Imatges de pàgina
PDF
EPUB

29

26

अनेन विधिना सँवांस् त्यक्वा सङ्गान् शनैः शनैः । सन्न्यसेना॒प॑ह॒त्यैनः प्राप्नोति परमां गतिं ॥ ६ ॥ चतुर्भिर् अपि चैवैतैर् नित्यम् आश्रमिभिर् द्विजैः । दशलक्षणको धर्म्मः सेवितव्यः प्रयत्नतः ॥ ४७ ॥

33

धृतिः क्षमा दमो- स्तेयं शौचम् इन्द्रियनिग्रहः ।

धीरें विद्या सत्यम् अक्रोधो दशकं धर्म्मलक्षणं ॥ ४८ ॥

THE SECOND OR MILITARY CLASS (OR KSHATRIYAS).

The King.

37

ब्राह्मं प्राप्तेन संस्कारं क्षत्रियेण यथ. विधि । सर्व्वस्यास्य यर्थान्यायं कर्त्तव्यं परिरक्षणं ॥ ४९ ॥

38

39

नास क्षत्रम् ऋभोति नाक्षत्रं ब्रह्म वर्द्धते ।

ब्रह्म क्षत्रं च सम्पृक्तम् इह चामुत्र वर्धते ॥ ९० ॥ अराजके हि लोके - स्मिन् सर्व्वतो विद्रुते भयात् । रक्षार्थम् अस्य सर्व्वस्य राजानम् असृजत् प्रभुः ॥ ९१ ॥

[blocks in formation]

35) com. शास्त्रादितत्त्वज्ञानं, “ knowledge of the principles of the shastras. 36) com. आत्मज्ञानं, "knowledge of self.” 37) r. 171. b. 38) nom. case neut. of अब्रह्मन्, "having no Brahman," .” “ without the Brahmanical class.”

[blocks in formation]

39) nom. case neut.

[blocks in formation]

बालो - पि नावमन्तव्यो मनुष्य इति भूमिपः ।
महती देवता ह्य् एषा नररूपेण तिष्ठति ॥ ९२ ॥
परमं यत्नम् आतिष्ठेत् स्तेनानां निग्रहे नृपः ।
स्तेनानां निग्रहाद् अस्य यशो राष्ट्रं च वईते ॥ ९३ ॥
रक्षणाद् आर्य्यवृत्तानां कण्टकानां च शोधनात् ।
नरेन्द्रास् त्रिंदिवं यान्ति प्रजापालनतत्पराः ॥ ९४ ॥
यथोद्धति निद्दीता कक्षं धान्यं च रक्षति ।
तथा रक्षेन् नृपो राष्ट्रं हन्याच् च परिपन्थिनः ॥ ९५ ॥
अशा॑संस् तस्करान् यस् तु बलिं गृह्णाति पार्थिवः ।
तस्य प्रक्षुभ्यते राष्ट्रं स्वर्गीच् च परिहीयते ॥ ९६ ॥
निर्भयं तु र्भवेद् यस्य राष्ट्रं बाहुबलाश्रितं ।
तस्य तद् वर्धते नित्यं सिच्यमान इव द्रुमः ॥ ९७ ॥
अधार्मिकं त्रिभिर् न्यायैर् निगृह्णीयात् प्रयत्नतः ।
निरोधनेन बन्धेन विविधेन बधेन च ॥ ९८ ॥

[blocks in formation]

47) nom. plur. of नरेन्द्र, “a king,” lit. “ the chief of men.”

the place where the three great gods sport.

50) nom. case masc. of नि

[ocr errors]
[blocks in formation]

48) “paradise,”

49) root द with

[blocks in formation]

निद्दीतृ, a reaper,” root दो, “ to cut,” with निर्, see p. 110. c. grass," "weeds."

p. 149. 2. ') कक्ष, m.

[ocr errors]

2) p. 115.

परिपन्थिन्, lit. “ one who attacks on the पथिन् or road.”

शासन्, "punishing" (r. 20.) nom. case of pres. part. of

uncommon in metrical composition.

3) acc. case plur. of

4) अ, “not,” and (p. 115.). Properly

this should be अशासत्, see p. 136. c., but such violations of Grammar are not 5) root शुभ, 4th conj. ātm. “ to be shaken,” 4) आश्रित, "depending on,” “resting on,” the pass. of सिच्, “to irrigate,” r. 124. 11)

with प्र. 6 ) p. 154. e. 7) r. 203. a.
root f, p. 138. b. १) pres. part. of
10) inst plur. of न्याय, “an act of policy. "

11 ) p. 124. 12) निरोधन, “prevention."

यदि न प्रणयेद् राजा दण्डं दर्शयेष्व् अतन्द्रितः । शूले मत्स्यान् इवापयन् दुबेलान् बलवत्तराः ॥ ९९ ॥ अद्यात् काकः पुरोडाशं श्वा च लिह्याद् धविंस् तथा । स्वाम्यं च न स्यात् कस्मिंश्चिद् भिद्येरन् सर्व्व.सेतवः ॥ १०० ॥ सबैो दण्ड.जितो लोको दुर्लभो हि शुचिर् नरः । दण्डस्य हि भयात् सर्व्वं जगद् भोगाय कल्पते ॥ १०१ ॥ यावान् अबध्यस्य बधे तावान् बध्यस्य मोक्षणे । अधम्मो नृपतेर् दृष्टो धर्म्मस् तु विनियच्छतः ॥ १०२ ॥ इन्द्रियाणां जये योगं समातिष्ठेद् दिवानिशं । जितेन्द्रियो हि शक्नोति वशे स्थापयितुं प्रजाः ॥ १०३ ॥

Administration of Justice.

नोत्पादयेत् स्वयं कार्य्यं राजा नाय् अस्य पूरुषः ।

30

न च प्रापितम् अन्येन ग्रसेद् अर्थं कथञ्चन ॥ १०४ ॥

31

32

33

यथा नयैत्य् असृक्पतैिर मृगस्य मृगयुः पदं ।

नयेत् तथानुमानेन धर्म्मस्य नृपतिः पदं ॥ १०५ ॥

13) 3d sing. pot. of root नी with प्र, “ to inflict,” p. 175. punishment,” root दण्ड्, "to punish," p. 147.g. 15) n. शूल, 16) r. 210. 17) 3d sing. pot. of अद्, 2d conj. “ to eat.”

14) दण्झ, “ deserving

"an iron pin or spit."

18) acc. case masc. of

“ an oblation of clarified butter mixed with cakes of barley meal.” 19) root

21) r. 203. b.

24) p. 181. c.

पुरोडाश, लिह, 2d conj. “ to lick.” 20) हविस्, n. “ clarified butter,” r. 18. ±2) 3d plur. pot. of the pass of भिद्, “ to break,” p. 99. 23) r. 194. 25 ) loc. of मोक्षण, “liberation.” 26) root यम् with वि and नि, p. 64. c. p. 136. Com. यथाशास्त्रं दण्डं कुर्व्वतः, “inflicting punishment in a legal manner.” 7 ) r. 153. 2s) p. 87. d. 29) root पद् in caus. with उत्, "to excite." 30) root यस्, “ to devour,” “seize upon"; but the scholiast explains it by उपेक्षेत, “ should neglect '

31) root नी (p. 64. a.) here, “to track.”

33) “a hunter.”

32 ) पात, “ a falling,” “ dropping."

धम्मो विद्धैस् त्व् अधर्मेण सभां यत्रोपतिष्ठते ।

38

शल्यं चास्य न कृन्तन्ति विद्यास् तत्र सभासदः ॥ १०६ ॥ सभां वा न प्रवेष्टव्यं वक्तव्यं वा समञ्जसं ।

अब्रुवन् विब्रुवन् वापि नरो भवति किल्विषी ॥ १०७ ॥ सत्येन पूयते साक्षी धर्मः सत्येन वर्द्धते ।

तस्मात् सत्यं हि वक्तव्यं सर्व्ववर्णेषु साक्षिभिः ॥ १०८ ॥ अन्धो मत्स्यान् इवाश्नाति स नरः कण्टकैः सह ।

[ocr errors]

यो भाषते थे.वैकल्यम् अप्रत्यक्षं सभां गतः ॥ १०९ ॥ जन्मप्रभृति यत्किञ्चित् पुण्यं भद्र त्वया कृतं ।

तत् ते सर्व्वं शुनो गच्छेद् यदि ब्रूयास् त्वम् अन्यथा ॥ ११० ॥ अवांशिरास् तमस्य् अन्धे किल्विषी नरकं व्रजेत् । यः प्रश्नं वितथं ब्रूयात् पृष्टः सन् धर्म्मनिश्चये ॥ १११ ॥ मन्यन्ते वै पापकृतो न कश्चित् पश्यतीति नः । तांं तु देवाः प्रपश्यन्ति स्वस्यैवान्तरपूरुषः ॥ ११२ ॥ एको’हम् अस्मीत्य् आत्मानं यत् त्वं कल्याण मन्यसे । नित्यं स्थितस् ते Śद्य् एष पुण्यपापेक्षिता मुनिः ॥ ११३ ॥

34) root व्यघ्, “ to pierce,” p. 140. n.

उत्कृत्,

35 ) 3d sing. pres. ātm of स्था with उप

66

(p. 107), “to approach.” 36) शल्य, m. n. a dart." 37) root कृत्, r. 90. b., for “to extract,” Com. उद्धरन्ति. 38) सभासद्, “one of an assembly "; सभा, 39) p. 203. b. 40) समञ्जस, fafeaf, "possessing fafe,

66

an assembly'; सद्, “ to sit,” p. 25. r. 42.
41) nom. case masc. of

neuter, “ truth.”

[blocks in formation]

47) nom. case masc. “having the head downwards.” here “total.”

1) p. 39. 2) r. 20.

48) loc. case of अन्ध, "blind,'

49) r. 199. a. 50) वि, “not,” and तथ, “ true, ” p. 154. e. 3) अन्तरपूरुष, lit. “ the inner man,” “ the internal spirit.” 4) p. 205. a. 5) p. 139. c. 6) loc. case of हृद्, r. 60. 7) nom. case masc. of

66

ईक्षितृ, “ an inspector,” p. 149. 2. soul,” “the intelligent spirit."

४) मुनि, “ a holy sage,” here it refers to “ the

आत्मैव ह्य् आत्मनः साक्षी गतिंर् आत्मा तथात्मनः । मवैमंस्थाः स्वम् आत्मानं नृणां साक्षिणम् उत्तमं ॥११४॥ द्यौर् भूमिर आपो हृदयं चन्द्रार्कनियमानिलाः । रात्रिः सन्ध्ये च धर्म्मश्च वृतज्ञाः सर्व्व.देहिनां ॥ ११५ ॥

THE THIRD OR COMMERCIAL CLASS (OR VAISHYAS).

वैश्यस् तु कृतःसंस्कारः कृत्वा दारपरिग्रहं ।
वार्त्तीयां नित्ययुक्तः स्यात् पशूनां चैव रक्षणे ॥ ११६॥
प्रजापतिर् हि वैश्याय सृष्ट्वा परिददे पशून् ।

16

ब्राह्मणाय च राज्ञे च सर्व्वाः परिददे प्रजाः ॥ ११७ ॥
वीजानाम् उप्तिविच्च स्यात् क्षेत्र दोषगुणस्य च ।
सारंņसारं च भाण्डानां देशानां च गुणागुणान् ॥ ११८ ॥
मणिमुक्ताप्रबालानां लोहानां तान्तवस्य च ।

22

गन्धानां च रसानां च विद्याद् अर्घ बलाबलं ॥ ११९ ॥ भृत्यानां च भृतिं विद्याद्द भाषाश्च विविधा नृणां । द्रव्याणां स्थानयोगांश्च क्रयविक्रयम् एव च ॥ १२० ॥ धर्मेण च द्रव्यवृद्धाव् आतिष्ठेद् यत्नम् उत्तमं । दद्याच्च सर्व्व.भूतानाम् अन्नम् एव प्रयत्नतः ॥ १२१ ॥

9) गति, “ that to which one goes for refuge. "

10) 2d sing. of 3d pret of मन्

with अव, “to contemn, " p. 82. e, the augment being dropped by r. 208. 11 ) r. 151.

[blocks in formation]
« AnteriorContinua »