XI, Ajax ab Ulyffe victus incumbit in gladium, & mutatur, in florem.

Mota manus procerum eft, & quid facundia poffet,

Tum patuit, fortisque viri tulit arma difertus. Hectora qui folus, qui ferrum, ignesque Jovemque Suftinuit toties, unam non fuftinet iram,

Invictumque virum vicit dolor. Arripit enfem; Et meus hic certè eft : an & hunc fibi pofcit Ulyffes? Hoc, ait, utendum eft in me mihi, quique cruore Sæpè Phrygum maduit, domini nunc cæde madebit: Ne quisquam Ajacem poffit fuperare, nifi Ajax. 10 Dixit, & in pectus tum demùm vulnera paffum, Quâ patuit ferro, lætalem condidit enfem: Nec valuêre manus infixum educere telum; Expulit ipfe cruor, rubefactaque fanguine tellus Purpureum viridi genuit de cefpite florem, 15 Qui priùs Oebalio fuerat de vulnere natus. Littera communis mediis pueroque viroque Infcripta eft foliis hæc nominis, illa querelæ.

1. Mota. ] Permota; Ulyffe perfuadente vieta. Manus. ] Cœtus. 2. Fortis viri.] Achillis. Tulit:] Obtinuit.

10. Tum demùm. ] Quod pectus nemo vulnerare hactenus potuerat. II. Qud patuit ferro. ] Quafi difficile fuiffet locum faciendo vulneri reperire. Hujus verficuli ampliorem explicationem pete ab annotatione quartâ numeri VIII.

15. Qui priùs. ] In quem florem

Hyacinthus anteà mutatus erar.
Oebalio] Ex Hyacinthi fanguine.
Lib. X. num. 4.

16. Communis puero viroque. ] Legitur, ut aiunt, in floris Hyacinthi foliis gemina littera, Ai. Hæc inquit Vates, communis eft Hyacin tho & Ajaci, quia continet duo prima elementa nominis Ajacis, & exprimit gemitum quem Hyacin thus moriens edidit, aut quo Pho bus mortuum flevit. Lib. X. n. 4.,

XII, Trojæ excidium. Aftyanax è turri præceps datur. Hecuba in fervitutem abducitur.

VIctor ad Hypfipyles patriam, clarique Thoantis,

Et veterum terras infames cæde virorum, Vela dat, ut referat Tirynthia tela fagittas: Quæ poftquàm ad Graios domino comitante, revexit. 5 Impofita eftque fero tandem manus ultima bello, Troja fimul, Priamusque cadunt. Priameia conjux

1. Victor.] Ulyffes, Ajace fuperato. Ad Hyppyles patriam. ] Infu lam Lemnum, ubi regnavit Hypfi. pyle, Thoantis filia. Suprà, n. 2.

2. Et veterum, &c.] Lemniæ mulieres, cùm à viris contemni fe putarent, confilium de illis perden-I

dis inierunt: Sola Hypfipyle patri fuo Thoanti, Regi Lemni pepercit.

3. Tirynthia tela.] Herculea. Lib. VII. n. 1o. Lemnum petiit ut fa gittas Herculis inde afferret. 4. Domino. ] Philoctete.

6. Priameia conjux. ] Hecuba.

Perdidit infelix hominis poft omnia formam,
Externasque novo latratu terruit auras.

Longus in anguftum quâ clauditur Hellefpontus;
Io Ilion ardebat, neque adhuc confederat ignis,
Exiguumque fenis Priami Jovis ara cruorem
Combiberat, tractisque comis antiftita Phoebi,
Non profecturas tendebat ad æthera palmas.
Dardanidas matres, parriorum figna Deorum
15 Dum licet amplexas, fuccenfaque templa tenentes
Invidiofa trahunt victores præmia Graii.
Mittitur Aftyanax illis de turribus, unde
Pugnantem pro fe, proavitaque regna tuentem,
Sæpè videre patrem, monftratum à matre, folebat.
20 Jamque viam fuadet Boreas, flatuque fecundo
Carbafa mota fonant, jubet uti navita ventis.
Troja vale: rapimur, clamant, dantque ofcula terræ
Troades, & patriæ fumantia tecta relinquunt.
Ultima confcendit claffem (miferabile vifu)
as In mediis Hecube natorum inventa fepulchris.
Prenfantem tumulos, atque offibus ofcula dantem,
Dulichiæ traxêre manus: tamen unius haufit,
Inque finu cineres fecum tulit Hectoris hauftos,
Hectoris in tumulo canum de vertice crinem,
30 Inferias inopes, crinem lacrymasque reliquit.

8. Latratus

c. In canem ritò factura, ob crudelitatem, quá verfa. Infrà, n. 15. Externas. ]illas ab aris avellebant ut pelices, Nam in Thraciâ contigit hæc me aut famulas haberent. Odiofa. tamorphofis.

9. Hellefpontus. ] Lib. XI. n. 8. Clauditur.] Conftringitur ob freti anguftias. Ad Hellefpontum eft Troas, ubi Ilium.

10. Confederat. ] Extinctus erat. 11. Jovis ara. ] Ad quam cæfus eft Priamus. Lege Virgil. Lib. II. 12. Antifita Phabi. ] Caffandra, Phoebi Sacerdos. Virgil. ibid. 13. Non profecturas. ] Non moturas hoftium furorem: irritas: quæ nihil proficere debebant.

17. Mittitur.] Dejicitur. Aftyanax ] Filius Hectoris. Turribus. ] Troja. Præceps inde agitur.,

19. Matre. j Andromacha.

20. Viam.] Reditum in patriam. Suadet. ] Græcis.

23. Troades. ]Matronæ Trojanæ. 27. Dulichia manus. ] Ulyffis, Suprà, n. 2. Haufit. ] Combibit.

29. Canum. ] Senilem. Vulfos crines imponere fepulchris, pars erat luctus & pietatis..

30. Inferias. ] Lib. VIII. n. 12. 14. Dardanidas. ] Trojanas. Si-Inopes. Inftar levis facrificii, cugna.] Simulacra. jus tunc unius copia illi reftabat.

16. Invidiofa.] Invidiam illis me.

XIII. Polydorus à Polymeftore cæditur. Polyxena maɛtatur. ad Achillis tumulum.

2

Estubi Troja fuit, Phrygiæ contraria tellus,

Bitoniis habitata viris; Polymeftoris illic

1. Eft, c.] Thraciam defcribit, fitam in Europâ, è regione Phrygia, ubi fuit Troja, jam nulla.

2. Bifloniis.]Thraciæ populis. Polymeftoris. ] Sic fcribendum hoc/ nomen: eft enim Græcè.Floλuungws.

Regia dives erat, cui te commifit alendum
Clam, Polydore, pater; Phrygiisque removit ab armis.
s Confilium fapiens; fceleris nifi præmia magnas
Adjeciffet opes, animi irritamen avari.

Ut cecidit fortuna Phrygum, capit impius ensem
Rex Thracum, juguloque fui demifit alumni.
Et, tanquàm tolli cum corpore crimina poffent
10 Exanimem fcopulo fubjectas mifit in undas.
Littore Threicio claffem religarat Atrides,
Dum mare pacatum, dum ventus amicior effet.
Hic fubitò, quantus cùm viveret effe folebat,
Exit humo late ruptâ ; fimilisque minanti
15 Temporis illius vultum referebat Achilles
Quo ferus injufto petiit Agamemnona ferro.
Immemoresque meî difceditis, inquit, Achivi?
Obrutaque eft mecum virtutis gratia noftræ ?
Ne facite, utque meum non fit fine honore fepulchrum,
20 Placet Achilleos mactata Polyxena manes.
Dixit, & immiti fociis parentibus umbræ,
Rapta finu matris, quam jam propè fola fovebat,
Fortis & infelix, & plusquàm femina, virgo
Ducitur ad tumulum, diroque fit hoftia bufto.
25 Quæ memor ipfa fuî, poftquàm crudelibus aris
Admota eft, fenfitque fibi fera facra parari,
Utque Neoptolemum ftantem, ferrumque tenentem
Utque fuo vidit figentem lumina vultu:

Utere jamdudum generofo fanguine dixit;
30 Nulla mora eft: aut tu jugulo, vel pectore telum
Conde meo; jugulumque fimul pectusque retexit :
Scilicet haud ulli fervire Polyxena vellem :

4. Pater. ] Priamus.

5. Nifi, &c.] Rectè hoc & fapienter, Priamo fuerat provi fum, nifi fimul cum Polydoro vim auri magnam dediffet Polymeftori, tum, ut ne illi principis adolefcentis educatio gravis effet: tum, ut, fi Troja caperetur, avidas Græco fum manus effugerent regiæ gaza apud amicum depofitæ. Pecunia Polymcftorem ftimulavit ad mactandum Polydorum. Virgil. III. Eneid.

8. Alumni. ] Polydori, quem alendum acceperat.

16. Quo ferus.] Similem illi vul tum gerebat, quo irruit in Agamemnonem, ftricto ferro. Iliad. I. 18. Obruta. ] Sepulta, extincta. Gratia. Grata memoria. Ingrati eftis poft tot accepta bencficia.

19. Ne facite. Cavete ne fic dif

Haud per tale facrum numen placabitis ullum. Mors tantùm vellem matrem mea fallere poffet ; 35 Mater obeft, minuitque necis mihi gaudia, quamvis Non mea mors illi, verùm fua vita gemenda eft. Vos modò, ne Stygios adeam non libera manes Efte procul; removete manus: acceptior illi, Quisquis is eft, quem cæde meâ placare paratis, 20 Liber erit fanguis; fi quos tamen ultima noftri Verba movent oris ; Priami vos filia regis,

Nunc captiva, rogat, genitrici corpus inemptum Reddite, neve auro redimat jus trifte fepulchri, Sed lacrymis: tunc, cùm poterat, redimebat & auro Dixerat: at populus lacrymas, quas illa tenebat, Non tenet: ipfe etiam flens, invitusque facerdos Præbita conjecto rupit præcordia ferro. Illa fuper terram defecto poplite labens, Pertulit intrepidos ad faţa noviffima vultus. so Troadas excipiunt, deploratosque recenfent Priamidas, & quid dederit domus una cruoris. Teque gemunt, virgo; teque ô modò regia conjux ; Regia dicta parens, Afiæ florentis imago,

Nunc etiam prædæ mala fors, quam victor Ulyffes 5 Effe fuam nollet; nifi quòd tamen Hectora partu Ediderat ; dominum matri vix repperit Hector. Quæ corpus complexa animæ tam fortis inane Quas toties patriæ dederat, natisque viroque, Huic quoque dat lacrymas: lacrymas in vulnera fundit, Bo Ofculaqué ore legit, confuetaque pectora plangit,

51. Domus una. ] Priami familia. 52. Virgo. Polyxena. Regia conjux.] Hecuba.

53. Regia dicta. ] Quæ paulò antè tot principum mater vocabare. Imago.] Specimen felicitatis Afiæ in quâ unâ omnes Afiæ opes & gloria collecta videbantur.

54. Nunc. Nunc, velut communis prædæ portio deterrima, rejiceris ab omnibus teque fibi hu-forte datam Ulyffes dolet; accipit tamen, ut matrem invifi Hectoris vcxare poffit.

46. Sacerdos. ] Pyrrhus, qui jus facrificii curator, & pontifex defignatus fuerat.

47. Prabita. Spontes deftituto. 1 oblata. 48. Defecto. Legunt nonnulli deflexo, id eft, leniter fubmiffo.

49. Pertulit

c. Ufque ad mortem retinuit vultûs, anímique conftantiam.

50. Excipiunt.] Cadentem Polyxenam. Deploratosque c. Enumerant Priami liberos defleros cælosque.

ram: Hectoris mater vix dominum 56. Dominum, &c.] Rem mifeinvenit, qui famulam hanc habere fibi velit.

57. Corpus. ] Polyxenæ. Inane. 1 Vacuum fpoliatum animâ tam ge

nerosâ.

60. Confueta pectora. ] Sua, quæ folebat plangere. Plangit. ] Percutit.

Canitiem

Canitiemque fuam concreto in fanguine verrens
Plura quidem, fed & hæc, laniato pectore, dixit.

>

61. Canitiem, &c.] Et verrens 62. Laniato pectore. ] Sinum tun◄ capillis humum concreto fanguine dens, difcindens veftes.

perfufam.

XIV. Hecuba Polyxenam deflet.

Nazajacest video que tuum, mea vulnera, pectus:

Ata,tuæ (quid enim fupereft?)dolor ultime matris,

Et ne perdiderim quemquam fine cæde meorum, Tu quoque vulnus habes: at te, quia femina, rebar 5 A ferro tutam, cecidifti & femina ferro : Torque tuos idem fratres, te perdidit idem Exitium Troja, noftrîque orbator, Achilles. At poftquàm cecidit Paridis, Phœbique fagittis ; Nunc certe, dixi, non eft metuendus Achilles : 10 Nunc quoque mi metuendus erat; cinis ipfe fepulti In genus hoc evit, tumulo quoque sensimus hoftem; Eacidæ fecunda fui. Jacet Ilion ingens, Eventuque gravi finita eft publica clades : Sed finita tamen foli mihi Pergama reftant, 15 In curfuque meus dolor eft. Modò maxima rerum, Tot generis, natisque potens, nuribusque, viroque Nunc trahor exul, inops, tumulis avulfa meorum Penelope munus, quæ me data penfa trahentem

1. Quid enim fupereft?] Quafidiceret, Omnia perdidi, tu fola reftabas jam nihil mihi amittendum fupereft.

2. Mea vulnera, &c.] Tuum pectus vulneribus confoffum, quibus ipfa quoque fodior, quæ meum pariter lacerant.

3. Et ne, &c.] Eft hoc infelicitatis meæ, quòd meos omnes liberos cruentâ nece mihi ereptos, ac re .fimili modo pereuntem, lugeam.

4. Quia femina. ] Quippe quæ propter fexus imbecillitatem nocere Græcis non poteras, & commiferatione digna eras, potiùs quàm

odio, &c.

6. Idem.] Achilles.

7. Noftri orbator. ] Qui me liberis orbavit.

8. Paridis, &c.] Virg. Lib. VI. Dardana qui Paridis direxti tela manusque corpus in acide. Suprà. Lib. XI. n. 15. Hinc Phabi fagit. tis periiffe Achilles hic dicitur.

11. Genus hoc.] Noftram domum: Priami ftirpem. Tumulo. ] Illum fepultum, & tumulo compofitum,

hoftem experior.

12. Eacida fecunda fui. ] Ut ef. fent qui ab Achille vivo, & propter Achillem mortuum occiderentur, idcircò ego peperi..

13. Eventu gravi. JIncendio urbis. 14. Sed finita, &c.] Troja ceteris everfa & finita, mihi foli everfa non eft; adhuc in me meosque Græci perinde fæviunt, ac fi Troja fta et.

15. In curfu.] Nondum eft finitum & emenfum doloris mei, ærumnarum mearum curriculum: Adhuc in ftadio, in curfu fum: metam non attigi. Maxima rerum.] Potentiffima, ampliffima. Geniti vus, rerum, hic abundat: vel figni. ficat quod vulgò & barbarè dicitur, Mundi clariffima regina: hanc enim vim rerum, rebus habet.

16. Tot generis. ] Quæ tot generos habebam, &c. Septem filias, duodecim filios peperiffe traditur. N ribus.] Lib. II. n. 9.

18. Penelope munus. ] Offerenda uxori Ulyffis, & ipfi mancipanda. Penfa. ] Lanæ portionem.

Hh