VIII. Jupiter de hominum improbitate coram Superis expoftulat.

On ego pro mundi regno magis anxius illa
Tempeftate fui, qua centum quifque parabat
Injicere anguipedum captivo brachia cœlo.

Nam quanquam ferus hoftis erat: tamen illud ab uno
s Corpore, & ex una pendebat origine bellum:
Nunc mihi, quâ totum Nereus circumfonat orbem,
Perdendum elt mortale genus: per flumina juro
Infera, fub terras Stygio labentia luco.

Cuncta priùs tentanda: fed immedicabile vulnus o Enfe recidendum eft, ne pars fincera trahatur. Sunt mihi Semidei, funt ruftica numina Fauni, Et Nymphæ, Satyrique, & monticolæ Silvani:

1. Non ego,&c.] Non fui magis follicitus de gubernando mundo, & imperio meo tutando, cum Gigantes cœlum attentarunt, quàm nunc fum, cum tot video fcelerates mihi bellum inferre, meas leges violare. 2. Qud centum. ]Quâ tempeftate, quo tempore, unusquifque anguipedum (fic vocat Gigantes quibus, draconum pedes poëtæ dant) tentabat injicere centum manus cœlo, illudque invadere, ac Superis captis vincula imponere. Centum brachia poetæ fingulis Gigantibus, imò quidam plura largiuntur.

nia priùs experiri convenit, quàm ad extrema remedia defcendatur : nihil omittendum reor, ut homines ad bonam frugem revocentur ; ut fanentur: fed, fi nulla tot flagitiis, tani peftilenti plagæ fieri medicina poteft, hoc reftat unum, ut ulcus putridum ferro abfcindatur, ut improbi omnes deleantur, & quafi membra vitiofa refecentur, ne probi, tanquam pars corporis adhuc integra & incorrupta, trahantur in exitium, exempli contage.Membra fana corrumpuntur à putridis : nihil æquè perniciofum probis, atque improborum confuetudo.

4. Ab uno corpore. ] Ab unâ gente, ab uno Gigantum populo in unum II. Semidei.] Semidei erant miquafi corpus & confilium convenores quidam & exiles Dii, ut Pan niente, mihi bellum inferebatur.

5. Origine. Progenie, gente: vel crimine ab uno, videlicet ambitione ac fuperbia Gigantum.

Silvanus, &c. Heroes etiam Semidei, feu Divi appellabantur: quorum è parentibus alter vulgò Deus, alter homo erat.

6. Nunc mihi,&c.] At nunc ho- 12. Nympha. ] Aliæ funt maris mines univerfi fuis fceleribus mihi præfides, quæ Nereides : aliæ fonbellum indicunt; atque adeo funttium, quæ Naiades: aliæ nemorum, perdendi. Sic ratum eft: Juro per quæ Dryades, Hamadryades & NaStygem. Quá totum, &c.] Quacum-pææ aliæ montium, quæ Oreades, que terra mari alluitur. Per totum vocabantur. Satyri. J Dii Silvarum orbem. Nereus.] Deus maris, Ocea-credebantur, itidem ut Fauni & ni & Thetidis filius. Pro mari acci-Silvani. Pingebantur capite cornupitur. Circumfonat. ] Circumftrepit to, nafo fimo, caprinis pedibus, Auctibus: cingit.

villofo corpore. S. Hieronymus in 7. Flumina infera.] Stygem, Co- vitâ S. Pauli narrat, S. Antonio cytum, Acherontem. Juro. J Per cundem Paulum eremi fanctum Stygem, & fluvios inferorum jura-incolam invifente confpectum bant Superi. Lege Virgil. Lib. VI. fuiffe Satyrum, qui fe hominem raverfu 324. Vide hic. Lib. II. n. I. tionis compotem, & veri Numinis 8. Luco Stygio.] Per nemus fa- cultorem diceret. Idem refert S. crum, Stygi vicinum. Athanafius in vitâ S. Antonii. Plu9. Cunita priùs, &c. ] Sanè om-tarchus Satyrum vivum Lucio

Quos

Quos quoniam cœli nondum dignamur honore,
Quas dedimus, certè terras habitare finamus.
15 An fatis, ô Superi, tutos fore creditis illos?
Cum mihi, qui fulmen, qui vos habeoque regoque,
Struxerit infidias notus feritate Lycaon?

Confremuere omnes, ftudiifque ardentibus aufum
Talia depofcunt. Sic, cum manus impia fævit
20 Sanguine Cæfareo Romanum extinguere nomen;
Attonitum tanto fubitæ terrore ruinæ

Humanum genus eft; totufque perhorruit orbis. Nec tibi grata minus pietas, Augufte, tuorum, Quam fuit illa Jovi, qui poftquam voce, manuque 25 Murmura compreffit, tenuere filentia cuncti.

16. Habeo. ] Tanquam rem meam poffideo; quibus impero.

17. Lycaon. ] Rex Arcadia in Græcia.

18. Aufum talia. ] Aufum ftruere Jovi infidias.

19. Depofcunt. ] Ad necem. Ut plectatur petunt. Manus impia.]] Conjuratorum multitudo. Ampliùs fexaginta de occidendo C. Julio Calare confpiraverant, Caffio &

Bruto præcipuis ducibus conjurationis. Ab iis in Senatu tribus & viginti plagis interfectus eft Cafar. Savit. Di&tum pro, Sæviit: hoc eft, crudeliter confpiravit.

20. Sanguine, &c.] Occifo Cæfare imperium Romanum evertere: quafi, Cæfare fublato ftare non poffet.

23. Tuorum.] Civium Romanorum, & procerum, qui percuffores Cæfaris, acriter infectati funt. Adoptatus à Julio Cæfare fuerat Auguftus; atque adeò fe ultorem ejus necis palàm proteffus eft, & collecto fuorum exercitu, Belium Bruto Caffioque indixit; lege Lib. XV.n. 17. 18. Item Oden. 2. libri. I. Horatii. Hunc locum funt qui expli. cent de conjuratione in ipfum Auguftum haud femel inita, ut refert in ejus vitâ Suetonius. Non minofrem igitur cepifti voluptatem e tuorum pietate, & cura capitis tui fervandi; quàm Jupiter è fuoruni ftudiis, Lycaonem ulcifci & perdere cupientium.

IX. Lycaon mutatus in Lupum. Jupiter diluvio perdere orbem ftatuit.

Subftitit ut clamor preffus gravitate regentis,

Ille quidem pœnas curam hanc dimittite) folvit ;
Quod tamen admiffum, quæ fit vindicta, docebo.

1. Subftitit, &c.] Poftquam ftre | narrabo, quid fceleris ille admipitus refedit, Jovis auctoritate, ac majeftate compreffus.

3. Ille quidem ] Lycaon.
4. Quod tamen, .] Dicam

ferit: & quâ ratione illud vindicaverim. Admiffum.] Crimen à Lycaone commiffum.

B

5 Contigerat noftras infamia temporis aures!
Quam cupiens falfam, fummo delabor Olympo,
Et Deus humana luftro fub imagine terras.
Longa mora eft, quantum noxæ fit ubique repertum,
Enumerare: minor fuit ipfa infamia vero.

to Mænala tranfieram latebris horrenda ferarum,
Et cum Cyllene gelidi pineta Lycei :

Arcados hinc fedes, & inhofpita tecta tyranni
Ingredior: traherent cùm fera crepufcula noctem.
Signa dedi veniffe Deum, vulgufque precari
15 Coperat: irridet primò pia vota Lycaon:
Mox, ait, experiar, Deus hic,
difcrimine aperto,
An fit mortalis, nec erit dubitabile verum.
Nocte gravem fomno nec opinâ perdere morte
Me parat: hæc illi placet experientia veri.

20 Nec contentus eo, miffi de gente Moloffa
Obfidis unius jugulum mucrone refolvit :
Atque ita femineces partim ferventibus artus
Mollit aquis, partim fubjecto torruit igni.

་

Quos fimul impofuit menfis, ego vindice flamma 25 In dominum, dignofque everti tecta Penates.

5. Infamiatemporis. ] Fama fce-, Jerum quibus ætas terrea indulge

bat.

14. Veniffe Deum.] Me adeffe, me jovem effe, indicavi. Precari.] Me precibus colere.

6. Olympo.] Olympus, mons al- 16. Experiar. ] Explorabo, reftiffimus eft, in Græcia, ita ut co-ciam. Difcrimine aperto. ] ManiJum videatur attingere ac pro cœ- feftâ experientiâ certo indicio. Jo ipfo à poëtis accipiatur. Supra Deus hic. ] Utrum ifte fit verè n. 6. v. 30. Deus: aut merus homo, & mortalis.

7. Et Dews.] Et humana formá divinitatem meam occultans. Luf tro.] Percurro : exploro.

17. Nec erit, &c.] Ita ut nullus fit locus de veritate dubitandi.

18. Nec opina.] Improvifa. Nocturnas igitur Lycaonis infidias detexi Jupiter, & elufit.

8. Longa mora eft.] Longum fit enumerare, &c. Noxe.] Sceleris. 9. Minor, &c.] Plura comperi fcelera, quam audieram: rei veri-li tas famam fuperavit.

10. Menala. Menalus, mons & urbs Arcadia in Græcia. Neutro effertur genere in numero multitu

dinis.

1. Cyllene.] Mons in Arcadia Mercurii natalibus inclytus, CylLene. Pineta.] Nemora pinis concita. Lycei.] Lyceus, mons Arcadiæ, Pani facer, Lycée.

12. Arcados tyranni. ] Lycaonis Arcadia regis. Inhofpita.] Hofpi tibus infefta & inimica, crudelia.

13. Traberent. ] Adducerent. Nocte adventante. Crepufcula. ] Crepufculum dicitur illud tempus dubiæ inter diem noctemque lucis, paulò ante ortum folis, au paulò poft ejus occafum. Crepe rus, antiqua vox Latina, dubium incertum fignificat.

20. Moloffa. Moloffi funt popuEpiri. Les Moloffes, qui font aujourd'hui une partie du pays de Larta. Epirus pars Græciæ, Occidentem fpectans, & Italiam.

21. Obfidis. ] Obles vocatur, qui capitur inftar pignoris, ad firmanad foedus faciendum. dam pacem, &c. Refolvit. ] Aperit. Obfidem jugulat.

22. Semineces. ] Adhuc palpitantes, ac penè viventes. Artus. ] Membra illius obfidis.

24. Impofuit menfis. ] Mihi epulandos dedit, exploraturus, an ista dignofcerem fercula.

25. Everti, &c.] Everti & proturbavi tecta in dominum: dejeci Lycaonis domum, in ipfum Lycaonem, & in ejus Penates, dignos qui cum eo plecterentur, & obruerentur: dignos tali domino. Hinc Mu. retus legit : In domivo dignos ever

:

Territus ipfe fugit, nactufque filentia ruris
Exululat, fruftraque loqui conatur ab ipfo
Colligit os rabiem: folitæque cupidine cædis
Utitur in pecudes, & nunc quoque fanguine gaudety
30 In villos abeunt veftes, in crura lacerti,

Fit lupus: & veteris fervat veftigia forma:
Canities eadem eft, eadem violentia vultûs,
Fidem oculi lucent, eadem feritatis imago eft.
Occidit una domus : fed non domus una perire
35 Digna fuit: qua terra patet, fera regnat Erinnys.
In facinus juraffe putes: dent ocyus omnes,
Quas meruere pati ( fic ftat fententia) poenas.
Dicta Jovis pars voce probant, ftimulofque frementi
Adjiciunt, alii partes affenfibus implent.
40 Eft tamen humani generis jactura dolori
Omnibus: & quæ fit terræ mortalibus orbe
Forma futura rogant, quis fit laturus in aras
Thura, ferifne paret populandas tradere terras.
Talia quærentes fibi enim fore cætera curæ ),
45 Rex Superum trepidare vetat : fobolemque priori
Diffimilem populo promittit originę mirâ.
Jamque erat in totas fparfurus fulmina terras:
Sed timuit, ne forte facer tot ab ignibus æther
Conciperet flammas, totufque ardefceret axis.
so Effe quoque in fatis reminifcitur, affore tempus,
Quo mare, quo tellus, correptaque regia coli
Ardeat ; & mundi moles operofa laboret.

Tela reponuntur manibus fabricata Cyclopum:

ti, &c.] Penates erant Dii Domef, imponendæ : quod verò fpectaba tici. Suprà. n. 7. ad terræ incolas futuros promittit fanctiores.

27. Ab ipfo colligit os rabiem.] Ab ipfo Lycaone, ab ejus mente furiosâ, rabies in os, gulamque, eft derivata.

31. Veftigia. ] Notas indicia priftinæ, quam præterebat, cùm effet adhuc homo, figuræ.

34. Una domus.] Lycaonis.

35. Erynnis.] Furia tumultu, & cædibus gaudens. Ab Egs, lis contentio. De Furiis plura lege apud Natal. Lib. 3..c. 1o.

36. In facinus juraffe. ] Videntur omnes ubique homines feimpio adftrinxiffe faciamento, fe, ut omnia fcelera.admitterent. & conjuraf39. Partes affenfibus implent. Nutu affentiuntur: fuas obeunt partes, capite, vel manu, fignificando ut alii, voce.

41. Orbe. Privatæ hominibus. 43. Populandas.] Ditipiendas. 44. Sibi enim. ] Pollicetur fibi fore curæ modum & formam pœnæ

45.Sobolem, &c.] Homines pios, iftis longè diffimiles.

46. Origine mird. ] Mirabili modo nafcituros: nempè oriundos è lapidibus in homines converfis.

48. Sacer axis.] Calum Propriè axis ea linea dicitur, quæ ab uno fphæræ polo ad alterum ducitur per ipfum centrum.

50. Effe quoque, &c. J'Id noffo poterat Ovidius è verfibus Sibylli nis, quos refert Lactantius: vel e facris Bibliis: neque enim ignotas illis temporibus fuiffe facras litte ras multa docent. Affore. ] Ali quando venturum.

bore condita. Vei: Trepidans, & 52. Operofa. ] Opere multo & lafatifcens. Laboret. ] Diffolvatur * deftruatur.

fulmina. Cyclopum.] Cyclopes, mi 53. Reponuntur.] Abjicit Jupiter niftri Vulcani, oculo uno, quem in

Pœna placet diverfa; genus mortale fub undis 55 Perdere, & ex omni nimbos de mittere cœlo. media gerebant fronte, præditi. 54. Pana diverfa.] Diluvium, ■■ndas, circulus, w↓, facies, vifus. incendio contrarium.

5

X. Diluvii defcriptio.

Rotinus Æoliis Aquilonem claudit in antris,

Emittitque Notum. Madidis Notus evolat alis,
Terribilem picea tectus caligine vultum.
Barba gravis nimbis: canis fluit unda capillis:
Fronte fedent nebulæ : rorant pennæque, finufque,
Utque manu late pendentia nubila preffit,

Fit fragor, & denfi funduntur ab æthere nimbi.
Nuntia Junonis, varios induta colores,

10 Concipit Iris aquas, alimentaque nubibus affert.
Sternuntur fegetes, & deplorata coloni
Vota jacent, longique perit labor irritus anni.
Nec cœlo contenta fuo eft Jovis ira: fed illum
Cæruleus frater juvat auxiliaribus undis.
15 Convocat hic amnes: qui poftquam tecta tyranni
Intravere fui: Non eft hortamine longo

Nunc, ait, utendum : vires effundite veftras:
Sic opus est : aperite domos, ac mole remotâ
Fluminibus veftris totas immittite habenas.
20 Jufferat: hi redeunt, ac fontibus ora relaxant :
Et defrenato volvuntur in æquora curfu.
Ipfe tridente fuo terram percuffit: at illa

mit è terrâ, & mari, iifque nubes
implet. Itis nifi pluvio, aut reran-
te cœlo, non apparet.

11. Deplorata.] Desperata: pro

1. Protinus.] Statim atque ftetit Jovi hæc fententia, de perdendo aquis orbe. Eoliis. ] Eolus ventorum rex effe à Poëtis fingitur. Lege Virgil. I. Æneid. Aquilonem. ]fligata. Spirat à Septentrione, ac nubes fugat, imbrefque.

3. Emittit. Ex Æolio carcere. Notum.] Flat à Meridie : imbres, & procellas vehit.

5. Canis. ] Canefcentibus. Senilibus.

12. Vota.] Frumenta multis votis expetita. Spes meffis.

13. Cælo fuo. ] Non fatis eft irato Jovi demittere imbres è cœlo, cui præeft.

14. Caruleus frater.] Neptunus. Auxiliaribus undis. ] Quafi auxilium Jovi ferentibus, ad perdendos

6 Rorant. 1 Imbre multo fluunt. Penne. 1 Alis ventos inftruunt mortales. poëtæ.

15. Tyranni fui. Sui regis. Nep

7. Utque many, &c.] Poftquam tuni. Notus compreffit utrâque manu 18. Mole.] Aggobus, repagugravidas nubes , undique in aërelis, ripis. fufpenfas, ut ex iis imbrem, tan.. quam è fpongiis, emitteret.

19. Habenas. ] Metaphora ducitur ab equis: ii laxatis habenis ef. fundunt fe in curfum.

10. Iris. Eft arcus cœleftis, qui pingitur in rofcidis nubibus, occi- 20. Redeunt. ] Ex ædibus Nepdenti, vel orienti foli oppofitis. Il-tuni à quo fuerant convocati lum infidere Dea quædam dicitur fuas domos repetunt. Ora relaà poëtis, quam Irim appellant, & xant.] Demunt obturamenta, quiJunonis præcipuè nunciam faciunt. I bus ora fontium claudebantur. Concipit aquas. ] Colligit; expri-l arctabantur.