Instrumenta necis, ferrumque ignisque parantur ;
Sponte suâ patuisse fores, lapsasque lacertis
Sponte suâ, fama est, nullo solvente, catenas.
Perstat Echionides: nec jam jubet ire, sed ipse Vadit, ubi, electus facienda ad sacra, Cithæron Cantibus et clarâ bacchantum voce sonabat. Ut fremit acer equus, cùm bellicus ære canoro Signa dedit tubicen, pugnæque adsumit amorem : Penthea sic ictus longis ululatibus æther Movit: et audito clangore recanduit ira. Monte ferè medio est, cingentibus ultima silvis, Purus ab arboribus, spectabilis undique campus. Hic oculis illum cernentem sacra profanis Prima videt, prima est insano concita motu, Prima suum misso violavit Penthea thyrso Mater: Iö, geminæ, clamavit, adeste sorores. Ille aper, in nostris errat qui maximus agris, Ille mihi feriendus aper. Ruit omnis in unum Turba furens. Cunctæ coëunt, cunctæque sequuntur, Jam trepidum, jam verba minùs violenta loquentem, Jam se damnantem, jam se peccâsse fatentem. Saucius ille tamen, Fer opem, matertera, dixit, Autonoë: moveant animos Actæonis umbra. Illa quid Actæon nescit; dextramque precanti Abstulit: Inöo lacerata est altera raptu. Non habet infelix quæ matri brachia tendat: Trunca sed ostendens disjectis corpora membris, Adspice, mater, ait. Visis ululavit Agave; Collaque jactavit, movitque per aëra crinem : Avulsumque caput digitis complexa cruentis Clamat, Io comites, opus hæc victoria nostrum est. Non citiùs frondes autumno frigore tactas, Jamque malè hærentes altâ rapit arbore ventus, 730 Quàm sunt membra viri manibus direpta nefandis. Talibus exemplis monitæ nova sacra frequentant, Turaque dant, sanctasque colunt Ismenides aras.
Ar non Alcithoë Minyeïas orgia censet
Accipienda Dei: sed adhuc temeraria Bacchum
Progeniem negat esse Jovis sociasque sorores
Impietatis habet. Festum celebrare sacerdos,
Immunesque operum dominas, famulasque suorum,
Pectora pelle tegi, crinales solvere vittas,
Serta comâ, manibus frondentes sumere thyrsos,
Jusserat: et sævam læsi fore numinis iram
Vaticinatus erat. Parent matresque nurusque ;
Telasque, calathosque, infectaque pensa reponunt: 10
Turaque dant: Bacchumque vocant, Bromiumque,
Lyæumque,
Ignigenamque, satumque iterum, solumque bimatrem.
Additur his Nyseus, indetonsusque Thyoneus,
Et cum Lenæo genialis consitor uvæ,
Nycteliusque, Eleleusque parens, et läcchus, et Evan:
Et quæ præterea per Grajas plurima gentes
Nomina, Liber, habes. Tibi enim inconsumta juventas.
Tu puer æternus, tu formosissimus alto
Conspiceris cœlo: tibi, cùm sine cornibus adstas,
Virgineum caput est: Oriens tibi victus, ad usque
Decolor extremo quâ tinguitur India Gange.
Penthea tu, venerande, bipenniferumque Lycurgum
Sacrilegos mactas: Tyrrhenaque mittis in æquor
Corpora. Tu bijugum pictis insignia frenis
Colla premis Lyncum: Baccha Satyrique sequuntur:
Quique senex ferulâ titubantes ebrius artus
Sustinet; et pando non fortiter hæret asello.
Quâcumque ingrederis; clamor juvenilis, et unà
Femineæ voces, impulsaque tympana palmis,
Concavaque æra sonant, longoque foramine buxus.
Pacatus mitisque, rogant Ismenides, adsis:
Jussaque sacra colunt. Solæ Minyeïdes intus,
Intempestivâ turbantes festa Minervâ,
Aut ducunt lanas, aut stamina pollice versant,
Aut hærent telæ, famulasque laboribus urguent.
E quibus una levi deducens pollice filum,
Dum cessant aliæ, commentaque sacra frequentant,
Nos quoque, quas Pallas, melior Dea, detinet, inquit,
Utile opus manuum vario sermone levemus :
Perque vices aliquid, quod tempora longa videri 40
Non sinat, in medium vacuas referamus ad aures.
Dicta probant, primamque jubent narrare sorores.
Illa, quid è multis referat (nam plurima nôrat)
Cogitat; et dubia est, de te, Babylonia, narret,
Derceti, quam versâ squamis velantibus artus
Stagna Palæstini credunt celebrâsse figurâ :
An magis ut sumtis illius filia pennis
Extremos albis in turribus egerit annos.
Naïs an ut cantu, nimiúmque potentibus herbis,
Verterit in tacitos juvenilia corpora pisces:
Donec idem passa est: an, quæ poma alba ferebat,
Ut nunc nigra ferat contactu sanguinis arbor.
Hæc placet: hanc, quoniam vulgaris fabula non est,
Talibus orsa modis, lanâ sua fila sequente:
Pyramus et Thisbe, juvenum pulcherrimus alter, Altera, quas Oriens habuit, prælata puellis, Contiguas tenuere domos: ubi dicitur altam Coctilibus muris cinxisse Semiramis urbem. Notitiam, primosque gradus vicinia fecit: Tempore crevit amor: tædæ quoque jure coïssent; Sed vetuere patres, quod non potuere vetare. Ex æquo captis ardebant mentibus ambo.
Conscius omnis abest: nutu signisque loquuntur.
Quóque magis tegitur, tectus magis æstuat ignis.
Fissus erat tenui rimâ, quam duxerat olim,
Cùm fieret paries domui communis utrique.
Id vitium nulli per secula longa notatum,
(Quid non sentit amor?) primi sensistis amantes,
Et voci fecistis iter: tutæque per illud
Murmure blanditiæ minimo transire solebant.
Sæpe ut constiterant, hinc Thisbe, Pyramus illine;
Inque vicem fuerat captatus anhelitus oris ;
Invide, dicebant, paries, quid amantibus obstas?
Quantum erat, ut sineres nos toto corpore jungi!
Aut hoc si nimium, vel ad oscula danda pateres !
Nec sumus ingrati: tibi nos debere fatemur,
Quòd datus est verbis ad amicas transitus aures.
Talia diversâ nequicquam sede locuti,
Sub noctem dixere Vale: partique dedêre
Oscula quisque suæ, non pervenientia contrá.
Postera nocturnos Aurora removerat ignes,
Solque pruinosas radiis siccaverat herbas :
Ad solitum coïere locum. Tum murmure parvo
Multa priùs questi, statuunt, ut noete silenti
Fallere custodes, foribusque excedere tentent.
Cúmque domo exierint, urbis quoque claustra relinquant:
Neve sit errandum lato spatiantibus arvo,
Conveniant ad busta Nini: lateantque sub umbrâ
Arboris. Arbor ibi, niveis uberrima pomis,
Ardua morus, erat, gelido contermina fonti.
Pacta placent: et lux, tardè decedere visa,
Præcipitatur aquis, et aquis nox surgit ab îsdem.
Callida per tenebras, versato cardine, Thisbe
Egreditur, fallitque suos: adopertaque vultum
Pervenit ad tumulum; dictâque sub arbore sedit.
Audacem faciebat amor. Venit ecce recenti
Cæde leæna boum spumantes oblita rictus,
Depositura sitim vicini fontis in undâ.
Quam procul ad Lunæ radios Babylonia Thisbe
Vidit: et obscurum trepido pede fugit in antrum.
Dumque fugit, tergo velamina lapsa relinquit. 100
Ut lea sæva sitim multâ compescuit undâ,
Dum redit in silvas, inventos fortè sine ipsâ
Ore cruentato tenues laniavit amictus.
Seriùs egressus vestigia vidit in alto
Pulvere certa feræ, totoque expalluit ore
Pyramus. Ut verò vestem quoque sanguine tinctam
Reperit; Una duos nox, inquit, perdet amantes:
E quibus illa fuit longâ dignissima vitâ ;
Nostra nocens anima est. Ego te, miseranda, peremi,
In lóca plena metûs qui jussi nocte venires :
Nec prior huc veni. Nostrum divellite corpus,
Et scelerata fero consumite viscera morsu,
O quicumque sub hâc habitatis rupe, leones.
Sed timidi est optare necem. Velamina Thisbes
Tollit, et ad pactæ secum fert arboris umbram.
Utque dedit notæ lacrimas, dedit oscula vesti :
Accipe nunc, inquit, nostri quoque sanguinis haustus:
Quoque erat accinctus, demittit in ilia ferrum.
Nec mora; ferventi moriens è vulnere traxit.
Ut jacuit resupinus humi, cruor emicat altè,
Non aliter, quàm cùm vitiato fistula plumbo
Scinditur, et tenues stridente foramine longè
Ejaculatur aquas; atque ictibus aëra rumpit.
Arborei fœtûs adspergine cædis in atram
Vertuntur faciem: madefactaque sanguine radix
Pœniceo tinguit pendentia mora colore.
Ecce, metu nondum posito, ne fallat amantem,
Illa redit: juvenemque oculis, animoque requirit:
Quantaque vitârit, narrare pericula gestit.
130
Utque locum, et versam cognovit in arbore formam;
(Sic facit incertam pomi color) hæret, an hæc sit.
Dum dubitat, tremebunda videt pulsare cruentum
Membra solum, retroque pedem tulit: oraque buxo
Pallidiora gerens, exhorruit, æquoris instar,
Quod tremit, exiguâ cùm summum stringitur aurâ.
Sed postquam remorata suos cognovit amores;
Percutit indignos claro plangore lacertos :
|