15 Şifte modum, dixit: nec enim fortuna querenda
Sola tua eft, fimiles aliorum refpice cafus,
Mitiùs ifta feres; utinamque exempla dolentem
Non mea te poffent relevare, fed & mea poffunt.
Fando aliquem Hippolytum veftras (puto) contigit
Bo Credulitate patris, fceleratæ fraude novercæ, [aures
Occubuiffe neci; mirabere, vixque probabo;,
Sed tamen ille ego fum. Me Pafiphaeïa quondam
Tentatum fruftrà patrium temerare cubile,
Quod voluit, finxit voluiffe, & crimine verfo,
BS Indiciine metu magis, offenfane repulfæ,
Arguit; immeritumque pater projecit ab urbe,
Hoftilique caput prece deteftatur euntis.
Pittheam profugo curru Trozena petebam,
Jamque Corinthiaci carpebam littora ponti,
30 Cùm mare furrexit, cumulusque immunis aquarum
In montis fpeciem curvari, & crefcere vifus,
Et dare mugitus, fummoque cacumine findi.
Corniger hinc taurus ruptis expellitur undis,
Pectoribusque tenùs molles erectus in auras,
35 Naribus, & patulo partem maris evomit ore.
Corda pavent comitum; mihi mens interrita manfit
Exiliis contenta fuis. Tum colla feroces

Ad freta convertunt, erectisque auribus horrent Quadrupedes; monftrique metu turbantur, & altis 40 Præcipitant currum fcopulis ; ego ducere vanâ

Thefei filius, qui templo ejufdem Diana Aricinæ præerat, ab Efculapio in vitam revocatus,ut ipfe modo narrat Ægeriæ.

15. Sifte modum. ] Impone lacrymis finem; moderatè Numam luge. Querenda. ] Deploranda.

17. Utinamque. ] Utinam alienis te potiùs exemplis & calamitatibus confolari poffem, quàm meis Sed meis tamen id præftare poffum. Quod mihi contigit, valere poteft ad tuum dolorem confolandum.

19. Fando, &c. ] Audivisti, credo, quemdam Hippolytum, occidiffe propter crudelitatem patris) & noverca dolos; mirum tibi vi. debitur fi dixero illum vivere, illum ipfum effe me. Ita fe res

tamen habet.

22. Pafphaera. ] Phædra, Pafiphaës filia, Thefei uxor, noverca Hippolyti.

23. Tentatum, &c.] De ftupro interpellatum.

24. Quod voluit, &c.] Finxit me voluiffe, nempe temerare Thefei torum, id quod ipfa voluit. Scelus

fuum mihi affinxit. Crimine verfor] Crimine à fe rea, in me innocen tem converfo.

25. Indiciine metu. ] An timens ne indicarem ipfam patri? an potiùs ægrè ferens fe à me repulfam?

26. Arguit. ] Accufavit me apud patrem meum; me reum loco suo fecit. Immeritum. ] Infontem.

27. Hoftili prece.] Diris impre cationibus, quales in hoftem conjiciuntur, me profecutus eft. 28. Trazena Pittheam. ib. VI. num. 10.

29. Corinthiaci. ] Lib. V. num. 11. VI. n. 1o.

30. Surrexit. ] Intumuit.

33. Hinc ] Ex illo aquarum cumulo erumpit. Taurus. ] Vitulus marinus.

37. Exiliis, &c.] Nihil metuens pejus exilio mihi à patre irrogato. Qui magnâ aliquâ premuntur calamitate, fiunt audaces & impavidi, quia nihil gravius timent.

40. Ducere. Adducere, flectere. Vand manu.] Quæ frenis equos moderari non poterat

Frena manu, fpumis albentibus oblita, luctor, Et retrò lentas tendo refupinus habenas. Nec vires tamen has rabies fuperasfer equorum ; Ni rota, perpetuum quæ circumvertitur axem 45 Stipitis occurfu fracta, ac disjecta fuiffet. Excutior curru: lorisque tenentibus artus, Vifcera viva trahi, nervos in ftirpe teneri Membra rapi partim, partim deprenfa relinqui; Offa gravem dare fracta fonum, feffamque videres 50 Exhalari animam, nullasque in corpore partes Nofcere quas poffes, unumque erat omnia vulnus. Num potes, aut audes cladi componere noftræ Nympha tuam? Vidi quoque luce carentia regna, Et lacerum fovi Phlegethontide corpus in undà: 55 Nec, nifi Apollineæ valido medicamine prolis Reddita vita foret: quam poftquàm fortibus herbis, Atque ope Pæoniâ, Dite indignante, recepi; Tum mihi, ne præfens augerem muneris hujus Invidiam, denfas objecit Cynthia nubes: 60 Utque forem tutus, poffemque impune videri, Addidit ætatem, nec cognofcenda reliquit Ora mihi : Cretenque diù dubitavit habendam Traderet, an Delon; Delo Cretâque relictis, Hic pofuit; nomenque fimul, quod poffit equorum 65 Admonuiffe, jubet deponere, quique fuifti

41. Oblita. ] Infecta, madida. Luctor.] Conor.

42. Lentas. ] Sequaces: faciles. Refupinus. ] In tergum reflexus. 43. Has. Meas: juveniles. 44. Perpetuum. ] Continuum ab unâ parte currûs ad alteram obliquè ductum.

45. Stipitis. ] Trunci arboris. 46. Lorisque, &c.] Pedibus, manibusque inter habenas impli

catis.

60. Tutus. ] A Patre irato. Impune. ] Sine hominum offenfione & invidiâ.

61. Addidit etatem, &c.] Effe48. Deprenfa relingui. ] Hærere cit ut viderer ætate provectior in arboris trunco infixa, intercep-quàm reverà fim: vultum immu tavit. ta, & ab aliis divulla.

62. Habendam. ] Habitandam. 54. Phlegethontide undd. ] Phle. Creten. ] Creta eft infula in aditu gethon, inferorum fluvius. 55. Apollinea prolis. ] Efcula-maris Egei: Candie. Delos, una pii qui Diana precibus motus, Cycladum, in eodem mari Ægeo: Hippolytum excitavit ab inferis, & Delo, feu Delos: hodie, Sdites. eâ de causâ percuffus eft fulmine à Jove.

94. Hic In Italia. Ariciæ. Nomenque. J Abftulit mihi nomen, 57. Ope Paonid.] Medicâ. Pæon, quod refricare poffet memoriam medicus infignis, quem Homerus equorum, à quibus difcerptus fui Lib. V. fcribit Plutoni ab Hercule I'Auros, fit ab omnes, equus, & vulnerato medicinam feciffe, prova, folvo. Lege hæc in Virg. VIL quolibet medico præftante accipi, Eneid. verfu. 765. 65. Fuifti.1 Vocatus folet. Dite.] Plutone indignè fexente quòd in vitam reftituerer, ac

Hippolytus, dixit, nunc idem Virbius efto..

Hoc nemus inde colo, de Dîsque minoribus unus,
Numine fub domine lateo, atque accenfeor illi.

66. Virbins. ] Quafi bis vir, bis clientesque numeror. Ita legit a vivens, bis natus." vetuftis & optimis exemplaribus

68. Numine. ] Tutelâ. Accenfeor Heinfius. illi. ] Inter illius facerdotes

XII. Ægeria in fontem mutata. Tages ex humo natus. Hafta Romuli frondefcens. M. Genutii Cipi moderatio

On tamen Ægeriæ luctus aliena levare

Liquitur in lacrymas, donec pietate dolentis Mota foror Phœbi gelidum de corpore fontem s Fecit, & æternas artus tenuavit in undas.

At nymphas tetigit nova res & Amazone natus
Haud aliter ftupuit, quàm cùm Tyrrhenus arator
Fatalem glebam motis afpexit in arvis

Sponte fuâ primùm, nulloque agitante, moveri, 10 Sumere mox hominis, terræque amittere formam Oraque venturis aperire recentia fatis.

Indigenæ dixêre Tagen, qui primus Hetrufcam
Edocuit gentem cafus aperire futuros.

Utque Palatinis hærentem collibus olim,
15 Cùm fubitò vidit frondefcere Romulus haftam,
Quæ radice novâ, non ferro ftabat adacto:

1. Aliena damna. J Hippolyti | effe factum, eum verò, multis auexemplum & calamitas.

3. Liquitur.] Solvitur, diffluit. Pietate dolentis. ] Eâ pictate, quâ Egeria Numam extinctum luge.

bat.

4. Soror Phabi. ] Diana.

dientibus omnem harufpicinæ doctrinam explicuiffe.

8. Fatalem glebam. Prodigiofam. 11. Oraque, &c.] Ac vocem recens natam folvere ad vaticinandum.

6. Amazone natus. ] Hippolytus, 12. Hetrufcam. ] Hetrufci, pofilius Hippolytæ, Amazonum re-pulus Italiæ mediæ, ad mare Tyrginæ. Fuerunt illæ mulieres belli- rhenum; doctrinam haruspicem in cofæ, quæ ut commodiùs arma Latium invexiffe perhibentur. dextro brachio tractarent, dextram fibi mammam amburebant: unde factum illis nomen, EU fine, uxos mamma. ] Lib. IX. n. 6.

7. Arator.] Rem narrat Tullius Lib. II. de Divinatione, his verbis: Tages quidam dicitur in agro Tarquinienfi, cùm terra araretur, extitiffe repente, puerili fpecie at fenili prudentia. Ejus afpectu cum obftupuiffet bubulcus, clamoremque edidiffet, concurfum

13. Edocuit aperire. ] Divinandi artem illi tradidit.

14. Utque, &c.] Æquè ftupuit Hippolytus, ac Romulus, cùm vidit, &c. Palatinis collibus. ] Mons Palatinus ad meridiem eft Capitolini, eique proximus.

16. Stabat. ] Nitebatur humi defixa, non cufpide, fed radice. Infima pars haftarum erat acumine ferreo præfixa, ut in terram defigi poffent.

Et jam non telum, fed lenti viminis arbor, Non expectatas dabat admirantibus umbras. Aut fua flumineâ cùm vidit Cipus in undâ 20 Cornua ( vidit enim,) falfamque in imagine credens Effe fidem, digitis ad frontem fæpe relatis, Quæ vidit, tetigit; nec jam fua lumina damnans, Reftitit, ut victor domito veniebat ab hofte:

Ad cœlumque oculos, & eodem cornua tollens, 25 Quicquid ait, Superi, monftro portenditur ifto, Seu lætum eft; patriæ lætum, populoque Quirini: Sive minax, mihi fit: viridique è cefpite factas Placat odoratis herbofas ignibus aras,

Vinaque dat pateris, mactatarumque bidentum 30 Quid fibi fignificent, trepidantia confulit exta. Quæ fimul infpexit Tyrrhenæ gentis harufpex, Magna quidem rerum molimina vidit in illis, Non manifefta tamen: cùm verò fuftulit acre A pecudis fibris, ad Cipi cornua lumen; 35 Rex, ait, ô falve, tibi enim, tibi, Cipe, tuisque Hic locus, & Latie parebunt cornibus arces. Tu modò rumpe moras, portasque intrare patentes Appropera; fic fata jubent, namque urbe receptus Rex eris, & fceptro tutus potiêre perenni.

40 Rettulit ille pedem, torvamque à manibus urbis Avertens faciem, Procul, ô procul omnia, dixit, Talia Dî pellant, multòque ego justius ævum

28. Plaçat aras. ] Placat Deos quibus thura, in altari feftis frondibus ornato, incendit.

19. Aut, &c.] Haud aliter ftupuit tum, fit lætum populo Romano; Hippolytus quàm Cipus, cùm,fi verò eft minax & infauftum, fit &c. Cipus. Valerius Maximus Lib. infauftum mihi foli. Quirini. ] Lib. V. c. 6. hanc hiftoriam refert. XIV. n. 14. M. Genutio Cipo prætori paludato, porta egredienti, fubitò in capite velut cornua emerferunt. Refponfum eft eum regem futurum, fi in urbem revertiffet. Quod ne accideret, voluntarium ac per. petuum Gbimet indixit exilium. Cujus teftandæ rei gratiâ, cornuti capitis effigies in æreâ portâ, quâ excefferat, inclufa eft.

29. Bidentum.] Ovium.

31. Harufpex.Hara ftabulum pecudum fignificat: haruga, vox vetus, victimam: harufpex, qui victimarum exta infpicit. Hetrufci, five Tyrrheni, hâc arte præftabant. 32. Magna molimina.]Commuta 20.Falfam fidem. Imaginem quæ tiones rerum magnas, indicia noipfum in aquâ cornutum exhibe-vitatis periculofæ ac tumultuofa. bat, effe falfam credens, & rei 34. Fibris.] Vifceribus. Cordis ficta, cui fides adhibenda non effet.jecoris, &c. extremæ partes appel23. Reftitit. ] In eodem loco man-lantur fibræ. Cùm igitur Harufpex fit: urbem non ingreffus eft, cùm oculos à victimarum extis retulit rediret, ab hofte victor. Victor, ad illa, quæ exftabant in Cipi fron&c.] Prodiiffe in hoftes ex urbe ait te, cornua. Lumen. ] Oculos. Valerius. Maximus, cùm hæc illi -nata funt cornua: quæ redeunti nata Ovidius canit.

24. Eodem. ] Ad idem cœlum. 26. Sen latum eft, &c.] Si lætum & fauftum omen eft, fit patriæ læ

35. Rex. ] Regem appellat cui regnum à fatis videbat promitti.

36. Hic locus. ] Roma.

41. Procul. Avertant hoc nefas Superi, quod iftæ victimæ portendunt.

Exul agam, quàm me videant Capitolia regem. Dixit, & extemplò populumque, gravemque fenatum 45 Convocat: antè tamen capitis nova cornua fronde Velat, & aggeribus factis à milite forti Infiftit, prifcosque Deos de more precatus Eft, ait, hic unus, quem vos nifi pellitis urbe, Rex erit, is qui fit, figno, non nomine, dicam: so Cornua fronte gerit, quem vobis indicat augur, Si Romam intrarit, famularia jura daturum. Ille quidem potuit portas irrumpere apertas; Sed nos obftitimus, quamvis conjunctior illo Nemo mihi eft. Vos urbe virum prohibere, Quirites ; 55 Vel, fi dignus erit, gravibus vincite catenis: Aut finite metum fatalis morte tyranni. Qualia fuccinétis, ubi trux infibilat Eurus, Murmura pinetis fiunt, aut qualia fluctus Equorei faciunt, fi quis procul audiat illos, 60 Tale fonat populus: fed per confufa frementis Verba tamen vulgi, vox eminet una, Quis ille eft? Et fpectant fontes, prædictaque cornua quærunt. Rurfus ad hos Cipus, Quem pofcitis, inquit, habetis, Et demptâ capiti, populo prohibente, coronâ, 65 Exhibuit gemino præfignia tempora cornu. Demisére oculos omnes, gemitumque dedêre, Atque illud meritis clarum ( quis credere poffit ?) Inviti videre caput: nec honore carere Ulteriùs paffi, feftam impofuêre coronam. 70 At proceres, quoniam muros intrare vetaris Ruris honorati tantùm tibi, Cipe, dedêre, Quantùm depreffo fubjectis bobus aratro Complecti poffes ad finem lucis ab ortu:

45. Fronde. ] Plerique codices, ream ejus capiti impofitam auferi fcribunt: Pacali cornua lauro ve- vetabat. lat: nempe poft relatam victoriam. 46. Aggeribus. ] Stetit in alto aggere, ut ab omnibus audiretur: in humo à militibus ex tempore aggeftâ.

50. Quem, &c.] Hunc fignificant augures, fi Romam ingrediatur, vobis impofiturum ferviles leges; vobis, ut fervis, imperaturum.

53. Nos. Ego impedivi, ne urbem iniret.

57. Succinctis pinetis. Lib. X. n. 3. Pinctum, locus eft pinis confi

tus.

67. Quis credere poffit. ] Hominem tam bene de populo meritum, ab eo non æquis oculis fpectatum fuiffe?

68. Inviti.] Regium nomen apud Romanos invidiofum & invifum erat ex quo regiâ poteftate Tarquinius Superbus erat abufus.

69. Feftam. 1 Floream, ut folebat diebus feftis, ac lætis ferri: fic ejus virtutem honorabant ; vel repofuerunt ejus capiti lauream quam abjecerat.

71. Honorati. Honoris causâ attributi.

73. Complecti.] Arando circumire. Ad finem, &c.] Ab ortu folis ad occafum.