Sextum exorditur speciem mutata Minerva,
Os ut Arachnëum plecteret immodicum.
Fit Niobe saxum, fit agrestis rana propago;
Te Lycius punit, Marsya vane, male;
At Tereus volitat Pandioniaeque sorores,
Quarum abit ad plures orbus ab his genitor.
Denique cum Minyïs petit aurea fortis Iaṣon
Vellera, Phrixéae dona beata manûs,
Qui sequitur, libro Aesonides per Colcha venena Atque pater vivunt, mors Peliaeque datur. Medeam expulsam recipit bene, ducit et Aegeus.
Contra Cretenses Aeacus huic socius, Dira lues cui comminuit pecudesque virosque; Unaque est Cephalus, Procridis hostis amans,
Mutatâ uxorem qui illexerat ipse figurâ
In fraudem demens, nec tulit esse probam.
Octavo Scylla in cirin mutatur amore;
Dein Ariadnéo stamine non merito
Theseus servatur; nympha at periisset, lacchus
Ni foret. Icarium fit mare; turbat aper;
Enarratque Achelous Echinadas, alter at ipsi
Baucida. Multa fames tunc Erisichthonia
Mestraque, ceu Proteus, variabilis occupat ob rem; Imminet extremo Deïanira libro.
Amphitryoniades nono deus evolat Oeta;
Stasque, Licha, scopulus. Mox Iolen adiit Alcmene, versamque Galanthida dicit; et illa,
Ut lotos Dryope floreat ipsa soror.
Jamque Iolaus adest, juvenis novús, atque superbus
Phoebo Miletus, factaque Byblis aqua
Ob fratrem; nec abest, quam, quo frueretur Ianthe, Reddidit e tenerâ virgine diva virum.
Intrat amans Orpheus decimo mala regna Silentum, Nec tamen ad Superos permeat Eurydice.
Jam liquido vatis modulamine cuncta moventur : 75 Atti, adstas; adstas tu, Cyparisse puer,
Ambo mutati. Canitur Jovis inde minister;
Pygmalion; Myrrhae non revocandus amor;
Tuque, placens ipsi Veneri, male pulcher Adoni;
Tuque, uni, virgo, mitior Hippomeni.
Undecima Orphéam lugere volumina mortem
Instituunt. Asinum fingit Apollo Midam,
Ilion et condit. Telamoni traditur uxor
Hesiona, Aeacidae vix superata Thetis. Tunc ad Ceycem convertitur Halcyonemque
Carmen, et ad Morphei somnia vera nimis. Illi mox alis, velut Aesacus, aëra pulsant,
Priamides, verso corpore factus avis.
Haec super imposuit liquidum et gravitate carentem
Aethera, nec quidquam terrenae faecis habentem.
Vix ea limitibus dissepserat omnia certis,
Cum, quae pressa diu massâ latuere sub illâ,
Sidera coeperunt toto effervescere coelo.
Neu regio foret ulla suis animantibus orba,
Astra tenent coeleste solum formaeque deorum;
Cesserunt nitidis habitandae piscibus undae;
Terra feras cepit; volucres agitabilis aër.
Sanctius his animal, mentisque capacius altae,
Deerat adhuc, et quod dominari in cetera posset:
Natus homo est, sive hunc divino semine fecit
Ille opifex rerum, mundi melioris origo;
Sive recens tellus, seductaque nuper ab alto
Aethere, cognati retinebat semina coeli.
Quam satus lapeto, mixtam fluvialibus undis,
Finxit in effigiem moderantum cuncta deorum;
Pronaque cum spectent animalia cetera terram,
Os homini sublime dedit, coelumque tueri
Jussit, et erectos ad sidera tollere vultus.
Sic, modo quae fuerat rudis et sine imagine tellus,
Induit ignotas hominum conversa figuras.
Aurea prima sata est aetas, quae, vindice nullo,
Sponte sua, sine lege, fidem rectumque colebat. 90
Poena metusque aberant, nec verba minacia fixo
Aere legebantur, nec supplex turba timebant
Judicis ora sui; sed erant sine judice tuti.
Nondum caesa suis, peregrinum ut viseret orbem,
Montibus in liquidas pinus descenderat undas;
Nullaque mortales praeter sua littora norant.
Nondum praecipites cingebant oppida fossae;
Non tuba directi, non aeris cornua flexi,
Non galeae, non ensis, erant: sine militis usu
Mollia securae peragebant otia gentes.
Ipsa quoque immunis, rastroque intacta, nec ullis
Saucia vomeribus, per se dabat omnia tellus ;
Contentique cibis nullo cogente creatis,
Arbuteos foetus montanaque fraga legebant
Cornaque, et in duris haerentia mora rubetis,
Et quae deciderant patulas Jovi arbore glandes.
Ver erat aeternum, placidique tepentibus auris
Mulcebant zephyri natos sine semine flores.
Mox etiam fruges tellus inarata ferebat,
Nec renovatus ager gravidis canebat aristis.
Flumina jam lactis, jam flumina nectaris ibant;
Flavaque de viridi stillabant ilice mella.
Postquam, Saturno tenebrosa in Tartara misso, Sub Jove mundus erat: subiit argentea proles, Auro deterior, fulvo pretiosior aere.
Jupiter antiqui contraxit tempora veris,
Perque hiemes aestusque et inaequales autumnos
Et breve ver spatiis exegit quatuor annum.
Tum primum siccis aër fervoribus ustus
Canduit, et ventis glacies adstricta pependit.
Tum primum subiere domos: domus antra fuerunt,
Et densi frutices, et vinctae cortice virgae.
Semina tum primum longis Cerealia sulcis
Obruta sunt, pressique jugo gemuere juvenci.
Tertia post illas successit aenea proles,
Saevior ingeniis, et ad horrida promtior arma;
Nec scelerata tamen. De duro est ultima ferro.
Protinus irrumpit venae pejoris in aevum
Omne nefas: fugêre Pudor Verumque Fidesque;
In quorum subiere locum Fraudesque Dolique,
Insidiaeque et Vis et Amor sceleratus habendi.
Vela dabat ventis, nec adhuc bene noverat illos,
Navita; quaeque diu steterant in montibus altis,
Fluctibus ignotis insultavere carinae.
Communemque prius, ceu lumina solis et auras, 135
Cautus humum longo signavit limite mensor.
Nec tantum segetes alimentaque debita dives
Poscebatur humus: sed itum est in viscera terrae;
Quasque recondiderat, Stygiisque admoverat umbris,
Effodiuntur opes, irritamenta malorum.
Jamque nocens ferrum, ferroque nocentius aurum,
Prodierant: prodit bellum, "quod pugnat utroque;
Sanguineâque manu crepitantia concutit arma.
Vivitur ex rapto; non hospes ab hospite tutus,
Non socer a genero; fratrum quoque gratia rara est. 145
Imminet exitio vir conjugis, illa mariti;
In nova fert animus mutatas dicere formas
Corpora. Dî, coeptis (nam vos mutastis et illas)
Adspirate meis, primâque ab origine mundi
Ad mea perpetuum deducite tempora carmen.
Ante mare et tellus et, quod tegit omnia, coelum 5
Unus erat toto Naturae vultus in orbe,
Quem dixere Chaos; rudis indigestaque moles,
Nec quidquam nisi pondus iners, congestaque eodem
Non bene junctarum discordia semina rerum.
Nullus adhuc mundo praebebat lumina Titan;
Nec nova crescendo reparabat cornua Phoebe;
Nec circumfuso pendebat in aëre tellus,
Ponderibus librata suis; nec brachia longo
Margine terrarum porrexerat Amphitrite;
Quâque fuit tellus, illic et pontus et aër.
Sic erat instabilis tellus, innabilis unda,
Lucis egens aër; nulli sua forma manebat;
Obstabatque aliis aliud: quia corpore in uno
Frigida pugnabant calidis, humentia siccis,
Mollia cum duris, sine pondere habentia pondus. 20
Hanc deus et melior litem Natura diremit:
Nam coelo terras, et terris abscidit undas,
Et liquidum spisso secrevit ab aëre coelum.
Quae postquam evolvit, caecoque exemit acervo:
Dissociata locis concordi pace ligavit.
Ignea convexi vis et sine pondere coeli
|