Consulitur Phoebus. Sors est ita reddita: Matri
Qui dederit princeps oscula, victor erit.
Oscula quisque suæ matri properata tulerunt,
Non intellecto credula turba Deo.
Brutus erat stulti sapiens imitator, ut esset
Tutus ab insidiis, dire Superbe, tuis.
Ille tacens, pronus matri dedit oscula Terræ,
Creditus offenso procubuisse pede.
Cingitur interea Romanis Ardea signis,
Et patitur lentas obsidione moras.
Dum vacat, et metuunt hostes committere pugnam,
Luditur in castris: otia miles agit.
Tarquinius juvenis socios dapibusque meroque
Accipit, atque illis Rege creatus ait:
Dum nos difficilis pigro tenet Ardea bello,
Nec sinit ad patrios arma referre Deos;
Ecquid in officio torus est socialis? et ecquid
Conjugibus nostris mutua cura sumus?
Quisque suam laudant. Studiis certamina crescunt;
Et fervent multo linguaque corque mero.
Surgit, cui clarum dederat Collatia nomen ;
Non opus est verbis, credite rebus, ait.
Nox superest: tollamur equis, Urbemque petamus.
Dicta placent: frenis impediuntur equi.
Pertulerant dominos. Regalia protinus illi
Tecta petunt custos in fore nullus erat.
Ecce nurum Regis fusis per colla coronis
Inveniunt posito pervigilare mero.
Inde cito passu petitur Lucretia. Nebat;
Ante torum calathi, lanaque mollis, erant.
Lumen ad exiguum famulæ data pensa trahebant:
Inter quas tenui sic ait ipsa sono:
Mittenda est domino (nunc, nunc properate, puellæ)
Quamprimum nostrâ facta lacerna manu.
Quid tamen audistis? nam plura audire soletis.
Quantum de bello dicitur esse supér?
Postmodo victa cades: melioribus, Ardea, restas,
Improba; quæ nostros cogis abesse viros.
Sint tantùm reduces! Sed enim temerarius ille
Est meus; et stricto quolibet ense ruit.
Mens abit, et morior, quoties pugnantis imago
Me subit et gelidum pectora frigus habet.
Desinit in lacrimas: intentaque fila remittit;
In gremio vultum deposuitque suum.
Hoc ipsum decuit: lacrimæ cecidere pudicæ;
Et facies animo dignaque parque fuit.
Pone metum, venio, conjux ait. Illa revixit,
Deque viri collo dulce pependit onus.
Interea juvenis furiatos regius ignes
Concipit, et cæco raptus amore furit.
Forma placet, niveusque color, flavique capilli;
Quique aderat nullâ factus ab arte decor.
Verba placent, et vox; et quod corrumpere non est:
Quóque minor spes est, hoc magis ille cupit.
Jam dederat cantum lucis prænuntius ales;
Cùm referunt juvenes in sua castra pedem.
Carpitur attonitos absentis imagine sensus
Ille: recordanti plura magisque placent.
Sic sedit: sic culta fuit: sic stamina nevit:
Neglectæ collo sic jacuere comæ :
Hos habuit vultus: hæc illi verba fuere:
Hic decor, hæc facies, hic color oris erat.
Ut solet à magno fluctus languescere flatu;
Sed tamen à vento, qui fuit, unda tumet:
Sic, quamvis aberat placitæ præsentia formæ,
Quem dederat præsens forma, manebat amor.
Ardet; et injusti stimulis agitatus amoris
Comparat indigno vimque dolumque toro.
Exitus in dubio est: audebimus ultima, dixit.
Viderit, audentes Forsne Deusne juvet.
Cepimus audendo Gabios quoque. Talia fatus
Ense latus cingit; tergaque pressit equi.
Accipit æratâ juvenem Collatia portâ ;
Condere jam vultus Sole parante suos.
Hostis, ut hospes, init penetralia Collatina:
Comiter excipitur: sanguine junctus erat.
Quantum animis erroris inest! parat inscia rerum Infelix epulas hostibus illa suis.
Functus erat dapibus: poscunt sua tempora somni.
Nox erat; et totâ lumina nulla domo.
Surgit, et auratum vaginâ liberat ensem;
Et venit in thalamos, nupta pudica, tuos.
Utque torum pressit; Ferrum, Lucretia, mecum est,
Natus, ait, Regis, Tarquiniusque loquor.
Illa nihil: neque enim vocem viresque loquendi,
Aut aliquid toto pectore mentis habet.
Sed tremit, ut quondam stabulis deprensa relictis,
Parva sub infesto cùm jacet agna lupo.
Quid faciat? pugnet? vincetur femina pugnâ.
Clamet? at in dextrâ, qui necet, ensis adest.
Effugiat? positis urguetur pectora palmis;
Nunc primùm externâ pectora tacta manu.
Instat amans hostis precibus, pretioque, minisque:
Nec prece, nec pretio, nec movet ille minis.
Nil agis; eripiam, dixit, pro crimine vitam:
Falsus adulterii testis adulter erit.
Interimam famulum; cum quo deprensa ferêris.
Succubuit famæ victa puella metu.
Quid, victor, gaudes? hæc te victoria perdet.
Heu quanto regnis nox stetit una tuis !
Jamque erat orta dies: passis sedet illa capillis;
Ut solet ad nati mater itura rogum.
Grandævumque patrem fido cum conjuge castris
Evocat: et positâ venit uterque morâ.
Utque vident habitum; quæ luctûs caussa requirunt;
Cui paret exsequias, quove sit icta malo.
Illa diu reticet, pudibundaque celat amictu
Ora: fluunt lacrimæ more perennis aquæ. Hinc pater, hinc conjux lacrimas solantur, et orant Indicet: et cæco flentque paventque metu. Ter conata loqui, ter destitit: ausaque quartò, Non oculos adeò sustulit illa suos.
Hoc quoque Tarquinio debebimus? eloquar, inquit. Eloquar infelix dedecus ipsa meum.
Quæque potest narrat. Restabant ultima; flevit :
Et matronales erubuere genæ.
Dant veniam facto genitor conjuxque coacto.
Quam, dixit, veniam vos datis, ipsa nego.
Nec mora; celato figit sua pectora ferro,
Et cadit in patrios sanguinolenta pedes.
Tunc quoque jam moriens, ne non procumbat honestè,
Respicit hæc etiam cura cadentis erat.
Ecce super corpus communia damna gementes,
Obliti decoris, virque paterque jacent.
Brutus adest; tandemque animo sua nomina fallit :
Fixaque semanimi corpore tela rapit.
Stillantemque tenens generoso sanguine cultrum,
Edidit impavidos ore minante sonos :
Per tibi ego hunc juro fortem castumque cruorem,
Perque tuos Manes, qui mihi numen erunt;
Tarquinium pœnas profugâ cum stirpe daturum.
Jam satis est virtus dissimulata diu.
Illa jacens ad verba oculos sine lumine movit;
Visaque concussâ dicta probare comâ.
Fertur in exsequias animi matrona virilis:
Et secum lacrimas, invidiamque trahit.
Vulnus inane patet. Brutus clamore Quirites
Concitat, et Regis facta nefanda refert.
Tarquinius cum prole fugit. Capit annua Consul
Jura. Dies regnis illa suprema fuit.
FALLIMUR? an veris prænuntia venit hirundo;
Et metuit, ne quâ versa recurrat hiems?
Sæpe tamen, Progne, nimiùm properâsse querêris ;
Virque tuo Tereus frigore lætus erit.
JAMQUE duæ restant noctes de mense secundo,
Marsque citos junctis curribus urguet equos:
Ex vero positum permansit Equiria nomen,
Quæ Deus in Campo prospicit ipse suo.
Jure venis, Gradive; locum tua tempora poscunt,
Signatusque tuo nomine mensis adest.
Venimus in portum, libro cum mense peracto.
Naviget hinc aliâ jam mihi linter aquâ,
BELLICE, depositis clypeo paulisper et hastâ,
Mars, ades; et nitidas casside solve comas.
Forsitan ipse roges, quid sit cum Marte poëtæ.
A' te, qui canitur, nomina mensis habet.
Ipse vides manibus peragi fera bella Minervæ.
Num minùs ingenuis artibus illa vacat?
Palladis exemplo ponendæ tempora sume
Cuspidis: invenies et quod inermis agas.
Tum quoque inermis eras, cùm te Romana sacerdos
Cepit, ut huic Urbi semina digna dares.
Ilia Vestalis (quid enim vetat inde moveri?)
Sacra lavaturas manè petebat aquas.
Ventum erat ad molli declivem tramite ripam:
Ponitur è summâ fictilis urna comâ.
Fessa resedit humi; ventosque accepit aperto
Pectore; turbatas restituitque comas.
Dum sedet, umbrosæ salices, volucresque canoræ
Fecerunt somnos, et leve murmur aquæ.
Blanda quies victis furtim subrepit ocellis,
Et cadit à mento languida facta manus.
Mars videt hanc, visamque cupit, potiturque cupitam:
Et sua divinâ furta fefellit ope.
Somnus abit: jacet illa gravis. Jam scilicet intra
Viscera, Romanæ conditor Urbis, eras.
Languida consurgit, nec scit cur languida surgat :
Et peragit tales arbore nixa sonos:
|