Poeniceas veftes, elufaque vulnera fentit.
Num tamen exciderit ferrum confiderat haftae.
Haerebat ligno. Manus eft mea debilis ergo;
Quasque, ait, ante habuit vires, effudit in uno.
Nam certe valuit, vel cum Lyrnefia primus
Moenia disieci; vel cum Tenedonque, fuoque
Eëtioneas impleui fanguine Thebas.
Vel cum purpureus populari caede Cäycus
Fluxit; opusque meae bis fenfit Telephus haftae.
Hic quoque tot caefis, quorum per litus aceruos
Et feci, et, video, valuit mea dextra, valetque.
Dixit: et ante actis veluti male crederet, haftam
Mifit in aduerfum Lycia de plebe Menocten:
Loricamque fimul, fubiectaque pectora rupit.
Quo plangente grauem moribundo vertice terram,
Extrahit illud idem calido de vulnere telum:
Atque ait; Haec manus eft, haec, qua modo vicimus, hasta. 120 Vtar in hunc îsdem: fit in hoc precor exitus idem.
Sic fatus, Cygnumque petit, nec fraxinus errat;
Inque huméro fonuit non euitata finiftro.
Inde, velut muro folidaue a caute, repulfa eft.
Qua tamen ictus erat, fignatum fanguine Cygnum
Viderat, et fruftra fuerat gauifus Achilles.
Vulnus erat nullum: fanguis fuit ille Menoetae.
Tum vero praeceps, curru fremebundus ab alto,
Defilit et nitido fecurum cominus hoftem
Enfe petens, parmam gladio, galeamque cauari
Cernit, et in duro laedi quoque corpore ferrum.
Haud tulit vlterius: clypeoque aduerfa reducto
Ter quater ora viri, capulo caua tempora pulfat.
Cedentique fequens inftat: turbatque, ruitque:
Attonitoque negat requiem. pauor occupat illum,
Ante oculosque natant tenebrae: retroque ferenti
Auerfos paffus medio lapis obftitit aruo.
Quem fuper impulfum refupino pectore Cygnum
Vi multa vertit, terraeque adflixit Achilles.
Tum, clypeo genibusque premens praecordia duris,
Vincla trahit galeae. quae preffo fubdita mento
Elidunt fauces; et refpiramen iterque
Eripiunt animae. vi&tum fpoliare parabat:
Arma relicta videt. corpus Deus aequoris albam
Contulit in volucrem; cuius modo nomen habebat.
Hic labor, haec requiem multorum pugna dierum
Attulit: et pofitis pars vtraque fubftitit armis.
Dumque vigil Phrygios feruat cuftodia muros ;
Et vigil Argolicas feruat cuftodia foffas:
Festa dies aderat; qua Cygni victor Achilles
Pallada vittatae placabat fanguine vaccae.
Cuius vt impofuit profecta calentibus aris;
Et Dis acceptus penetrauit in aethera nidor;
Sacra tulere fuam: pars eft data cetera menfis.
Difcubuere toris proceres; et corpora tofta
Carne replent, vinoque leuant curasque fitimque.
Non illos citharae, non illos carmina vocum,
Longaue multifori delectat tibia buxi:
Sed noctem fermone trahunt: virtusque loquendi
Materia eft. pugnam referunt hoftisque fuamque.
Inque vices adita atque exhaufta pericula faepe
Commemorare iuvat. quid enim loqueretur Achilles?
Aut quid apud magnum potius loquerentur Achillem?
Proxima praecipue domito victoria Cygno
In fermone fuit. vifum mirabile cunctis ;
Quod iuueni corpus nullo penetrabile telo,
Inuictumque ad vulnera erat, ferrumque terebat.
Hoc ipfum Aeacides, hoc mirabantur Achiui.
Cum fic Neftor ait: Veftro fuit vnicus aeuo
Contemtor ferri, nulloque forabilis ictu
Cygnus. at ipfe olim patientem vulnera mille,
Corpore non laefo, Perrhaebum Caenea vidi:
Caenea Perrhaebum; qui factis inclytus Othryn
Incoluit: quoque id mirum magis effet in illo,
Femina natus erat. monftri nouitate mouentur,
Quisquis adeft: narretque rogant. quos inter Achilles,
Dic age, (nam cunctis eadem eft audire voluntas)
O facunde fenex, aeui prudentia noftri;
Quis fuerit Caeneus, cur in contraria verfus ;
Qua tibi militia, cuius certamine pugnae
Cognitus; a quo fit victus: fi victus ab vllo eft.
Tum fenior: Quamuis obftet mihi tarda vetuftas ;
Multaque me fugiant, primis fpectata fub annis;
Plura tamen memini: nec, quae magis haereat illa,
Pectore res noftro eft, inter bellique domique
Acta tot, ac fi quem potuit fpatiofa fenectus
Spectatorem operum multorum reddere; vixi
Annos bis centum : nunc tertia viuitur aetas.
Clara decore fuit proles Elateïa Caenis,
Theffalidum virgo pulcherrima; perque propinquas
Perque tuas vrbes (tibi enim popularis, Achille )
Multorum fruftra votis optata procorum.
Tentaffet Peleus thalamos quoque forfitan illos;
Sed iam aut contigerant illi connubia matris,
Aut fuerant promiffa, tuae. nec Caenis in vllos
Denupfit thalamos: fecretaque litora carpens
Aequorei vim paffa Dei eft. ita Fama ferebat.
Vtque nouae Veneris Neptunus gaudia cepit;
Sint tua vota licet, dixit, fecura repulfae ;
Elige, quid voueas.
Magnum, Caenis ait,
Tale pati nil poffe mihi. da femina ne fim:
Omnia praeftiteris. grauiore nouiffima dixit
Verba fono: poteratque viri vox illa videri:
Sicut erat. nam iam voto Deus aequoris alti
Adnuerat: dederatque fuper; ne faucius vllis
Vulneribus fieri, ferroue occumbere poffet.
Munere laetus abit: ftudiisque virilibus aeuum
Exigit Atracides, Peneïaque arua pererrat.
Duxerat Hippodamen audaci Ixione natus :
Nubigenasque feros, pofitis ex ordine menfis,
Arboribus tecto difcumbere iufferat antro.
Haemonii proceres aderant; aderamus et ipfi:
Feftaque confusa refonabat regia turba,
eadem hoc quoque Fama ferebat.
facit haec iniuria votum
Ecce canunt Hymenaeon: et ignibus atria fumant:
Cinctaque adeft virgo matrum nuruumque caterua.
Praefignis facie. felicem diximus illa
Coniuge Pirithoum: quod paene fefellimus omen.
Nam tibi, faeuorum faeuiffime Centaurorum
Euryte, quam vino pectus, tam virgine vifa
Ardet: et ebrietas geminata libidine regnat.
Protinus euerfae turbant conuiuia menfae :
Raptaturque comis per vim noua nupta prehenfis.
Eurytus Hippodamen, alii, quam quisque probarant,
Aut poterant, rapiunt: captaeque erat vrbis imago.
Femineo clamore fonat domus. ocius omnes
Surgimus et primus, Quae te vecordia, Thefeus,
Euryte, pulfat, ait; qui, me viuente, laceffas
Pirithoum, violesque duos ignarus in vno?
Neue ea magnanimus fruftra memorauerit heros ;
Submouet instantes: raptamque furentibus aufert.
Ille nihil contra: neque enim defendere verbis
Talia facta poteft: fed vindicis ora proteruis
Infequitur manibus, generofaque pectora pulsat.
Forte fuit iuxta, fignis exftantibus afper,
Certatimque omnes vno ore, Arma, arma, loquuntur.
Vina dabant animos: et prima pocula pugna
Miffa volant, fragilesque cadi, curuique lebetes:
Res epulis quondam, nunc bello et caedibus, aptae,
Primus Ophionides Amycus penetralia donis
Haud timuit fpoliare fuis; et primus ab aede
Lampadibus densum rapuit funale corufcis :
Elatumque alte, veluti qui candida tauri
Rumpere facrifica molitur colla fecuri;
Illifit fronti Lapithae Celadontis: et offa
Non agnofcendo confufa reliquit in ore.
Exfiluere oculi; disiectisque offibus oris
Acta retro naris, medioque infixa palato eft.
Hunc pede conuulfo menfae Pellaeus acernae
Strauit humi Belates, disiecto in pectora mento:
Cumque atro mixtos fputantem fanguine dentes,
Vulnere Tartareas geminato mittit ad vmbras.
Proximus vt fteterat, fpectans altaria vultu
Fumida terribili, cur non, ait, vtimur iftis?
Cumque fuis Gryneus immanem fuftulit aram
Ignibus, et medium Lapitharum iecit in agmen :
Depreffitque duos, Brotean, et Orion. Orio
Mater erat Mycale: quam deduxiffe canendo
Saepe reluctanti conftabat cornua Lunae.
Non impune feres, teli modo copia detur,
Dixerat Exadius. telique habet inftar, in alta
Quae fuerant pinu, votiui cornua cerui.
Figitur huic duplici Gryneus in lumina ramo:
Eruiturque oculos. quorum pars cornibus haeret:
Pars fluit in barbam; concretaque fanguine pendet.
Ecce rapit mediis flagrantem Rhoetus ab aris
Prunitium torrem: dextraque a parte Charaxi
Tempora perfringit, fuluo protecta capillo.
Correpti rapida, veluti feges arida, flamma
Arferunt crines: et vulnere fanguis inuftus
Terribilem ftridore fonum dedit; vt dare ferrum
Igne rubens plerumque folet, quod forcipe curua
Cum faber eduxit, lacubus demittit.
Stridet: et in trepida fubmerfum fibilat vnda.
Saucius hirfutis auidum de crinibus ignem
Excutit: inque humeros limen tellure reuulfum
Tollit, onus plauftri: quod ne permittat in hoftem,
Ipfa facit grauitas. focium quoque faxea moles
Oppreffit fpatio ftantem propiore Cometen:
Gaudia nec retinet Rhoetus. Sic comprecor, inquit,
E quibus vt prima tectus lanugine malas
Procubuit Corythus; Puero quae gloria fufo
Parta tibi eft? Euagros ait. nec dicere Rhoetus
|