro positivo ponitur comparativis, ut admirandum et suspiciendum dicat hominem. 77. Deerat.] Cui antè à sapientissimo opifice omnia in usum parata, quàm crearetur. 78. Divino semine.] Est istud ex Platonis academiâ et Zenonis porticu ortum ; quibus philosophis anima humana est scintilla cœlestis, et ut ait Hor. Divine particula auræ. 79. Origo.] A quo omnia bona orta sunt. 81. Cognati.] Simul nati. Nam terra unà cum cœlo ex illo acervo,quod Chaos vocârunt nata perhibetur. Vel etiam revera cognati quoniam in eâdem confusione, eâdemque massa cum illo permixta fuerat. Ib. Semina.] Vim quandam eadem producendi, quæ in calo essent 82. Satus Tapeto] Prometheus est, qui universi generis humani artifex, eo ipso tempore quo alterius filius, à poëtis dicitur. Ridicule, si fabulam spectes,et in veritatis integumento hæreas; apposite, si agrestes et sævos homines ad humanos mores informâsse, eosdemque ignis inventionem et usum, multa alia insuper docuisse Prometheum virum à 88. Conversa.] In figuram, quam habet, commutata. 89. Aurea.] In quatuor ætates hominum vitam partiti sunt Ethnici, quas metallorum nomine, auri, argenti, æris, et ferri, prout illi à nativâ probitate ad omnem nequitiam desciverunt,non imperitè inscripserunt.Quam fabulam ex statuâ per somnum Nebuchodonosori oblata, de quâ aliquid inaudierant Græci, derivatam volunt: Daniele illam de quatuor imperiis explicante. Ib. Vindice.] Punitore. Nulli enim tum erant judices, nulli lictores, nulli rerum capitalium vindices, nec ulli carceres. 91. Minacia.] Intelligit leges æreis tabulis inscriptas et loco conspicuo affixas, ut publicè legerentur: hinc figere, et refigere, pro leges ferre, et abrogare. 94. Orbem] Pro orbis parte posuit, synecdochicè. Nondum |