and

ing consonant) of the words स्थूल, दूर, ह्रस्व, क्षिप्र and क्षुद्र, the portion वन् of युवन् are dropped, and the preceding vowel takes Guna, as स्थूल pos., स्थवीयस् comp., and स्थविष्ठ sup.

4. The possessive terminations to be presently mentioned are dropped; as बलवत् pos., बलीयस् comp. and बलिष्ठ sup. 5. The following is a list of the irregularlties :

is formed by the addition of, and of the superlative by affixing आ; as कनीयसी, कनिष्ठा.

तम.

तराम्

7. तर is another comparative termination, the superlative corresponding to which is a. These are applied not only to adjectives but to nouns, particles and other indeclinables and verbs. In the last case they take the forms and तमाम् and also when added to indeclinables, except in those instances in which, with the terminations, the indeclinables form adjectives. The words to which these suffixes are added undergo no change.

Er. - लघु pos. लघुतरः, लघुतमः; पाचकतरः, पाचकतमः; पचतितराम्, पचतितमाम्; उच्चैस्तराम्, उच्चैस्तमाम् ; उच्चैस्तरः adj. उच्चैस्तमः adj.

8. The feminine of adjectives ending in and a is formed by affixing आ.

9. Derivatives signifying the 'possessor' of the thing expressed by the base are formed by affixing

tives; as धीमत् ' talented, from धी ' talent.'

to substan

10. The of this termination is changed to a when the base ends in or (short or long), or has either for its penultimate ; as धनवत् ' wealthy,' from धन ' wealth;' विद्यावत्, यशस्वत्, भास्वत्, किंवत्, लक्ष्मीवत्.

There are a few exceptions, as यवमत्, भूमिमत्, &c.

11. To substantives ending in the suffix is also इन् added in this sense, before which the preceding is dropped ; as दण्डिन् धनिन्, &c. विनू is another termination having this sense. It is applied to some nouns.

,

12. दृश् m. n. f. and दृश m. n. ( दृशी f . ) are appended to pronouns in the sense of 'like.' The final letter of the base is dropped and आ added to it; as तादृश ' like that,' त्वादृश ‘like thee.' इदम् and किम् become ई and की; as ईदृश.

13. The verbal or other forms of कृ, भू, or sometimes अस् are added to a noun or an indeclinable to express the 'doing or being like' the thing denoted by the base.

14. a. The ending or is changed to, except in the case of an indeclinable. b. The preceding or is renइ उ dered long, and c. is changed to . d. Final and the of मनस्, अरुस्, चक्षुस्, चेतस्, रहस्, and रजस् are dropped.

नू

स्

Ec. - धनीकरोति, धनीभवति, गङ्गीभवति, प्रत्यक्षीकरोति, स्वीकृतम् n., शुचीभूतम् 2, पटूभवनम् 10., मात्रीकरोति, दिवाभूता /.

ऋग्वेदात्सामवेदस्य महिमा भूयान् ।

यज्ञवर्मायोध्यां गच्छन्नध्वनोऽर्धाद्भूयोऽतिक्रम्याश्राम्यत् । कृष्णस्य सुभद्रा यवीयसी स्वसा ।

सर्वेषु कुसुमेषु शिरीषकुसुमं प्रदिष्ठम् |

निःश्रेयसाय कर्मपथाज्ज्ञानमार्ग ः साधीयान् । श्रेष्ठस्तु सर्वेषां भक्तिमार्गः ।

परमात्माणोरप्यणीयान्महतोऽपि महीयान्वर्तते ।

धार्तराष्ट्रेभ्यः पाण्डवाः कृष्णसाहाय्याद्बलीयांसः किं तु तेषां योधसमाजो गरीयान् ।

दुःखितस्य वृत्तान्तश्रवणेनार्द्रीभवन्ति हृदयान्यनुकम्पिनां महात्मनाम् ।

यो यज्ञकर्माणि यथाविधि करोति स प्रजावान्पशुमांस्तेज स्वी ब्रह्मवर्चसी यशस्वांश्च भवति ।

विष्णुशर्मण एकपञ्चाशत्पुत्रा आसन् । तेषां ये मध्यमाद्देवदताज्ज्यायांसः पञ्चविंशतिस्ते कनीयोभिः पञ्चविंशत्या कलहं चक्रुः ।

सर्वासु नदीषु भागीरथी द्राधिष्ठा विस्तारे वरिष्ठा च । तस्याः सलिलं यमुनायाः शुचितरम् । पर्वतेषु हिमालयः प्रथिष्ठः । अहो दीप्तिमतोऽपि विश्वसनीयतास्य राज्ञो वपुषः । ईदृशी मे मन्दभाग्यता यन्न केवलं भर्तुर्विरहो दारकयोरपि । हा सौम्य हनूमन् पुनस्त्वादृशस्य साधोर्महोपकारिणः संभवोऽस्मिञ्जगति ।

नैतद्विद्मः कतरन्नो गरीयो यद्वा जयेम यदि वा नो जयेयुः । नेयं मे जटा किं तु वेणीकृतः कचानां कलाप इत्यब्रवीत्काचित्त्री |

दासीभूतां सर्पाणां जनन्याः सेवां कुर्वतीं स्वमातरं बन्धनान्मुमोच गरुडः ।

तपश्चरन्रावणः स्वीयानि नव शिरांसि शिवायोपायनीचकारेति शृणुमः ।

प्रियतमस्य पुण्डरीकस्य मरणेन सशोकया महाश्वेतया तिरस्कृता विषया दूरीकृतो बान्धवजनोऽङ्गीकृतमरण्येऽवस्थानम् । एकः पुरुषः प्रियतमायाः प्रासादस्योपरितनीं भूमिं प्रवेष्टुमिच्छुर्वातायनादधोवलम्बमानमहिं रजूकृत्यारुरोह ।

।

उपरते भर्तरि यत्प्राणाः परित्यज्यन्ते तन्मौर्व्यम् । उत्तरा विराटदुहिता बालिका विनयवति धीमति विक्रान्ते च पञ्चत्वमभिमन्यावुपगतेऽपि प्राणान्न जहौ । अन्या अपि सहस्रशः कन्यका अभर्तृमत्यो जाताः सत्यो जीवितानि न तत्यजुरिति श्रूयते । जीवनाय मनुजन्मनामिह भ्राम्यतामथ कदापि स प्रभुः । त्वादृशो भवति भाग्ययोगतो वेत्ति यः सदसतां यदन्तरम् ॥

।

Kausalyá was the eldest [ वृद्ध ] of the three wives of Dasaratha, and Kaikeyi the youngest [ युवन् ].

Sita's bodily form was more slender [ तनु ] than Draupadis. That the greater [ बहु ] is equal to the less [ लघु ] is absurd. In running, the horse is the swiftest [ आशु ] of all animals. The virtuous [ सद्गुण, पुण्य ] are happy [ सुख ] and deserve respect.

Rukmini was dearer [ प्रिय ] to Krishna than Satyabhāma. When one's luck is bad, even his relations become (as if they were ) his enemies [ विपक्ष ].

What is he called who has wealth [ वसु ], or fortitude [ धैर्य ], or fame [ यशस्, कीर्ति ], or land [ भूमि ] ?*

All should become as of one mind [ एकचित्त ] and having taken this net should fly off.

Indra was the mightiest [ ओजस्विन् ] and most powerful [ बलिन् ] of all the gods, and therefore they crowned him king. The sense of the original passage is rendered (as if) clear [ विशद ] by a commentator, and sometimes mystified [ गूढ ].

Damayanti was the most beautiful [ सुन्दर, चारु ] of all the women of the time, and the most devoted [ भक्त, अनुरक्त ] to her husband.+

Thy heart has at this moment melted (become as if a liquid ) [ द्रव ] through affection.

The bullocks that are fastened to the yokes of carriages are fatter [ पीवर ] than common ones.

* The student should answer this question.

O Sîtâ, there is not another woman like thee [g], so pure, so simple, and so loving [, ], and not another man like me [], so ruthless and so cruel.

मद्

VOCABULARY XVIII.

|

m. an eagle, the bird of that species used by Vishņu as his car.

f matted hair. aa n. livelihood. fifaa n. life.

ज्ञानमार्ग m. (ज्ञान n. knowledge, m. a way) the knowledge of God as a way to eternal bliss.

m. a male child, son. दीप्ति f. splendour.

m. n. f. firm, strong. निःश्रेयस n. final beatitude. परिवृढ m. a master, owner. gustam. a proper name, a lotus flower.

¿§ m. n. ƒ. large, great.

n. restraint, imprisonment. बालिका f. a girl. ब्रह्मवर्चसिन् m. n. f. illumined by the Vedas, possessing the splendour conferred by the practice of the Vedic rites. भक्तिमार्ग M. ( भक्ति f. love, devo tion, and m. a way) devotion to or love of God as a way to eternal bliss. भाग्ययोग M. ( भाग्य n. luck, good

fortune, m. accession) the accession of good luck or fortune.