Imatges de pàgina
PDF
EPUB

30 Sulcat, &, innixus moderamine navis, in altâ P.ppe caput pofuit, donec Caftrumque, facrasque Lavini fedes, Tiberinaque ad Oftia venit.

30. Moderamine navis.]Guberna-¡ Propter conditorem Æneam, Divis adfcriptum, aut propter templum Veneris, ibi conditum.

culo.

31. Caftrum. ] Oppidum in orâ maris Tyrrheni, prope rudera Veliæ, nunc Caftello à mare della Brucca. Sunt alia ejufdem nominis oppida in eodem littore. Sacras. ]

32. Lavini.] Lavinium, Lavinia, civitas Latii. Oftia. ] In oftio Tiberis urbs ædificata, nomen habuit Ostia, quod adhuc fervat.

XV. Æfculapius in infulâ Tiberinâ collocatus.

Uc omnis populus paffim,matrumque,patrumque

[ocr errors]

Vefta tuos, lætoque Deum clamore falutant. Quàque per adverfas navis cita ducitur undas, s Thura fuper ripas, aris ex ordine factis,

Parte ab utrâque fonant, & odorant aëra fumis, Jetaque conjectos incalfacit hoftia cultros. Jamque caput rerum Romanam intraverat urbem ; Erigitur ferpens, fummoque acclivia malo 10 Colla movet, fedesque fibi circumfpicit aptas. Scinditur in geminas partes circumfluus amnis: (Infula nomen habet) laterumque à parte duorum Porrigit æquales media tellure lacertos.

Huc fe de Latiâ pinu Phoebeïus anguis

15 Contulit, & finem, fpecie coelefte refumptâ, Luctibus impofuit, venitque falutifer urbi.

pem, orbis dominam.

9. Acclivia malo. ] Circa malum repentia.

12. Nomen habet. ] Ipfius amnis nomen, vocatur infula Tiberina. 13. Lacertos.] Alveos, ita ut inter utrumque tellus media fit.

2. Quæque. ] Et turba, quæ tuum, Trojana Vefta, ignem fervat. Id eft Adfuerunt etiam virgines Veftales. Illæ perpetuum ignem alebant, ac Veftam, ignis præfidem,colebant,more & ritu ab Eneá Trojanisque deducto. Hinc Troica dicitur. Appendicem confule. c. 2. 4. Adverfas. ] Quippe à mari petebant Romam adverfo flumine. 15. Specie cælefte refumpta.] De7. Conjectos. ] In finum adactos.pofitâ ferpentis formâ, & cœlefti Incalfacit.] Calefacit. formâ rursùm fumptâ. Coelefte,pro 8. Caput rerum.] Urbium princi-coelefti fcriptum eft, poetico more

14.Pinu. ] Navi. Phabeius.] Æ(culapius, Phabi filius.

XVI. C. Julii Cæfaris laudes. Veneris luctus imminentem illi necem profpicientis.

Ic tamen acceffit delubris advena noftris;

HCafar in urbe fuâ Deus eft, quem Marte togâque

r. Hic.] Afculapius. Advena. ][ templa noftra venit. Externus & peregrinus Deus, in 2, Cafer. IC. Jul. Cæfar. Sud,]

5

Præcipuum, non bella magis finita triumphis,
Resque domi gefte, properataque gloria rerum
In fidus vertêre novum, ftellamque comantem,
Quàm fua progenies. Nec enim de Cæfaris actis
Ullum majus opus, quàm quòd pater extitit hojus.
Scilicet æquoreos plus eft domuiffe Britannos,
Perque papyriferi feptemflua flumina Nili
o Victrices egiffe rates, Numidasque rebelles,
Cinyphiumque Jubam Mithridateisque tumentem
Nominibus Pontum, populo adjeciffe Quirini,
Et multos meruiffe, aliquos egiffe triumphos;
Quàm tantum genuiffe virum, quo præfide rerum
35 Humano generi, Superi faviftis abundè.
Ne foret hic igitur mortali femine cretus
Ille Deus faciendus erat. Quod ut aurea vidit
Æneæ genitrix, vidit quoque triste parari

Non hofpes & advena, fed indigena inter fuos colitur in fuâ Roma. Poft obitum relatus inter Deos fuit. Marte togaque. ] Pace & bello clariffimum. Togam in urbe & otio gerebant, fagum in milina, feu chlamydem.

3. Finita triumphis. ] Quorum bellorum non alius exitus fuit, quàm triumphus.

[ocr errors]

10. Vitrices.] Cæfar, victo Pompeio, Alexandriam petiit, ubi victo extinctoque Ptolemæo, Ægypti rege, cujus infidiis pænè oppreffus fuerat regnum Cleopatræ, ejus forori tradidit. Numidas. ] Africa populum.

11. Cinyphium.] Africanum. Lib. V. n. 4. Jubam. ] Regem Mauritaniæ, qui L. Scipione & Catone auctoribus, bellum civile in Africâ inftaurabat. Res geftas Cæfaris apud Suetonium lege.

4. Properata.]Breviffimo tempore parta. Periit enim fexto & quinquagefimo ætatis anno. Sueton. c. 88. 5. In fidus. ] Cùm Auguftus ludos 12. Nominibus.] Victoriis, famâ. in honorem Č. Julii Cæfaris in fe Mithridates enim per annos 40.belnatu occifi celebraret, apparuit lum gefferat cum Romanis, quibus ftella crinita, feu cometes, in quem magnas intulerat clades. Ejus filius mutatum Cæfarem, coloque infer- Pharnaces, in populi Rom. fines irtum, ipfe fibi populoque perfuafit. rumpens, à Cæfare illuc ex Ægypto 6. Quam fua progenies-JUt in fidus advolante, primo impetu debellatus verteretur, Cæfar meruit, non ma- eft; & Pontus, ejus regnum, Romagis tor rebus præclarè geftis, quàmnæ ditioni additus. Ibi Cæfar exclamavit: Veni, vidi, vici. Populo adoptando Cæfarem Auguftum. 7. Pater. ] Adoptione. Erat enim Quirini. ] Romano imperio. Hujus cui nomen Auguftus genitus C. Octavio & Ac-conditor Romulus ciâ, filiâ Juliæ, fororis C. Julii Cæ- etiam Quirino fuit. Lib. XIV. n. 14. faris. 13. Aliquos. Egit quinque: pri8. Scilicet.] Ironicè hæc dicuntur.mum de Pompeio. 2. de Ptoleniæo. Quafi verò plus effet Britanniam 3. de Pharnace. 4. de Jubâ, 5. de domuiffe, Ægyptum victrici claffe Pompeii filiis. Juftraviffe, Jubam in Mauritaniâ,; Pharnacem, Mithridatis filium, in Ponto profligaffe, quàm Auguftum filium habuiffe. Equoreos. ] Anglia mari cingitur.

14. Quo prafide, &c.] Quem orbi Principem cùm dediftis, ô Superi, maximo beneficio mortales affeciftis.

16. Hic. J Auguftus. Ne merum 9. Papyriferi. ] Papyrus, Ægypti hominem haberet patrem, oportuit arbufcula, cujus philira, five cor-C. Julium Cæfarem in Deos referrie tex tenuis, ufum chartæ veteribus 18. Genitrix. 1 Venus.

præbuit,

Pontifici letum, & conjurata arma moveri: ao Palluit; & cunctis, ut cuique erat obvia, divis, Afpice, dicebat, quantâ mihi mole parentur Infidiæ, quantâque caput cum fraude petatur, Quod de Dardanio folùm mihi reftat Iulo. Solane femper ero juftis exercita curis ? Quam modò Tydide Calydonia vulneret hasta, Nunc male defenfæ confundant monia Troja: Quæ videam natum longis erroribus actum, Jactarique freto, fedesque intrare filentûm, Bellaque cum Turno gerere, aut, fi vera fatemur, 30 Cum Junone magis. Quid nunc antiqua recordor Damna mei generis ? timor hic meminiffe priorum Non finit: in me acui fceleratos cernitis enfes ; Quos prohibete, precor, facinusque repellite, neve Cæde facerdotis flammas extinguite Vestæ.

19. Pontifici. ] Julio Cæfari, qui Pontifex Maximus erat.

22. Caput. ] Unus vir, qui folus ex Iuli ftirpe reftat.

23. Iulo.] Æneæ filio à quo gens! Julia ducebat originem.

30. Junone. ] Quæ Trojanis & Eneæ femper infenfa. Quid nunc.] Quid necefsè eft vetera meorum infortunia commemorare ?

31. Timor bic. ] De conjuratione in Cæfarem fufceptâ. Recens iftud 25. Quam, &c.]Quæ modò à Dio-malum, longè graviffimum, facia mede vulnerer, modò pudore affi-ut priora & vetera oblivifcar. ciar, ob Trojam male à Trojanis 32. In me. ] In meum Cæfarem. defenfam, & à Græcis everfam. Ty34. Vefta. Nolite pati ut extin dida. ] Diomedes Venerem, quæ guatur Cæfaris fanguine ignis Veffilium Eneam defendebat, vulne-tæ. Hujus Cæfar facerdos erat. De ravit in bello Trojano. Lib. XIV. Veftâ mentio fit in Append. cap. 2. A. IQ. Calydonia. ] Eib. VI. n. 1o.

XVII. Prodigia necem Cæfaris præmonftrant.

Alia nequicquam toto Venus anxia coelo [quam

cumpere quan

Ferrea non poffunt veterum decreta fororum,
Signa tamen luctûs dant haud incerta futuri.
s Arma ferunt inter nigras crepitantia nubes,
Terribilesque tubas, auditaque cornua cœlo
Præmonuifle nefas: folis quoque triftis image
Lurida follicitis præbebat lumina terris.
Sæpe faces vifæ mediis ardere fub aftris:
30 Sæpe inter nimbos gutte cecidêre cruenta.
Cerulus & vultum ferrugine Lucifer atrâ

3.Serorum. ] Parcarum. Veteres vocat, quia fuum ab Orbe condito munus adminiftrabant. Ferrea decreta. ] Quæ nemo poteft infringere. Dura, triftia.

4. Luctus futuri. ] Mortis luctuo, inuminentis Cæsaria

5. Ferunt. ] Perhibent. Lege Virgil. lib. 1. Georg. verf. 474.

9.Sub aftris. In aëre, ubi cometæ & alia meteora fpectantur.

11. Ferrugine.] Colore nigro, qualis eft ferri. Lib. II. n. 18. Lue cifer. 1 Lib. II. n. 3、

Sparfus erat; fparfi lunares fanguine currus. Triftia mille locis Stygius dedit omina bubo: Mille locis lacrymavit ebur, cantusque feruntur 15 Audki, fanctis & verba minantia lucis.

Victima nulla litat, magnosque inftare tumultus Fibra monet, cæfumque caput reperitur in extis. Inque foro, circumque domos, & templa Deorum Nocturnos ululaffe canes, umbrasque filentûm 20 Erraviffe ferunt, motamque tremoribus urbem. Non tamen infidias, venturaque vincere fata Præmonitus potuêre Deûm, ftrictique feruntur In templum gladii: nec enim locus ullus in urbe Ad facinus, diramque placet, nifi curia, cædem.

13. Stygius.] Feralis, funeftus., Bubo.] Lib. VI. n. 10.

14. Ebur. ] Statuæ ex ebore, ita fudarunt, quafi lacrymarent. 15. Sanctis.] Lucus, erat fylva Numini cuipiam confecrata.

16. Litat.] Propitios Deos effe fignificat. Litare propriè dicitur qui facrificio Numen placat, con ciliatque.

nium. L. I. n. 16.

20. Fremoribus. ] Terræ motibus: 22. Pramonitus. ] Prævia monita. Feruntur. ] A conjuratis portantur.

23. Templum.] Curiam Pompeii, ubi Cæfar interfectus eft, vocat templum, quia curia facer locus cenfebatur, & haberi fenatus in templis folebat. Fuit autem cæfus. Idibus Martii, tribus & viginti vulneribus, uno tantùm letali, annum ætatis fextum & quinquagefimum agebat. Cædis caufas & modum exponit Suet. n. 81. &c. Idem argumentum tractant Virg. Ecl. 3. Hor

17. Fibra. ] Vifcera pecudum immolatarum. Suprà, n. 12. Cafum caput.] Quando victimæ vifcera verbi gratiâ, cor, hepar, fine capi te reperiebantur, peffimum cenfebatur omen, ac mortis præfagium. 19. Silentúm. ] Mortuorum, Ma-l L. I. Od. 2.

XVIII, Jupiter Venerem confolatur, eique fata & Augufti felicitatem aperit.

Um verò Cytherea manu percuffit utrâque

Quâ priùs infefto Paris eft ereptus Atridæ ;
Et Diomedeos Æneas fugerat enfes.

Talibus hanc genitor: Sola infuperabile fatum,
Nata, movere paras? intres licet ipfa fororum
Tecta trium; cernes illic molimine vasto
Ex ære, & folido rerum tabularia ferro;

2. Condere.] Occultare Cæfarem, & conjuratis eripere.

3. Qud priùs. ] Quemadmodum Paridem cum Menelao congreffum arms imparibus eripuerat. Hom. Iliad. III.

4. Eneas.] Encam cum Diome de pugnantem iniquo marte, Venus eadem, obfcura nube tectum, periculo fubduxit. Hom. VI. Iliad,

5. Hanc.] Subaudi, folatur, ak loquitur.

6. Movere. ] Mutare, diffingere Intres licet, &c.] Potes ingredi Parcarum domum.

7. Molimine vafto. ] Opere ac labore magno confecta; molis & magnitudinis eximiæ.

8. Tabularia. ] Tabularium, lo 'cus eft, in quo tabulæ publicæ fer

Quæ neque concuffum cœli, neque fulminis iram, To Nec metuunt ullas, tuta atque æterna, ruinas. Invenies illic incifa adamante perenni

Fata tui generis: legi ipfe, animoque notavi,
Et referam, ne fis etiamnum ignara futuri.

Hic fua complevit (pro quo, Cytherea, laboras) 15 Tempora, perfectis, quos terræ debuit, annis; Ut Deus accedat cœlo, templisque colatur, Tu facies, natusque fuus, qui nominis hæres Impofitum feret unus onus, cæfique Parentis Nos in bella fuos fortiffimus ultor habebit. 20 Illius aufpiciis obfeffæ monia pacem

Victa petent Mutine; Pharfalia fentiet illum,
Emathiique iterum madefient cæde Philippi,
Et magnum Siculis nomen fuperabitur undis :
Romanique ducis conjux Ægyptia tædæ
25 Non bene fifa cadet, fruftràque erit illa minata
Servitura fuo Capitolia noftra Canopo.

Quid tibi barbariem, gentesque ab utroque jacentes
Oceano numerem ? quodcumque habitabile tellus

vantur. Rerum. ] Mundi: rerum in alii Geographi. Virgilius tamen, orbe toto gerendarum.

Ovidius & alii fcriptores, ad Phi

9. Concuffum cæli. ] Concuffio-lippos utroque bello pugnatum effe nem, tumultum, tonitrua. narrant. Fortè quia utraque clades Theffaliam & Macedoniam pervafit.

14. Hic. ] Cæfar.

22. Emathii.] Macedonia dicta eft olim Emathia: La Macedoine. 23. Magnum nomen.] Sextus Pompeius, Pompeii magni filius, Reipublicæ partes contra Octavium

17. Tu facies. ] Dabis operam tu, ejusque filius Auguftus, ambo curabitis, ut Cæfar tanquam Deus colatur, ut illi templa ponantur. Suus.] Hoc in loco ponitur pro ejus. Qui, &c.] Qui Auguftus Cæ faris nomen fumet, orbemque refuftinens gendum accipiet, ac nobis faventibus ulcifcetur Cæfaris necem; ille Mutinam expugnabit, ille, &c. Nominis hæres. ] Vocatus eft Auguftus, C. Julius Cæfar Octavius, Teu Octavianus. Qui adoptabantur nomen adoptantis adfciicebant. 18. Onus.] Imperii.

[ocr errors]

in freto Siculo victus eft, ac Magni Pompeii fortunam & nomen, fpesque reipublicæ afflixit.

,

24. Romani ducis. ] M. Antonii triumviri. Coorta inter ipfum & Octavium fimultas erupit in apertum bellum in quo Antonius navali ad Actium prælio fufus fuga tusque eft , cum Cleopatrâ conju19. Suos. Faventes, adjutores. ge, regina Egypti. Vide Virgil. 21. Mutina. Urbs eft Italiæ Cif-Libro VIII. Horat. Lib. I. Ode: padanæ, olim in viâ Æmiliâ, quam Antonius obfidebat: eam liberavit Octavius Modene. Pharfalia. ] Pugnantem cernet Pharfalia: Eft regio Theffaliæ, in Græciâ, circa urbem Pharfalum. Ibi Pompeius cum Cæfare conflixit: Octavius ve rò & Antonius contra Brutum & Caffium Cæfaris percuffores, pu gnarunt prope Philippos, urbem in finibus Macedoniæ & Thraciæ, longè à Pharfaliâ remotant, ut difertè docent Plinius, Mela &

Nunc eft, &c. Conjux, &c.] Cleopatra, uxor Antonii, male peribit, dolebitque fe fruftratam eâ fpe, quam è fuis cum Antonio nuptiis conceperat, fore ut Romam & Capitolium in ditionem ac poteftatem Ægypti redigeret. Tada. ] Lib. I. n. 20.

2

26. Canopo. ] Canopus Egypti oppidum: Bochir. Totam Egyptum fignificat.

27. Barbariam. ] Barbaras gentes ab Augusto subigendas.

« AnteriorContinua »