Utque videt somno comites vinoque solutos,
Spem capit in dominis esse soporis idem.
Intrat; et huc illuc temerarius errat adulter:
Et præfert cautas subsequiturque manus.
Venerat ad strati captata cubilia lecti;
Et primâ felix sorte futurus erat.
Ut tetigit fulvi setis hirsuta leonis
Vellera, pertimuit, sustinuitque manum;
Attonitusque metu rediit: ut sæpe viator
Turbatum viso retulit angue pedem.
Inde tori, qui junctus erat, velamina tangit
Mollia, mendaci decipiturque notâ.
Adscendit; spondâque sibi propiore recumbit:
Et rigido cornu durius inguen erat.
Interea tunicas orâ subducit ab imâ:
Horrebant densis aspera crura pilis.
Cetera tentantem cubito Tirynthius heros
Repulit è summo decidit ille toro.
Fit sonus: inclamat comites, et lumina poscit
Mæonis. Illatis ignibus acta patent.
Ille gemit lecto graviter dejectus ab alto,
Membraque de durâ vix sua tollit humo.
Ridet et Alcides, et qui vidêre jacentem :
Ridet amatorem Lyda puella suum.
Veste Deus lusus fallentes lumina vestes
Non amat; et nudos ad sua sacra vocat.
Adde peregrinæ caussam, mea Musa, Latinam;
Inque suo noster pulvere currat equus.
Cornipedi Fauno cæsâ de more capellâ,
Venit ad exiguas turba vocata dapes.
Dumque sacerdotes verubus transsuta salignis
Exta parant, medias Sole tenente vias;
Romulus, et frater, pastoralisque juventus,
Solibus et campo corpora nuda dabant:
Cæstibus, et jaculis, et missi pondere saxi
Brachia per lusus experienda dabant.
Pastor ab excelso, Per devia rura juvencos,
Romule, prædones, eripe, dixit, agunt,
Longum erat armari. Diversis exit uterque
Partibus. Accursu præda recepta Remi.
Ut rediit, verubus stridentia detrahit exta:
Atque ait, Hæc certè non nisi victor edet.
Dicta facit, Fabiique simul. Venit irritus illuc
Romulus, et mensas ossaque nuda videt.
Risit; et indoluit Fabios potuisse Remumque
Vincere: Quinctilios non potuisse suos.
Fama manet facti: posito velamine currunt :
Et memorem famam, quòd bene cessit, habet. 380
Forsitan et quæras, cur sit locus ille Lupercal;
Quæve diem tali nomine caussa notet.
Ilia Vestalis cœlestia semina partu
Ediderat, Patruo regna tenente suo.
Is jubet auferri pueros, et in amne necari.
Quid facis? ex istis Romulus alter erit.
Jussa recusantes peragunt lacrimosa ministri:
Flent tamen, et geminos in loca jussa ferunt.
Albula, quem Thybrin mersus Tiberinus in undâ
Reddidit; hibernis fortè tumebat aquis.
Hic, ubi nunc Fora sunt, lintres errare videres;
Quâque jacent valles, Maxime Circe, tuæ.
Huc ubi venerunt, nec jam procedere possunt
Longiús; ex illis unus, an alter, ait:
At quàm sunt similes! at quàm formosus uterque!
Plus tamen ex illis iste vigoris habet.
Si genus arguitur vultu; (ni fallit imago)
Nescio quem vobis suspicor esse Deum.
At si quis vestræ Deus esset originis auctor;
In tam præcipiti tempore ferret opem.
Ferret opem certè, si non ope mater egeret:
Quæ facta est uno mater et orba die.
Nata simul, peritura simul, simul ite sub undas
Corpora. Desierat; deposuitque sinu.
Vagierunt clamore pari: sentire putares.
Hi redeunt udis in sua tecta genis.
Sustinet impositos summâ cavus alveus undâ.
Heu quantum fati parva tabella vehit!
Alveus in limo silvis adpulsus opacis,
Paullatim fluvio deficiente, sedet.
Arbor erat: remanent vestigia: quæque vocatur
Rumina nunc ficus, Romula ficus erat.
Venit ad expositos (mirum) lupa fœta gemellos.
Quis credat pueris non nocuisse feram?
Non nocuisse parum est: prodest quoque : quos lupa
Prodere cognatæ sustinuere manus.
Constitit, et caudâ teneris blanditur alumnis,
Et fingit linguâ corpora bina suâ.
Marte satos scires; timor abfuit: ubera ducunt;
Nec sibi promissi lactis aluntur ope.
Illa loco nomen fecit; locus ipse Lupercis.
Magna dati nutrix præmia lactis habet.
Quid vetat Arcadio dictos à monte Lupercos?
Faunus in Arcadiâ templa Lyceus habet.
Nupta, quid exspectas? non tu pollentibus herbis,
Nec prece, nec magico carmine mater eris.
Excipe fecundæ patienter verbera dextræ :
Jam socer optati nomen habebit avi.
Nam fuit illa dies, durâ cùm sorte maritæ
Reddebant uteri pignora rara sui.
Quid mihi, clamabat, prodest rapuisse Sabinas,
Romulus: (hoc illo sceptra tenente fuit)
Si mea non vires, sed bellum injuria fecit;
Utilius fuerat non habuisse nurus.
Monte sub Esquilio, multis incæduus annis,
Junonis magnæ nomine lucus erat.
Huc ubi venerunt, pariter nuptæque virique
Suppliciter posito procubuere genu.
Cùm subitò motæ tremuere cacumina silvæ,
Et Dea per lucos mira locuta suos.
Italidas matres, inquit, caper hirtus inito.
Obstupuit dubio territa turba sono.
Augur erat: nomen longis intercidit annis.
Nuper ab Hetruscâ venerat exsul humo.
Ille caprum mactat. Jussæ sua terga maritæ
Pellibus exsectis percutienda dabant.
Luna resumebat decimo nova cornua motu,
Virque pater subitò, nuptaque mater erat.
Gratia Lucina: dedit hæc tibi nomina lucus ;
Aut quia principium tu, Dea, lucis habes.
Parce, precor, gravidis, facilis Lucina, puellis;
Maturumque utero molliter effer onus.
ORTA dies fuerit; tu desine credere ventis :
Perdidit illius temporis aura fidem.
Flamina non constant: et sex reserata diebus
Carceris Æolii janua laxa patet.
JAM levis obliquâ subsidit Aquarius urnâ.
Proximus ætherios excipe, Piscis, equos.
Te memorant fratremque tuum (nam juncta micatis
Signa) duos tergo sustinuisse Deos.
Terribilem quondam fugiens Typhona Dione,
Tunc cùm pro cœlo Jupiter arma tulit,
Venit ad Euphratem comitata Cupidine parvo;
Inque Palæstinæ margine sedit aquæ.
Populus, et cannæ riparum summa tenebant:
Spemque dabant salices, hos quoque posse tegi.
Dum latet, intonuit vento nemus. Illa timore
Pallet; et hostiles credit adesse manus.
Utque sinu natum tenuit, Succurrite, Nymphæ,
Et Dîs auxilium ferte duobus, ait.
Nec mora; prosiluit. Pisces subiere gemelli :
Pro quo nunc dignum sidera munus habent.
Inde nefas ducunt genus hoc imponere mensis,
Nec violant timidi piscibus ora Syri.
PROXIMA lux vacua est: at tertia dicta Quirino.
Qui tenet hoc nomen, Romulus antè fuit:
Sive quòd hasta Curis priscis est dicta Sabinis :
(Bellicus à telo venit in astra Deus)
Sive suum Regi nomen posuere Quirites:
Seu quia Romanis junxerat ille Cures.
Nam pater armipotens, postquam nova monia vidit,
Multaque Romuleâ bella peracta manu,
Jupiter, inquit, habet Romana potentia vires:
Sanguinis officio non eget illa mei.
Redde patri natum: quamvis intercidit alter,
Pro se, proque Remo, qui mihi restat, erit.
Unus erit, quem tu tolles in cærula cœli ;
Tu mihi dixisti: sint rata dicta Jovis.
Jupiter adnuerat. Nutu tremefactus uterque
Est polus, et cœli pondera sensit Atlas.
Est locus, antiqui Capream dixere paludem:
Fortè tuis illic, Romule, jura dabas.
Sol fugit, et removent subeuntia nubila cœlum,
Et gravis effusis decidit imber aquis.
Hinc tonat, hinc missis abrumpitur ignibus æther.
Fit fuga: Rex patriis astra petebat equis.
Luctus erat, falsæque Patres in crimine cædis.
Hæsissetque animis forsitan illa fides.
Sed Proculus Longâ veniebat Julius Albâ :
Lunaque fulgebat; nec facis usus erat.
Cùm subito motu nubes crepuere sinistræ.
Retulit ille gradus, horrueruntque comæ.
Pulcher, et humano major, trabeâque decorus
Romulus in mediâ visus adesse viâ:
Et dixisse simul; Prohibe lugere Quirites:
Nec violent lacrimis numina nostra suis.
Tura ferant, placentque novum pia turba Quirinum;
Et patrias artes militiamque colant.
Jussit: et in tenues oculis evanuit auras.
Convocat hic populos, jussaque verba refert. 510
Templa Deo fiunt: collis quoque dictus ab illo`:
Et referunt certi sacra paterna dies.
Lux quoque cur eadem Stultorum festa vocetur,
Accipe: parva quidem caussa, sed apta subest.
Non habuit tellus doctos antiqua colonos :
Lassabant agiles aspera bella viros.
Plus erat in gladio, quàm curvo laudis aratro:
Neglectus domino pauca ferebat ager.
Farra tamen veteres jaciebant, farra metebant :
Primitias Cereri farra resecta dabant.
Usibus admoniti flammis torrenda dedêre;
Multaque peccato damna tulere suo.
|