र्य्यणोक्तं । भवेतु तावद् भवताम् अभिमतं ॥ पुन॑र् आह । प्रथमं वेदपाठिन उपविशन्तु ॥ ततो यर्थाविधि तान् वेदपाठान् अपाठयत् ॥ तदनन्तरं गुरुंर् आह । इदानीं तर्कध्ययन आगच्छन्तु ॥ तेष्व् आगतेषु तांं तर्कान् अध्या॑पितवान् ॥ इत्थं स्मतान् स्मृतीर् अध्याप्य गुरुर् गृहं गतः ॥ एवं क्रमेण प्रत्यहं वेददीनि शास्त्राणि पाठयति स्मै ॥ अथैकंदा विद्यागर्भः स्वगृहे पितरं विज्ञापयामास । पितस्तावद् अस्माकं पाठशालाया मठाश चत्वारिंशत्संख्यकाः सन्ति । शिष्यास् तु तं निर्व॑सन्ति । अत एकैक 30 35 33 34 स्मिन् मठे हौ द्वौ चर्यैस् त्रयश्च विद्यार्थिनो वसन्ति । तत्र तेषां भोजन शयनादिषु क्रियासु महत् कष्टं जायते । किं तावत् कर्त्तव्यं ॥ इति श्रुत्वा सो ध्यापकः किमपि प्रत्युत्तरम् 2) p. 104. 3) p. 153. e. 4) See root ब्रू, p. 114. note b. Vedas," nom. pl. m. (p. 149. a.) 6) p. 177. b. r. 192. a. 8) p. 87. e. 5) “ readers of the 7) पाठ, “a lesson,” “lecture,” 11 ) nom. pl. of अध्यायिन्, 9) r. 27. a. 10 ) p. 153. f. 17) p. 145. i. 18) p. 151. b. 20) p. 167. b. 16) स्मार्त्त, “a student of स्मृति or law, ” p. 23. viii. p. 107. 24) 2d pret. 25) voc. case, 27) r. 25. a. 26) gen. case, p. 31. and r. 28. b. proper form ( r. 157.), but क may be redundantly added to 29) p. 101. 30) r. 25. a. 31) p. 49. 32) root vas, with prep. ni, 33) p. 152. a. r. 28. a. 4) loc. c. (r. 72.) of ekaika, “ each single,” eka being doubled, r. 6. The doubling of a word in a distributive sense is very usual. 35) p. 48. 36) p. 171. c. 37) r. 63. 38) 1. 89. a. 39) p. 146. a. 41 ) p. 150. b. 4:) “any,” p. 54. r. 85. 43) “ answer,” acc. c. 40) r. 26. b. 55 अदत्त्वा क्षणं चिन्तापरो भूत्वा मनसा बहु विचार्य बुझा तद् उपायं निश्चितवान् । पश्चात् पुत्रम् उवाच । शृणु पुत्र प्रवक्ष्यामि । अस्माकं पाठशालाया ये येँ मठाः सन्ति ते सर्वे पाषाण, निर्मिताः । अधुना ताशानां मठानां निम्मार्पणं बहुधनव्ययसाध्यं । तावैन्ति धनानि च मम गृहे नेदानीं सन्ति । किन्तु धनं विना ते कथं भविष्यन्ति । यतः । विना वित्तव्ययं कांपि कार्यसिद्धिर न जायते धनमूलाः क्रियाः सर्व्वा यत्नस् तस्यार्जने मतः अंतो- च मया निश्चितम् एतत् । त्वं गृहे तिष्ठ । अहं वो ग्रामान्तरं गन्तास्मि । बहवो धनिनः सन्ति दातारः । किन्तु सर्वेषां मध्ये बहुधनो धर्म्मिष्ठो वदान्यश्च वीरंजिन्दामा राजास्ति । तस्यैव गृहं गमिष्यामि । इत्य् उक्त्वा स आचार्य्यः सर्वोञ् छिष्यान् समहूय तैः सह काशीराज गृहं ययौ ॥ 85 nom. c. n. 62) “to be 69) r. 147. 70) r. 85. 44) “ without giving,” p. 143. a. r. 135. 45 ) r. 180. a. 46) “ lost in thought,” nom. c. 47 ) p. 143. a. 48 ) p. 43. p. 182. d. 49 ) p. 151. a. 50 ) “having deliberated,” root char in caus. with prep. vi, p. 145. . 51 ) inst. c. of बुद्धि, "mind.” 52) “ he fixed upon,” p. 142. 53) p. 151. c. 54) p. 76. d. 55) r. 94. 56) “ I will declare,” 2d fut. of vach (p. 80.), with prep. प्र. 57) r. 86. 58) “ built with stone,” r. 144. 59) p. 151. b. 60) “ of such like,” gen. pl. दृश is added to the crude pronouns त, एत, य, to express similarity, the final a being lengthened. 61) “ the building,” effected by the outlay of much money, ” p. 171. b. 63) r. 61. 64) for न इदानीं r. 5. 65) r. 137. 66) p. 156. c. 67) p. 152. c. 68) p.104. 71) r. 157.72) loc. case of अर्जन, “acquisition,” p. 185. c. 75) घ्श्वस्, “tomorrow,” r. 26. a. 76) p. 172. g. 77) 1st fut. of gam, “to go,” p. 80. 78) p. 35. 80) p. 37. 81) r. 156. 82) p. 47. 83) "munificent," r. 25. a. proper name, "Hero-conqueror," r. 42., t changed to n by r. 15. 85) p. 41. r. 4. 86) 2d fut. p. 80. 87) for सब्र्व्वान् शिष्यान्, r. 20. †. 89) “ to the palace of the king of Benares.” 90) p. 76. a. p. 112. 79) p. 43. 84) वीरजित्, (see p. 167.). 84) p. 145. d. and r. 191. a. FF अथ वेदगर्भः सर्वैः शिष्यैः सह नानाशास्त्रालापैर बहुदूरं गत्वा गङ्गातीरे माध्याहिक क्रियां चकार । ततस् तत्र दण्डम् एकं विश्रम्य पुनर् जगम । तदनन्तरं गत्वा गत्वा बहून्य् अदृष्टंपूर्व्वाणि राजकीयैश्वर्य्याणि पश्यन्तस् ते ब्राह्मणा बहुजनाकुलं राजवारं प्रापुः । तत्र हौ दौवारिको दण्ड हस्ती तान् ब्राह्मणान् दृष्ट्वा प्रणमतुः पप्रच्छंतुश्च । भवन्तः कुत्र यास्यन्तीति । वेदगर्भः प्रत्याह । राज सैन्निधिं गन्तुकामा वयं तचास्मान् नर्यैतं । ततस् तयोर् एकः शीघ्रं गत्वा तेषाम् आगमन वार्त्ती मँन्त्रिणे - कथयत् । मन्त्री राजानं विज्ञापि 26 66 1) “ with conversations on various books of science,” or with various conversations on literary topics." 2) "belonging to mid-day," acc. case, fem. p. 23. viii. 8) p. 102. 4) acc. case of दण्ड, “ a space of twenty-four minutes,” r. 180. a. 5) “ having rested” (p. 145. f . ), from श्रम्, “ to be weary,” see the force of वि, p. 175. 6) p. 107. 7) The repetition of the word gives continuity to the action, "as they kept on advancing.” 8 ) acc. case, plur. neut. p. 36. r. 7. 9 ) p. 172. g. 10 ) राजकीय, “ regal” (p. 23. xi.); ऐश्वर्य्य, “supremacy" (p. 23. vii.), “ signs of regal supremacy,” 11) p. 107. r. 123. r. 154. 12) r. 28. b. 13) “ thronged with many people,” p. 171. b. 14) r. 147. 15) 3d plur. 2d pret. of āp (p. 120.) with प्र. 16) nom. rase, dual of दौवारिक, “a porter.” In forming a noun according to p. 23. ix., when the initial is a double consonant, consisting of two letters of which the last is v or y, this double consonant is resolved into a syllable by the insertion of u for v, 17) दण्ड, or i for y, and this u or i take the Vriddhi change required by the rule. 66 a mace," "staff," r. 157. 18) 3d dual, 2d pret, of नम्, “ to bow" (p. 76. c.), with prep. प्र, see p. 175. 19) 3d dual, 2d pret. of प्रच्छ्, “to ask.” According to Wilkins and Bopp (whose authority was followed at p. 77. f. and p. 111.) this should be पपृच्छतुः, but the form : is correct according to the Siddhanta Kaumudi 142, 22) p. and on the same authority the base will be retained throughout this tense. 20) r. 84. 21) p. 152. b. 112. and r. 4. 23) see ब्रू, note b. p. 114. and p. 175. 24) “ the king's presence,” r. 147. ±‹) p. 198. c. 2) 2d dual, imperat. of नी, "to lead." 27) p. 51. 29) dat. case, p. 43. 24) p. 151. ॥ वेदगर्भोपाख्यानं ॥ ७ तवान् । ततो राजाज्ञया सो- मात्यः समेत्य बहुमान. पुरःसरं तान् राजसभां समनयत् । तदा राजा सिंहासनाद् उत्थाय तम् आचार्य्यं प्रणनाम । तदानीं वेदगभी राजानं वर्णयितुम् आरब्धवान् । 34 भवन्तो धार्मिका धीरा धनिनो दानशीलिनः । दया. दाक्षिण्य. सम्पन्नाः सत्यव्रतपरायणाः ॥ सौन्दर्य्यभूमयः शूरा यायका जितेन्द्रियाः । जित रोष. रयाः सौम्याः सुशीलाः सत्त्वा शालिनः ॥ श्रुतस्य पारदृश्वानो राजनीति विचक्षणाः । सदोद्यमाः सदाचाराः प्रजापालनतत्पराः ॥ नाना, देश, विशेषज्ञा नाना भाषासु पण्डिताः । नानागुणिगणैः सेव्याः सुसञ्चित. यशोधनाः ॥ राज्ञेोक्तं । साधु पाण्डित्यं साधु कवित्वं । पाण्डित्यं 30 ) आज्ञा, respect.” 52 an order,” P. 182. c. 31) “ with great respect,” lit. “ preceded by great 32) 1st pret. of नी with sam and ā. 33) inf. mood of root वर्ण, “ to eulogize,” 10 conj. 34) “ began,” root रम् with prep. झा, r. 126. See also p. 197. 35) nom. plur. (r. 28. b.) p. 23. ix. See also r. 188. 36) nom. plur. “ of a generous disposition.” 37) p. 171. b. 38) “ devoted to the sincere (discharge of ) religious observances.” 30) सौन्दर्य्य, “ beauty” (p. 23. vii.) ; भूमि, “site” (p. 34.). 66 40) nom. plur. of 42 ) रोष, "passion"; 43) सौम्य, “hand 45) सदा, यायज्ञक, “ the performer of frequent sacrifices.” 41 ) p. 169. a. रय, “current,” “ the current of whose passion is restrained.” some as the moon." 41) सह्य, “ excellence"; शालिन्, “possessing.” “always”; उद्यम, exertion,” r. 5. r. 161. 46) सत्, “good”; आचार, “practice,” r. 14. r. 159. 47) “ devoted to the protection of your subjects.” the peculiarities of various countries"; ज्ञ, “ knowing,” p. 149. 1. भाषा, “a dialect.” “a multitude." 66 45) “ knowing 49) loc. case of 50 ) गुणिन्, “ a gifted person” (r. 20. last paragraph); गण, 51) “ to be honoured,” root sev, p. 147. c. large accumulation of fame and riches,” r. 171. b. 55) r. 140. 52) “ possessing a 54) p. 33. p. 22. vi. राज्यतो वरं । सुकविता चें अस्ति राज्येन किं ? यतः । चारैः पश्यन्ति राजानः शास्त्रैः पश्यन्ति पण्डिताः ॥ चारचक्षुषो पि राजानो न सर्व्वज्ञाः । शास्त्र चक्षुषः पण्डिता एव सर्व्वज्ञा अतो राजत्वात् पाण्डित्यस्य विशिष्ट तास्ति । वेदगर्भ उवाच । भद्रम् उक्तं भवता किन्तु सर्व्व. प्राणिनां पालकत्वाद् राज्ञः प्रधानत्वं । अपरञ्च । 73 64 इन्द्रियाणि विर्निर्जित्य तप उयं चकार यः । दत्तदानः स्वधर्म्मःस्थः स राजा जायते क्षितौ ॥ 74 इत्य् आकर्ण्य राजा दृष्टचित्तस् तं विप्रं बहु प्रशस्य तस्मै सहस्रं रू॒र्य॑मु॒द्रा द॑दौ । तदनन्तरं सिंहासनाद् उत्थाय स्वान्तःपुरं प्रविष्टवान् । मन्त्री सशिष्यं वेदगर्भम् आह । भवद्भिर् अद्य स्थातव्यं । नृपतिर् भवतां वेदपाठान् श्रोतुम् इच्छति । श्वः प्रातः पाठं श्रावैयित्वा गन्तव्यं ॥ अथ काय्याधीश आगत्य तान् विप्रान् वासगृहं नीत्वा 58) p. 107. 61) r. 28. a. 55) "than royalty," p. 152. a. p. 188. f. 56) r. 217. 57) r. 187. a. 59) p. 167. a. 60) fafgren, "superiority," p. 24. xiv. p. 188. ƒ. 62) r. 154. प्राणिन्, “a living creature,” p. 27.iv. 63) “ from his being the पालक (r. 150. b.) or protector,” see r. 177. b. 64) p. 154. b. 65) root जि, “ to conquer," with prep. fa and fax, p. 144. a. 66) acc. case, neut. p. 43. r. 28. a. 67) “ one by whom gifts are given,” “ liberal,” p. 169. a. 69 68) p. 149. 1. 6) loc. 71) root शंस्, “ to praise,” 74) “ silver coins,” acc. case, plur. fem. 76) acc. case of सन्तःपुर, “the inner or private 73) p. 49. 1 ) p. 203. b. (r. 147.), “the steward,” r. 28. a. 78) p. 146. a. 79) p. 197. 80) causal of श्रु, 2) lit. “ the superintendant of affairs ' 3) p. 145. g. 4) नी, “to lead," r. 192. b. |