अनेन विधिना सांस् त्यक्त्वा सङ्गान् शनैः शनैः । सन्न्यसेनापहत्यैनः प्राप्नोति परमां गतिं ॥ ४६ ॥ चतुर्भिर् अपि चैवैतैर् नित्यम् आश्रमिभिर् द्विजैः । दशलक्षणको धर्म्मः सेवितव्यः प्रयत्नतः ॥ ७ ॥ 33 30 34 धृतिः क्षमा दमो - स्तेयं शौचम् इन्द्रियनिग्रहः । धीरं विद्या सत्यम् अक्रोधो दशकं धर्म्म.लक्षणं ॥ ४८ ॥ THE SECOND OR MILITARY CLASS (OR KSHATRIYAS). The King. 37 ब्राह्मं प्राप्तेन संस्कारं क्षत्रियेण यथ. विधि | सर्व्वस्यास्य यर्थान्यायं कर्त्तव्यं परिरक्षणं ॥ ४९ ॥ क्षत्रम् ऋोति नाक्षत्रं ब्रह्म वर्धते । 39 ब्रह्म क्षत्रं च सम्पृक्तम् इह चामुत्र वर्द्धते ॥ ९० ॥ अराजके हि लोके-स्मिन् सर्व्वतो विद्रुते भयात् । रक्षार्थम् अस्य सर्व्वस्य राजानम् असृजत् प्रभुः ॥ ९१ ॥ 25) p. 182. d. worldly affections.” 26) r. 20. 27) root अस् with सम् and f, "to give up 28) root हन् with अप, “ to expel,” p. 145. g. of एनस्, “sin,” r. 69. r. 6. 30) for च एव एतैः, r. 6. r. 27. a. of आश्रमिन्, “belonging to an order,” p. 27. iv. racteristic," p. 23. xii. 33) com. सन्तोष. 66 66 all 29) acc. neut. 31) inst. plur. 32) लक्षण, a sign,” “cha34) अ, “not,” and स्तेय, “ theft.” 35) com. शास्त्रादितत्त्वज्ञानं, “ knowledge of the principles of the shästras. 36) com. आत्मज्ञानं, “knowledge of self.” 66 37) r. 171. b. 38) nom. case neut. of अब्रह्मन्, ' having no Brahman,” “ without the Brahmanical class.” बालोsपि नावमन्तव्यो मनुष्य इति भूमिपः । तस्य तद् वर्द्धते नित्यं सिच्यमान इव द्रुमः ॥ ९७ ॥ 43) p. 206. b. 44) p. 182. d. 45) p. 195. b. 46) r. 177. e. 48) “paradise,” 47) nom. plur. of नरेन्द्र, “a king,” lit. “ the chief of men.” the place where the three great gods sport. 50) nom. case masc. 49) root हृ with उत्, p. 174. निद्दीतृ, a reaper,” root दो, “to cut,” with निर्, see p. 110. c. 66 66 66 of नि p. 149. 2. 1) कक्ष, m. " grass, " weeds." 2) p. 115. " परिपन्थिन, lit. " one who attacks on the पथिन् or road.” 3) acc. case plur. of 4) अ, “not,” and शासन्, “ punishing” (r. 20.) nom. case of pres. part. of शास (p. 115. ). Properly this should be अशासत्, see p. 136. c., but such violations of Grammar are not uncommon in metrical composition. 5) root शुभ्, 4th conj. ātm. “ to be shaken,” 66 6) p. 154. e. 7) r. 203. a. 8) आश्रित, “ depending on,” “resting on,” १) pres. part. of the pass. of सिच्, “to irrigate,” r. 124. with प्र. root f, p. 138. b. 10) inst plur. of न्याय, “ an act of policy.” 11 ) p. 124. 12) निरोधन, “prevention.” 20 यदि न प्रणयेद् राजा दण्डं दर्शयेष्व् अतन्द्रितः । शैले मत्स्यान् इवापयन् दुबेलान् बलवत्तराः ॥ ९९ ॥ अद्यात् काकः पुरोडाशं श्वा च लिह्याद् धर्निंस् तथा । स्वाम्यं च न स्यात् कस्मिंश्चिद् भिद्येरन् सर्व्व.सेतवः ॥१००॥ सबैो दण्ड.जितो लोको दुर्लभो हि शुचिर् नरः । दण्डस्य हि भयात् सर्वं जगद् भोगाय कल्पते ॥ १०१ ॥ यावान् अबध्यस्य बधे तावान् बध्यस्य मोक्षणे । अधम्मो नृपतेर् दृष्टो धर्म्मस् तु विनियैच्छतः ॥ १०२ ॥ इन्द्रियाणां जये योगं समातिष्ठेद् दिवानिशं । जितेन्द्रियो हि शक्नोति वशे स्थापयितुं प्रजाः ॥ १०३ ॥ Administration of Justice. नोत्पादयेत् स्वयं कार्य्यं राजा नाय् अस्य पूरुषः । न च प्रापितम् अन्येन #सेद् अर्थं कथञ्चन ॥ १०४ ॥ 30 33 यथा नयैत्य् असृक्पतैर् मृगस्य मृगयुः पदं । नयेत् तथानुमानेन धर्म्मस्य नृपतिः पदं ॥ १०५ ॥ 13) 3d sing. pot. of root नी with प्र, “ to inflict, ” p. 175. 66 "to eat." 66 14) दण्झ, “ deserving punishment,” root दण्ड्, “ to punish ” p. 147. g. 15) n. शूल, an iron pin or spit." 16) r. 210. 17) 3d sing. pot. of अद्, 2d conj. 18) acc. case masc. of पुरोडाश, an oblation of clarified butter mixed with cakes of barley meal." 19) root लिह्, 2d conj. “ to lick.” 20) हविस्, n. “ clarified butter,” r. 18. 66 n. 23) r. 194. 21) r. 203. b. 21) p. 181. c. 22) 3d plur. pot. of the pass. of for, "to break,” p. 99. भिद्, 25) loc. of मोक्षण, “liberation.” 26) root यम् with fa and fa, p. 64. c. p. 136. Com. यथाशास्त्रं दण्डं कुर्व्वतः, “inflicting punishment in a legal manner.” 7 ) r. 153. 28) p. 87. d. 29) root पद् in caus. with उत्, "to excite." 30) root मस्, “ to devour,” “seize upon"; but the scholiast explains it by उपेक्षेत, “ should neglect.' 31) root नी (p. 64. a.) here, “to track.” 33) “a hunter.” 66 66 32 ) पात, “ a falling," "dropping." धम्मो विद्धैस् त्व् अधर्मेण सभां यत्रोपतिष्ठते । 36 38 शल्यं चास्य न कृन्तन्ति विद्यास् तच सभासदः ॥ १०६ ॥ सभां वा न प्रवेष्टव्यं वक्तव्यं वा समञ्जसं । अब्रुवन् विब्रुवन् वापि नरो भवति किल्विषी ॥ १०७ ॥ तस्मात् सत्यं हि वक्तव्यं सर्व्ववर्णेषु साक्षिभिः ॥ १०८ ॥ 50 तत् ते सर्व्वं शुनो गच्छेद् यदि ब्रूयास् त्वम् अन्यथा ॥ ११० ॥ अवाक्,शिरास् तमस्य् अन्धे किल्विषी नरकं व्रजेत् । यः प्रश्नं वितथं ब्रूयात् पृष्टः सन् धर्म्मनिश्चये ॥ १११ ॥ मन्यन्ते वै पापकृतो न कश्चित् पश्यतीति नः । तांस तु देवाः प्रपश्यन्ति स्वस्यैवान्तरपूरुषः ॥ ११२ ॥ एको-हम् अस्मीत्य् आत्मानं यत् त्वं कल्याण मन्यसे । नित्यं स्थितस् ते ह्य् एष पुण्यपापेक्षिता मुनिः ॥ ११३ ॥ 35 ) 3d sing. pres. ātm of स्था with उप 66 34) root व्यघ्, “to pierce,” p. 140. n. (p. 107.), “ to approach.” 6) शल्य, m. n. a dart." 37) root “ to extract,” Com. उद्धरन्ति. उत्कृत्, 66 38) सभासद्, an assembly”; सद्, “ to sit,” p. 25. r. 42. neuter, “ truth.” 41) nom. case masc. of 12) p. 99. sin,” p.27. iv. 48) p. 124. कृत्, r. 90. b., for assembly'; सभा, 40) समञ्जस, “ one of an 39) p. 203. b. किल्विषिन्, “ possessing किल्विष, 44) “ the state of being विकल. mutilated, defective,” p. 23. vii. 45 ) p. 178. f. 46) acc. plur. of वन्, p. 42.. 47) nom. case masc. “having the head downwards.” 4s) loc. case of अन्ध, "blind,' here “total.” 49) r. 199. a. 50) वि, “not,” and तथ, “true, ” p. 154. e. 1) p. 39. 2) r. 20. 3) अन्तरपूरुष, lit. “the inner man,” “the internal spirit.” 4) p. 205. a. 5) p. 139. c. 6) loc. case of हृद्, 1. 60. 7) nom. case masc. of ईक्षितृ, “an inspector,” p. 149. 2. ४) मुनि, a holy sage," here it refers to soul,” “ the intelligent spirit." 66 the आत्मैव ह्य् आत्मनः साक्षी गतिंर् आत्मा तथात्मनः । म!वैमंस्थाः स्वम् आत्मानं नृणां साक्षिणम् उत्तमं ॥११४॥ द्यौर् भूमिर आपो हृदयं चन्द्राग्नियमानिलाः । रात्रिः सन्ध्ये च धर्म्मश्च वृत्तज्ञाः सर्व्व. देहिनां ॥ ११५ ॥ THE THIRD OR COMMERCIAL CLASS (OR VAISHYAS). वैश्यस् तु कृतःसंस्कारः कृत्वा दारपरिग्रहं । वार्त्तीयां नित्ययुक्तः स्यात् पशूनां चैव रक्षणे ॥ ११६॥ प्रजापतिर् हि वैश्याय सृष्ट्वा परिंदे पशून् 16 ब्राह्मणाय च राज्ञे च सर्व्वाः परिददे प्रजाः ॥ ११७ ॥ 22 गन्धानां च रसानां च विद्याद् अर्घ बलाबलं ॥ ११९ ॥ भृत्यानां च भृतिं विद्याद् भाषाश्च विविधा नृणां । द्रव्याणां स्थानयोगांश्च क्रयविक्रयम् एव च ॥ १२० ॥ धर्मेण च द्रव्यवृद्धैाव् आतिष्ठेद् यत्नम् उत्तमं । दद्याच्च सर्व्वभूतानाम् अन्नम् एव प्रयत्नतः ॥ १२१ ॥ १) गति, “ that to which one goes for refuge.” 10 ) 2d sing. of 3d pret of मन् with अव, “ to contemn,” p. 82. e., the augment being dropped by r. 208. 11 ) r. 151. 66 |