Hanc videt, et visam patruus velociter aufert;
Regnaque cæruleis in sua portat equis.
Illa quidem clamabat, Iö, carissima mater,
Auferor; ipsa suos abscideratque sinus,
Panditur interea Diti via: jamque diurnum
Lumen inadsueti vix patiuntur equi.
At chorus æqualis, cumulatis flore canistris,
Persephone, clamant, ad tua dona veni.
Ut clamata silet, montes ululatibus implent;
Et feriunt mæstæ pectora nuda manus.
Attonita est plangore Ceres; modò venerat Hennam:
Nec mora, Me miseram, filia, dixit, ubi es?
Mentis inops rapitur: quales audire solemus
Threïcias fusis Mænadas ire comis.
Ut vitulo mugit sua mater ab ubere rapto,
Et quærit fœtus per nemus omne suos;
Sic Dea: nec retinet gemitus, et concita cursu
Fertur; et è campis incipit, Henna, tuis.
Inde puellaris nacta est vestigia plantæ,
Et pressam noto pondere vidit humum.
Forsitan illa dies errori summa fuisset,
Si non turbâssent signa reperta sues.
Jamque Leontinos Amenanaque flumina cursu
Præterit, et ripas, herbifer Aci, tuas:
Præterit et Cyanen, et fontem lenis Anapi,
Et te, vorticibus non adeunde Gela.
Liquerat Ortygien, Megareaque, Pantagienque,
Quâque Simetheas accipit æquor aquas,
Antraque Cyclopum, positis exusta caminis,
Quique locus curvæ nomina falcis habet :
Himeraque, et Didymen, Acragantaque, Taurome-
Sacrorumque Melan pascua læta boum. [nonque;
Hinc Camerinan adit, Thapsonque et Heloria tempe;
Quâque patet Zephyro semper apertus Eryx.
Jamque Peloriaden, Lilybeaque, jamque Pachynon
Lustrârat, terræ cornua trina suæ.
Quâcumque ingreditur, miseris loca cuncta querelis
Implet: ut amissum cùm gemit ales Ityn.
Perque vices modò, Persephone, modò, Filia, clamat.
Clamat, et alternis nomen utrumque ciet.
Sed neque Persephone Cererem, neque filia matrem
Audit: et alternis nomen utrumque perit.
Unaque, pastorem vidisset an arva colentem,
Vox erat, Hâc gressus siqua puella tulit?
Jam color unus inest rebus; tenebrisque teguntur
Omnia: jam vigiles conticuere canes.
Alta jacet vasti super ora Typhoëos Ætne,
Cujus anhelatis ignibus ardet humus.
Illic accendit geminas pro lampade pinus:
Hinc Cereris sacris nunc quoque tæda datur.
Est specus exesi structurâ pumicis asper;
Non homini regio, non adeunda feræ :
Quò simul ac venit, frenatos curribus angues
Jungit, et æquoreas sicca pererrat aquas.
Effugit et Syrtes, et te, Zanclæa Charybdi;
Et vos, Nisæi, naufraga monstra, canes;
Hadriacumque patens latè, bimaremque Corinthon.
Sic venit ad portus, Attica terra, tuos.
Hic primùm sedit gelido mostissima saxo.
Illud Cecropidæ nunc quoque triste vocant.
Sub Jove duravit multis immota diebus,
Et Lunæ patiens, et pluvialis aquæ.
Fors sua cuique loco est: quo nunc Cerealis Eleusin,
Dicitur hoc Celei rura fuisse senis.
Ille domum glandes excussaque mora rubetis
Portat, et arsuris arida ligna focis.
Filia parva duas redigebat rupe capellas;
Et tener in cunis filius æger erat.
Mater, ait virgo, (mota est Dea nomine matris)
Quid facis in solis incomitata jugis?
Restitit et senior, quamvis onus urguet: et orat
Tecta suæ subeat quantulacumque case.
Illa negat: (simulârat anum, mitrâque capillos
. Presserat) instanti talia dicta refert:
Sospes eas, semperque parens: mihi filia rapta est. Heu melior quanto sors tua sorte meâ?
Dixit: et, ut lacrimæ (neque enim lacrimare Deorum
Decidit in tepidos lucida gutta sinus.
Flent pariter, molles animi, virgoque senexque.
E' quibus hæc justi verba fuere senis:
Sic tibi, quam raptam quereris, sit filia sospes:
Surge: nec exiguæ despice tecta casa.
Cui Dea, Duc, inquit: scîsti, quâ cogere posses.
Seque levat saxo, subsequiturque senem.
Dux comiti narrat, quàm sit sibi filius æger;
Nec capiat somnos, invigiletque malis.
Illa soporiferum, parvos initura penates,
Colligit agresti lene papaver humo.
Dum legit, oblito fertur gustâsse palato,
Longamque imprudens exsolüisse famem.
Quæ quia principio posuit jejunia noctis;
Tempus habent Mystæ sidera visa cibi.
Limen ut intravit, luctûs videt omnia plena.
Jam spes in puero nulla salutis erat.
Matre salutatâ (mater Metanira vocatur)
Jungere dignata est os puerile suo.
Pallor abit, subitaque vigent in corpore vires:
Tantus cœlesti venit ab ore vigor.
Tota domus læta est, hoc est, materque, paterque
Nataque: tres illi tota fuere domus.
Mox epulas ponunt, liquefacta coagula lacte,
Pomaque, et in teneris aurea mella favis.
Abstinet alma Ceres, somnique papavera caussas
Dat tibi cum tepido lacte bibenda, puer.
Noctis erat medium, placidique silentia somni;
Triptolemum gremio sustulit illa suo:
Terque manu permulsit eum : tria carmina dixit;
Carmina mortali non referenda sono.
Inque foco pueri corpus vivente favillâ
Obruit, humanum purget ut ignis onus.
Excutitur somno stultè pia mater: et amens,
Quid facis? exclamat: membraque ab igne rapit.
Cui Dea, Dum non es, dixit, scelerata fuisti:
Irrita materno sunt mea dona metu.
Iste quidem mortalis erit: sed primus arabit,
Et seret, et cultâ præmia tollet humo.
Dixit: et egrediens nubem trahit, inque dracones
Transit, et aligero tollitur axe Ceres.
Sunion expositum, Piræaque tuta recessu
Linquit, et in dextrum quæ jacet ora latus. Hinc init Ægæum ; quo Cycladas adspicit omnes; Ioniumque rapax, Icariumque legit.
Perque urbes Asiæ longum petit Hellespontum :
Diversumque locis alta pererrat iter.
Nam modò turilegos Arabas, modò despicit Indos:
Hinc Libys, hinc Meroë, siccaque terra subest. 570
Nuncadit Hesperios, Rhenum, Rhodanumque, Padum-
Teque future parens, Thybri, potentis aquæ. [que,
Quò feror? immensum est erratas dicere terras:
Præteritus Cereri nullus in orbe locus.
Errat et in cœlo: liquidique immunia ponti
Adloquitur gelido proxima signa polo :
Parrhasides stellæ, (namque omnia nôsse potestis,
Equoreas numquam cùm subeatis aquas)
Persephonen miseræ natam monstrate parenti.
Dixerat. Huic Helice talia verba refert:
Crimine nox vacua est. Solem de virgine raptâ
Consule, qui latè facta diurna videt.
Sol aditus, Quam quæris, ait, ne vana labores,
Nupta Jovis fratri tertia regna tenet.
Questa diu secum sic est adfata Tonantem:
(Maximaque in vultu signa dolentis erant)
Si memor es, de quo mihi sit Proserpina nata;
Dimidium curæ debet habere tuæ.
Orbe pererrato, sola est injuria facti
Cognita: commissi præmia raptor habet.
At neque Persephone digna est prædone marito,
Nec gener hoc nobis more parandus erat.
Quid gravius victore Gyge captiva tulissem,
Quàm nunc, te cœli sceptra tenente, tuli?
Verùm impune ferat: nos hæc patiamur inultæ.
Reddat, et emendet facta priora novis.
Jupiter hanc lenit, factumque excusat amore;
Nec gener est nobis ille pudendus, ait.
Non ego nobilior. Posita est mihi regia cœlo:
Possidet alter aquas: alter inane Chaos.
Sed si fortè tibi non est mutabile pectus;
Statque semel juncti rumpere vincla tori;
Hoc quoque tentemus, siquidem jejuna remansit:
Sin minús; inferni conjugis uxor erit.
Tartara jussus adit sumtis Caducifer alis :
Speque redit citiùs, visaque certa refert.
Rapta tribus, dixit, solvit jejunia granis,
Punica quæ lento cortice poma tegunt.
Haud secùs indoluit, quàm si modò rapta fuisset,
Mosta parens; longâ vixque refecta morâ est. 610
Atque ita, Nec nobis cœlum est habitabile, dixit:
Tænariâ recipi me quoque valle jube.
Et factura fuit: pactus nisi Jupiter esset,
Bis tribus ut coelo mensibus illa foret.
Tum demum vultusque Ceres animumque recepit;
Imposuitque suæ spicea serta comæ.
Largaque provenit cessatis messis in arvis ;
Et vix congestas area cepit opes.
Alba decent Cererem: vestes Cerealibus albas
Sumite nunc pulli velleris usus abest.
OCCUPAT Apriles Idus cognomine Victor
Jupiter: hâc illi sunt data templa die.
Hâc quoque, ni fallor, populo dignissima nostro
Atria Libertas cœpit habere sua.
LUCE secuturâ tutos pete, navita, portus:
Ventus ab occasu grandine mixtus erit.
Sit licet ut fuerit; tamen hâc Mutinensia Cæsar
Grandine militiâ contudit arma suâ.
TERTIA post Veneris cùm lux surrexerit Idus;
Pontifices fordâ sacra litate bove.
Forda ferens bos est fecundaque, dicta ferendo:
Hinc etiam fœtus nomen habere putant.
Nunc gravidum pecus est: gravidæ nunc semine terTelluri plenæ victima plena datur.
|