Inde genus durum fumus, experienfque laborum,
Et documenta damus, quâ fimus origine nati.

femina conjectis.

49. Documenta damus. ] Oftendimus.

XIII. Apollo Pythonem ferpentem enecat ludos Pythios inftituit.

Etera diverfis tellus animalia formis

Csperat civepapteritus aliquam verus humor ab igne

Percaluit folis cænumque, udæque paludes
Intumuere æstu; fecundaque femina rerum
5 Vivaci nutrita folo, ceu matris in alvo
Creverunt, faciemque aliquam cepêre morando.
Sic, ubi deferuit madidos femptemfluus agros
Nilus, & antiquo fua flumina reddidit alveo,
Æthereoque recens exarfit fidere limus:
10 Plurima cultores verfis animalia glebis

Inveniunt; & in his quædam modo cœpta fub ipfum
Nafcendi fpatium; quædam imperfecta, fuifque
Trunca vident numeris ; & eodem in corpore fæpe
Altera pars vivit; rudis eft pars altera tellus.
15 Quippe, ubi temperiem fumpfere humorque calorque,
Concipiunt : & ab his oriuntur cuncta duobus..
Cumque fit ignis aquæ pugnax, vapor humidus omnes.
Res creat: & difcors concordia fetibus apta eft.
Ergo, ubi diluvio tellus lutulenta recenti
10 Solibus æthereis, altoque recanduit æstu :

1. Cetera, &c.] Homines quidem! è faxis fuêre procreati aliæ verò animantes ex humo prodiêre ; poftquam limus à ftagnantibus aquis relictus incaluit à fole, cœpitque fermentefcere.

4: Intumuere. Inftar fermenti. Hic tumor ferè corruptionem notat. 5. Vivaci.] Vitali: apto ad vitam & animam ingenerandam. Vulgò, vivax idem eft ac longævus. Animalium femina funt in ipsâ terrâ, inquit Vates: ea femina calore fohis excitata, & animata, non aliter atque in matris utero crevere. sic ranæ per æftatem ex humido pulvere generantur, &c.

5. Faciem.] Figuram. Morando.] Paulatim temporis progreffu.

7. Septemfluus.] Qui per feptem oftia in mare defluit.

8. Nilus.] Egypti fluvius qui cam certis anni menfibus totam inundat ac feraci limo fecundat. Le Nil. Virgil. 1v. G.

2. Sidere. 1 Sole.

10. Cultores. ] Agricolæ. Verfis. I Aratro motis.

11. Et in bis, &c.] Inter hæc animalia è recenti formata limo, quæ dam repetiunt inchoata, & infor mia, eo ipto tempore fcilicet quo incipiunt nafci quædam imperfec ta, & certis carentia partibus.

13. Frunca numeris. ] Nondum fuis omnibus numeris & partibus abfoluta. Lib. VII. num. 3.

15. Temperiem fumpfere.] Certo modo temperati funt.

16. Concipiunt. } Producunt, gignuntque omnia.

17. Cumque fit &c.] Licet ignis & aqua inter fe pugnent: tamen ignis humori & aque admixtus omnia procreat: ac duæ res contrariæ inter fe confpirantes amica temperie idoneæ funt pariendis animantibus. Vapor. Ea vox in hoc loco, fignificat exhalationem calidam.

20. Alto. Gravi, vehementi.

[Recanduit, 1 Exarfit: acijùs inca.,

Edidit innumeras fpecies, partimque figuras Rettulit antiquas, partim nova monftra creavit. Illa quidem noilet; fed te quoque maxime Python, Tum genuit: populifque novis, incognite ferpens, 25 Terror eras; tantum fpatii de monte tenebas. Hunc Deus arcitenens, & nunquam talibus armis Ante, nifi in damis, capreifque fugacibus ufus, Mille gravem relis exhauftâ penè pharetra Perdidit, effufo per vulnera nigra veneno. 30 Neve operis famam poffet delere vetuftas Inftituit facros celebri certamine ludos, Pythia perdomitæ ferpentis nomine dictos. Hic juvenum quicumque manu, pedibusve, rotâve Vicerat, efculeæ capiebat frondis honorem. 35 Nondum laurus erat: longoque decentia crine Tempora cingebat de qualibet arbore Phoebus.

21. Edidit. ] Varia peperit animantium genera: partim ante diluvium vifa, & ufitata, partim nova, necdum cognita.

lefcens viciffet alios, &c. Manu.] Pugilatu. Armabant pugnos cæftibus, id eft, loris quibufdam, & fe invicem rundebant. Virgilium confule. V. Æneid. Pedibus. ] Curfu. Velocitate pedum. Rota. Curru. Equos ad metam velociùs agitan24. Novis.] Recens è terrâ creatis.do. Lege primam oden Horatii. 25. Tantum, &c.] Propter vastam corporis tui molem quæ totum ferè montem occupabat.

23. Illa. ] Tellus. Nollet. 1 Genuiffe Pythonem, anguem fcilicet peftiferum.

26. Deus arcitenens. ] Apollo, qui arcu & fagittis Pythonem interfecit. Python, ab illo putri cœno, unde natus eft, nomen invenit: nam úr, Græcis eft putrefacio. Armis. Sagittis.

28. Gravem.] Onuftum, vulneratum, coopertum.

29. Perdidit. ] Peremit.

34. Efculea. ] Quernæ. Efculus fpecies quercûs eft: ita dicta, quod illius glandes primis hominibus efcam præbuerint. Honorem.] Coronam, è quercu conflatam.

36. Tempora, &c.] Caput proli. xis crinibus decenter ac venuftè ornatum. Porrò quatuor apud Græcos publica & folennia erant ludorum genera; Olympia, Pythia, Ifthmia, Nemea. Olympia,in honorem Jovis Olympii agitabantur ad urbem 32. Pythia. Eft generis neutrius, Olympiam. Pythia, in honorem in multitudinis numero; & in ac- Apollinis, & memoriam cæfi Pycufandi cafu. Subaudi, fefta vel thonis. Ifthmia, in honorem Nepcertamina. Hæc Pythia, five Ludituni; Nemea, in honorem Hercu Pythii celebrabantur nono quoque anno ineunte, propè urbem Delphos, circa menfem Aprilem. 33. Hic.] In Pythiis,quisquis ado

lis, à quo cælus leo in fylva Nemea. Vide Pindarum, à Schmidio egregiè illuftratum. Item Scalige rum Lib. I. Poët. cap. 23. 24. 25.

XIV. Phœbus à Cupidine vulneratur.

Rimus amor Phobi Daphne Peneïa, quem non

Primus amor

Delius hunc nuper victo ferpente fuperbus,

1. Peneia.] Filia Penei. Peneus Theffaliæ fluvius, hodie Salampria, alles amæniffimas perflucbat, quas vocabant Tempe.

2. Sors ignara. ] Cafus fortuitus. 3. Delius. Apollo, id nominis habebat ab infula maris Ægei, Delo, in qua natus: Delos, hodie

Viderat adducto flectentem cornua nervo : s Quidque tibi, lafcive puer, cum fortibus armis? Dixerat; ifta decent humeros geftamina noftros: Qui dare certa feræ, dare vulnera poffumus hofti : Qui modo peftifero tot jugera ventre prementem Stravimus innumeris tumidum Pythona fagittis. To Tu face nefcio quos efto contentus amores Irritare tuâ: nec laudes affere noftras.

Filius huic Veneris, figat tuus omnia, Phœbe;
Te meus arcus, ait: quantòque animalia cedunt
Cuncta Deo, tantò minor est tua gloria nostra.
15 Dixit: & elifo percuffis aëre pennis

Impiger umbrofa Parnaffi conftitit arce:
Deque fagittiferâ prompfit duo tela pharetrâ
Diverforum operum: fugat hoc, facit illud, amorem:
Quod facit, auratum eft, & cufpide fulget acutâ :

[bum,

o Quod fugat, obtufum eft, & habet fub arundine plum-
Hoc Deus in Nympha Peneïde fixit: at illo
Læfit Apollineas trajecta per offa medullas.
Protinus alter amat : fugit altera nomen amantis
Silvarum latebris, captivarumque ferarum
25 Exuviis gaudens, innuptæque æmula Phoebes.
Vitta coërcebat pofitos fine lege capillos.
Multi illam petiêre : illa averfata petentes,
Impatiens, experfque viri, nemorum avia luftrat:
Sæpe pater dixit, generum mihi filia debes :
30 Sæpe pater dixit, debes mihi nata nepotes.

Sdilles. Vide Appendicem. Cap. V.,
Serpente. ] Pythone.

4. Adducto, &c.] Arcum ita contendebat Cupido, ut adduceret, five ad fe attraheret funem ; arcum verò fccteret, id eft, curvaret, ejus partibus extremis duabus, (quæ Wates cornua vocat) ad fe mutuò accedentibus, & coëuntibus.

5. Quidque tibi...dixerat.] Et di xerat Cupidini : Quid tibi negotii eft cum iftis armis? Armis. ] Arcu & fagittis, Quorfum hæc geftas arma? non te decent, fed me.

7. Qui dare, &c.] Qui poffum feram, hoftemve, certo & non fallente jaculo vulnerare.

8. Jugera. Jugerum tantum terræ fpatium effe dicitur, quantum uno die arare par boum poteft.

9. Stravimus.] Proftravimus, in

terfecimus.

11. Irritare. ] Accendere, provocare. Datur fax Cupidini. 4. fere.] Tibi arroga. Tribus maximè artibus Apollo gloriabatur, jacu

landi arte, augurandi, & medendi.

12. Figat, &c.] Efto fanè, tuus arcus feras, homines, omnia vul. neret at meus te vulnerabit.

15. Elifo.] Preffo, impulfo. Percuffs. ] Motis, agitatis.

16. Umbrofa arce. ] Nemorofo culmine.

18. Operum.] Effectuum. Quæ dif. fimilem & oppofitam vim habent. 20. Sub arundine. ] In extremå arundine, in cufpide. Habet cufptdem plumbeam & hebetem : alte rum verò telum, auream & acutam,

21.Hoc.] Telum obtufum & plum. beum. Peneide. ] Daphne, Penei filiâ. Illo. Aurato & acuto.

22. Trajecta. ] Transfixa.

24. Latebris. Tria præfidia caftitatis indicantur; folitudo, otii fuga, neglectus ornamentorum & elegantiæ.

25. Exuviis. ] Pellibus ferarum venando captarum. Emula.] Imi. tatrix. Phabes.] Dianæ.

28. Expers viri. ) Innupta.

Illa velut crimen tædas exofa jugales, Pulchra verecundo fuffundens ora rubore, Inque patris blandis hærens cervice lacertis Da mihi perpetuâ, genitor cariffime, dixit, 35 Virginitate frui; dedit hoc pater ante Dianæ. Ille quidem obfequitur : fed te decor ifte, quod optas Effe vetat, votoque tuo tua forma repugnat. Phoebus amat, vifæque cupit connubia Daphnes: Quodque cupit, fperat; fuaque illum oracula fallunt, 40 Utque leves ftipule demptis adolentur ariftis: Ut facibus fepes ardent, quas forte viator Vel nimis admovit, vel jam fub luce reliquit : Sic Deus in flammas abiit. Fugit ocyor aurâ Illa levi: neque ad hæc revocantis verba refiftit, 45. Nympha, precor, Penea, mane: non infequor hoftis: Non ego lum paftor; non hic armenta, gregefque Horridus obfervo: nefcis, temeraria, nefcis

Quem fugias, ideoque fugis; mihi Delphica tellus,
Et Claros, & Tenedos, Pataræaque regia fervit.
50 Jupiter eft genitor: per me quod eritque, fuitque,
Eftque, patet: per me concordant carmina nervis.
Certa quidem noltra eft, noftra tamen una fagittâ
Certior, in vacuo quæ vulnera pectore fecit.
Inventum medicina meum eft, opiferque per orbem
ss Dicor; & herbarum fubjecta potentia nobis.

Hei mihi, quòd nullis amor eft medicabilis herbis ;
Nec profunt domino, quæ profunt omnibus, artes.

31. Tadas. ] Faces conjugales. Iminorum;ut ovium,caprarum, &c. Sponfæ in ædes fponfi ducebantur præeuntibus facibus.

35. Pater. Jupiter Dianæ conceffis, ut innupta permaneret.

47.Horridus. ] Incultus, impexus: 48. Delphica tellus.] Delphi, urbs Phocidis, prope Parnaffum: ubi templum celebre Apollinis: Delphe

36. Ille quidem.] Peneus, pater 49. Claros.] Clarus, oppidum Iotuus, o Daphne, annuit tibi, ut niæ, in Afia minori, facrum Apolinnupta fis; fed forma non patitur lini; Claro. Patara, urbs Lycia te effe talem, qualem cupis. Patera. Tenedus verò eft infula & 39. Sua oracula. ]Non rectè divi-urbs è regione Phrygiæ: Tenedo. nat.Sperat quod eventurum non eft. 40. Stipule. ] Culmi aridi, & inanes. Demptis. ] In horreum abditis. Adolentur. ] Uruntur.

42. Nimis admovit. ] Nimis Propè fepes pofuit. Sub luce. ] Die iltucefcente. Solent viatores facibus ne aberrent, per noctem uti peas, orto die, projiciunt prope aliquam fepem, quæ,facibus non penitus extinctis, ignem aliquando concipit. 44. Refiftit.] Curfum fiftit. 45. Incola montis. ] Agreftis quifpiam non fum.

46. Armenta. ] Propriè de majorum pecudum multitudine dicuntur ut boum, equorum, &c. greges, de

51. Patet. Innotefcit. Furura prædico: aperio præterita, præsentia declaro. Concordant carmina nervis. ] Jungo vocem fidibus. Lyræ, & muficæ inventor fum.

52. Certa, &c. ] Noftræ quidem ,fagittæ funt certæ, id eft, à fi gno nunquam aberrant feriunt quodcumque petunt : fed illis tamen magis certa & gravis eft una &c. Una. ] Nempe Cupidinis, à quo læfus fum.

54. Opifer. ] Opem ægris ferens. 55. Subjecta nobis. ] Juris noftri ac poteftatis eft. Earum vim & novinius, & adhibere, cum libet, poffumus.

C

XV. Daphne in laurum mutata.

Lura locuturum rapido

PFugit, cumque ipfo verba imperfecta reliquit.

Ipfe fed admiffo fequitur veftigia paffu :

Ut canis in vacuo leporem cum Gallicus arvo
s Vidit, & hic prædam pedibus petit, ille falutem;
Alter inhæfuro fimilis, jam jamque tenere
Sperat, & extento ftringit veftigia roftro:
Alter in ambiguo eft,an fit comprenfus; & ipfis
Morfibus eripitur, tangentiaque ora relinquit.
10 Sic Deus, & virgo eft: hic fpe celer, illa timore.
Viribus abfumptis expalluit illa; citæque

Victa labore fuga, fpectans Peneïdas undas

Fer pater, inquit, opem, fi flumina numen habetis.
Qua nimiùm placui, tellus, aut hifce, vel iftam,

15 Quæ facit ut lædar, mutando perde figuram.

t

Vix prece finitâ, torpor gravis occupat artus:
Mollia cinguntur tenui præcordia libro:

In frondem crines, in ramos brachia crefcunt:
Pes modò tam velox pigris radicibus hæret.

20 Cui Deus: At quoniam conjux mea non potes effe;
Arbor eris certè, dixit, mea: femper habebunt
Te coma, te citharæ, te noftræ, Laure, pharetræ.
Tu ducibus Latiis aderis, cùm læta triumphum
Vox canet, & longas visent Capitolia pompas.

2. Cumque ipfo, &c. Phoebum, ejufque orationem nondum abfolutam deferuit.

3. Admiffo. Incitato.

*

17. Libro.] Cortice.

22. Coma. 1 Te femper innectam meo capiti. Cithara. Laureati fpectabantur in fcena citharœdi, in

4. Gallicus. Venatici canes op- honorem Phobi fcilicet, à quo timi petebantur è Galliâ. inventa mufica.

5. Ille. ] Lepus. 6. Alter.] Canis. 7. Stringit veftigia. Leporis pedes premit, radit.

11. Abfumptis. ] Defatigatis, & exhauftis fugâ.

13. Pater. Peneu. Si habetis. ] Si quidem habetis: affirmantis po tiùs, quàm dubitantis eft. Numen.] Divinam vim & poteftatem.

14. Qua, &c. O tellus, aut de hifce (ut me fcilicet haurias) vel iftam formam, quâ nimium placui, & quæ mihi eft damno, quæ me in periculum conjicit, mutando perde. Abrupta, & implexa, oratio eft, de induftria, ut vehemen tem affectum fignificet. Quid, fi primum verficulum ita explices? O tellus, & patria, in quâ nimiuni placui, aut hifce, aut me in aliam formam muta.

23. Latiis. ] Latinis: Romanis. Aderis. Servies illorum triumphis: pars eris pompa: cos coronabis. Lanceæ militum & pila, in triumpho involvebantur lauro; item litteræ victoriarum nunciæ. Laurus femper viret, odorem fpargit gratiffimum, nunquam fulmine peti dicitur. Ob eas caufas dicata fuit. victoribus. Cum vox, &c.] Cum populus applaudet triumphantibus lætâ voce. Ufurpabant iftas voces Io triumphe, Io triumphe. Horat. Lib. IV. Od. I.

24. Vifent.] Spectabunt. Trium-` phantes ibant in Capitolium, vota: fua Jovi reddituri; cjus in templum gentium victarum exuviæ infigni pompâ per viam facram portabantur. Capitolium, arx olim Romæ fuit. Plura de illo vide in Martiale à nobis illustrato.