55 56 ब्राह्मणस्य ब्राह्मणो गतिः । विद्वान् हि विद्वांसं वेति । का चिन्ता नः कार्य्यसिद्धये ? ॥ अथ प्रातर् वेदगर्भः समुत्थाय सर्वैः शिष्यैः सह जलाशये नित्य कृत्यं कृत्वा राजद्दारं समागतः । तदा मन्त्री तत्रागत्य तान् ब्राह्मणान् नीत्वा सुँचौ स्थाने उपवेशयामास । तस्मिंनेव समये राजा तत्रागत्य विप्रान् प्रणनाम । तदा वेदगर्भः पंक्ति,क्रमेण शिष्यान् उपवेश्य तैः सह सामवेदगानं समारेभे । राजा सुश्रव्यं सुललितम् अश्रुपूर्व्वं सामगानं श्रुत्वा चर्मत्कृत्य पुलकिततनुः प्रेमाशुगलितानेचो जातञ्चाभक्तिर् गदया वाचा साधु साध्व् इत्य् अब्रवीत् । सर्वे विप्रा राजन् 73 74 78 69 66 75 76 72 जय जयेत्य् ऊचुः । अथ वेदगभी- पृच्छत् । भी भूपते भवतो विभूत्या वयं सर्वे सिद्धमैनोरमा इदानीं स्वगृहं जिगमिषवः । राजावदत् । यथाभिमतं भवतां तथा भवतु । तदा स आचार्य्य उत्थाय शिष्यैः सह प्रतस्थे । ततो मन्त्री किञ्चिद् 55) acc. case, p. 44. 56) p. 94. 57) dat. case of fafa (p. 34.), “ why need we be anxious about the success of our affairs ?” 58) r. 39. 62) p. 145. i. 63) सामवेद, composed in metre, and therefore 64) “ delightful to be heard,” 66) p. 172. g. 67) “ being astonished,” चमत् is a sound of surprise prefixed to . 68) “ having the hair of his body erect with delight,” p. 169. a. 69) “ his eyes shedding tears of (religious) sym70) “ his faith and devotion being excited." pathy," p. 171. b. 71) गद्गद, 73) 2d sing. 74) p. 205. 75) p. 111. “indistinct,” or “ convulsive,” from emotion. 72) voc. case, p. 41. imperat. of root ji, p. 106., a word used in acclamation. 76) r. 140. 77) p. 35. †. 78) p. 169. a. 79) r. 182. and p. 35. 2d pret. ātm. of स्था (p. 76. a.) with प्र, p. 175. 80 ) 3d sing. दूरं विप्रान् अनुव्रज्य परावंवृते । कार्य्याधीशेन प्रेरिताः कार्य्यकारादयो विप्राणां पश्चाच् चलिताः । ते सर्वे शीघ्रम् आगत्य गङ्गातटं प्राप्ताः । ततः कार्य्यकार !ज्ञया नाविकैर् नौका समांनीता । ते सर्वे नौकाम् आरुह्य पारं गताः । ततस् ते सन्ध्याकाले पाठशालां प्रापुः ॥ 12 अथ वेदगर्भो गृहं प्राप्य रात्रौ तेषां कार्य्यकारादीनाम् आतिथ्यं चकार । प्रभाते कृतःप्रातः कृत्यस् तान् पाठशालां नीत्वा छात्रैः सह बहु विचार्य्य नवीनायाः पाठशालाया निम्मणार्थं स्थानं दर्शयामास । तदा कार्य्यकार आचार्य्य!ज्ञां प्राप्य स्थपतीन् भृतकांश्च कार्ये नियोजयामास । मास. त्रयमध्ये मठाश्च पाठशाला च सुनिर्म्मिता जाताः ॥ 26 28 24 अथ चारैर् आगत्य सर्वो वृत्तान्तो राज्ञे विज्ञापितः । राजा कार्य्यधीशम् आज्ञापयत् । पचलेखकम् आह्वय । वेदगर्भीय पत्रं लेखय। ततः कार्य्याधीशो राजलेखकम् आहूयाकथयत् । p. 120. 12) p. 167. b. 13) “ hospitality,” p. 23. vii. 21) acc. case, fem. of नवीन, “new." 17) r. 28. b. 20) acc. case, plur. masc. of स्थपति, “an architect,” “master-builder.” 66 case, plur. masc. of भृतिक, a hired labourer, ” sh inserted before च by r. 20. 22) p. 195. 6. 26) r. 194. 23) caus. of yuj with ni, r. 108. 25) p. 202. c. 27) acc. case, पत्र, a letter”; लेखक, a writer" (p. 150. b.). 28) 2d sing. imp. p. 107. 66 29) r. 20. f. ॥ वेदगर्भोपाख्यानं ॥ १३ आचार्य्याय पत्रं लेखनीयं । तस्याचागमनार्थं गद्यपद्यादियुक्तं पत्रं लिख । ततस् तेन पैचे लिखिते कार्य्याधीशो राजानं श्रावयित्वा राजमुद्राङ्कितं कृत्वा पचवहकम् आहूय प्रेषयामास । राजपत्रं प्राप्य वेदगर्भो द्वाभ्यां शिष्याभ्यां सह शीघ्रं राजसन्निधिम् आगमत् ॥ 38 45 46 अथ राजा वेदगर्भम् आगतं दृष्ट्वा प्रणनाम । आचार्य्यस् तु वेदं पठित्वाशिषं ददौ । राजा पृच्छति । भी विद्वैन् पाठशाला कीशी जाता मठाश्च कीदृशाः कैति जाताः ? । आचार्य्येणोक्तं । भूपते द्वे शते मठा निर्मिताः । मध्ये महती पाठशाला सुनिर्मिताभवत् । भूपतिनोक्तं । तत्र छात्राः प्रवेशनीया भवता । वेदगर्भः प्रत्याह । स्वयं गत्वा नवगृह.प्रवेशो राज्ञा कारयितव्यः । ततो भूपतिर् भद्रं भद्रम् इत्य् उक्ता भृत्यान् अवदत् । मौहूर्तिक आतां । ततस् तैर् आहूतो गणक आगत्योपविष्टः ॥ अथ नृपतिस् तम् आज्ञापयति । भो ज्योतिषिक नव 66 66 66 31) p. 147. b. 32) “ for his coming hither,” “ containing an invitation for him to come hither.” 33) गद्य, “prose"; पद्य, “ verse," p. 171. c. 34) r. 189. 35 ) मुद्रा, “ a seal”; अङ्कित, “ stamped.” 36) “ letter-carrier,” root वङ्, p. 150. b. 37) 2d pret. (r. 108.) of caus. of इष् with प्र, p. 175. 38) p. 48. 39) 3d pret. of gam, "to go," with prep. ā, p. 83. h. 43) acc. case 40) p. 143. a. 42) “ having recited,” 45) r. 140. 46) voc. kind?” 48) p. 54. †. 41) r. 137. 44) p. 118. 47) nom. fem. of कीदृश, " what 51) “ are to be made to enter ” (p. 147. b. ) caus. of root p. 143. a. 66 52) caus. of कृ, p. 146. a. 58) “ the astrologer," 54) 3d sing. imp. pass. p. 90. f. calculate,” p. 150. b. 56) r. 5. 55) गणक, an astrologer,” from गए, “ to 66 ST) ज्योतिषिक, “ an astrologer,” from ज्योतिस् a , star.” G G गृहप्रवेशाय दिनं निरूपणीयं । ततः स विचार्य्यं नवगृह.प्रवेशयोग्यं लग्नं कथयामास। राजोवाच । तत्पूर्वेदिने तचास्माभिर् गन्तव्यं भवान् यद् यत् कर्म तत्र करेंणीयं तत् सर्व्वं स्वयं विधास्यति । अथ वेदगर्भो राजनुज्ञां गृहीत्वा गृहं गतः ॥ परे हनि प्रातः स राजा मन्त्रिणम् आज्ञापितवान् । पाठशालां प्रेति लोकान् प्रेषय । ते तच द्रव्यांण्य् आसादयन्तु स्थानानि परिष्कुर्वन्तु । ततः स धनं दत्त्वा बहून् कार्य्यकरिणो जनान् प्राहिंणोत् । तदनन्तरं स राजा भृत्य मन्त्रिपुरोहितैः सहितः शुभे मुहं तत्र जगाम । नृपतिर् गजवाहनेन पुरोहितश्च मन्त्रिप्रभृतयस् तुरगवहनैश् चलिताः । भृत्याः पदैर् वत्रे॑जुः ॥ 13 अथ तत्र गत्वा राजा निपत.दिवसे ब्राह्मणैर् वास्तुया 66 66 57) r. 176. 58) “ is to be chosen,” “ fixed upon,” root रूप् with नि. 59) “ auspicious moment,” “favourable season. ' 60) r. 108. 61) “ on the day before that (fixed upon for the ceremony)." 62) p. 203. b. 63) r. 86. 66) “ will arrange,” root धा with prep. वि, p. 119. mission to depart,” r. 147. 68) p. 143. a. 1) p. 155. b. 2) p. 175. 3) r. 7. with झा, “let them procure.” 70) r. 126. सद् 6) acc. case, p. 43. r. 151. 64) p. 42. 65) r. 147. b. 67) acc. case of अनुज्ञा, “per63) loc. case of अहन्, “a day.” 4) 3d plur. imp. of caus. of 5) “let them decorate, ” p. 102. p. 174. 66 7) 1st pret. of हि, “ to send,” with prep. प्र, 5th conj. r. 94. १) पुरोहित, “ the family priest,” “ with the servants, the minister, and the priest,” 9) “ at an auspicious moment,” a muhūrta is two dandas or forty-eight 10) r. 193. b. वाहन is applied to any thing which carries, p. 150. c. minutes. 11) “ the minister and the others,” r. 157. 13) 2d pret. of व्रज्, “ to go,” r. 98. to be performed by the Brahmans.” 12) तुरग, “a horse,” r. 25. a. 14) r. 193. a. “having caused the ceremony 66 15) वास्तुयाग, a ceremony or sacrifice performed on entering a new habitation," r. 157. ॥ वेदगर्भोपाख्यानं ॥ 19 १५ गादिकं कारयित्वा बहुब्राह्मणान् भोजयित्वा नृत्य गीत. वादिचैर् महोत्सवं कारयित्वा छात्रान् नवं वैश्म प्रावेशयत् । तदनन्तरं नरपतिः कार्य्यकारादिभ्यः पारितोषिकं प्रादात् । तत्परदिने स्व.पुरं प्रति जिगमिषु राजानं वेदगर्भः परितुष्टमना अब्रवीत् । स.परिवारस्य राज्ञः शुभं भूयात् । भूयात् पुनर्देर्शनं । 22 रिपुञ्जयो भवान् भूयात् प्रजानां च प्रपालकः । इत्य् आशिषं समाकर्ण्य स राजा जातभक्तिस् तैर् ब्राह्मणैर् अनुज्ञातः सहामात्य भृत्यः पुरोहितैः स्व.पुरं प्रति प्रतस्थे । अथ वेदगर्भस्य पाठशालायाः सुख्यातिर् बहुदूरं व्याप्नोत् । विद्यार्थिनश्च नानादिग्देशेभ्यः क्रमश आगत्य चीणि शतानि बभूवुः। स च तान् सर्व्वान् अन्तेवासिनः प्रतिदिनं चिकौलम् अध्यापयति स्म ॥ 66 39 66 66 16) नृत्य, dancing”; गीत, “ singing "; वादित्र, “ musical instrument,” r. 151. a. 17) r. 43. i. 18 ) 1st pret. r. 192. a. 19 ) r. 194 and r. 157.20) acc. case, a gratuity," that which causes परितोष, "satisfaction” (p. 23. ix.). 21 ) 3d pret. of dā with prep. pra, p. 83. i. 22) r. 182. 23) p. 169. a. 24) “ together with his retinue,” r. 161. 25) r. 209. 26) “ the conqueror of your enemies,” p. 149. 1. 27 ) “ the guardian." 28) “ free from आमय or sickness,” p. 154. e. r. 161. 29) “ free from all आतङ्क, apprehension.” 30) “ always devoted to,” r. 161.32) loc. case, “ the Supreme Lord,” "the Deity," r. 184. a. ap with vi, p. 120. 33) “ permitted to depart.” 35) p. 104. p. 43. 36) acc. case, plur. i.e. “morning, noon, and evening.” |