VIII. Jupiter de hominum improbitate coram

&

N

Superis expoftular.

On ego pro mundi regno magis anxius illa Tempeftate fui, qua centum quifque parabat Injicere anguipedum captivo brachia calo.

Nam quanquam ferus hoftis erat: tamen illud ab uno s Corpore, & ex una pendebat origine bellum: Nunc mihi, qua totum Nereus circumfonat orbem, Perdendum eft mortale genus: per flumina juro Infera fub terras Stygio labentia luco.

Cuncta prius tentanda: fed immedicabile vulnus 10 Enfe recidendum eft, ne pars fincera trahatur. Sunt mihi Semidei, funt ruftica numina Fauni, Et Nymphæ, Satyrique, & monticola Silvani:

1. Non ego, &c.] Non fui magis nia priùs experiri convenit, quàm ad follicitus de gubernando mundo, & extrema remedia defcendatur: nihil imperio meo tutando, cum Gigan- omittendum reor, ut homines ad tes cœlum attentarunt, quàm nunc bonam frugem revocentur ; ut fafum cum tot video fceleratos mihi nentur: fed, fi nulla tot flagitiis bellum inferre, meas leges violare. tam peftilenti plagæ fieri medicina 2. Qua centum. J Qua tempeftate, poteft, hoc reftat unum, ut ulcus quo tempore, unufquifque angui- putridum ferro abfcindatur, ut impedum fic vocat Gigantes quibus, probi omnes deleantur, & quafi draconum pedes poëtæ dant ) tenta- membra vitiofa refecentur, ne probat injicere centum manus cælo, il-bi, tanquam pars corporis adhuc inludque invadere, ac Superis captis tegra & incorrupta, trahantur in vincula imponere. Centum brachia exitium, exempli contage. Membra poëtæ fingulis Gigantibus, imo qui-fana corrumpuntur à putridis: nihil dam plura, largiuntur. æquè perniciofum probis, atque improborum confuetudo.

4. Ab uno corpore. ] Ab unâ gente, ab uno Gigantum populo in unum quafi corpus & confilium conveniente, mihi bellum inferebatur. 5. Origine.] Progenie, gente: vel crimine ab uno, videlicet ambitione ac fuperbiâ Gigantum.

11. Semidei.] Semidei, erant minores quidam & exiles Dii, ut Pan, Silvanus, &c. Heroes, etiam Semidei, feu Divi, appellabantur: quorum è parentibus alter vulgò Deus, alter homo erat.

6.Nunc mihi,&c. At nunc homi12. Nympha. 1 Aliæ funt maris nes univerfi fuis fceleribus mihi bel- præfides; quæ Nereides: aliæ fontum indicunt; atque adeò funt per- tium; que Naiades: ali nemorum, dendi. Sic ratum eft: Juro per Sty-quæ Dryades, Hamadryades & Nageni. Qua totum, &c. Quacum-pææ ; aliæ montium, quæ Oreades, que terra mari alluitur. Per totum orbem. Nereus.] Deus maris, Oceani & Thetidis filius. Pro mari accipitur. Circumfonat. ] Circumftrepit Auctibus: cingit.

7. Flumina infera.] Stygem, Cocytum, Acherontem. Juro. ] Per Stygem, & fluvios inferorum, jura bant Superi. Lege Virgil. Lib. VI. verfu 324. Vide hic Lib. II. n. I. 8. Luco Stygio. ] Per nemus facrum, Stygi vicinum.

9. Cunda priùs, &c.] Sanè om

vocabantur. Satyri.] Dii Silvarum credebantur, itidem ut Fauni & Silvani. Pingebantur capite cornuto, nafo fimo, caprinis pedibus, villofo corpore. S. Hieronymus in vitâ S. Pauli narrat, à S. Antonio eundem Paulum, erêmi fanctum incolam, invifente, confpectum fuiffe Satyrum, qui fe hominem ra, tionis compotem, & veri Numinis cultorem, diceret. Idem refert S. Athanafius in vitâ S. Antonii. Plu tarchus Satyrum, vivum Lucia Quos

Quos quoniam cæli nondum dignamur honore, z Quas dedimus, certe terras habitare finamus. Is An fatis, ô Superi, tutos fore creditis illos ? Cum mihi qui fulmen,qui vos habeoque regoque, Struxerit infidias notus feritate Lycaon?

Confremuere omnes, ftudiifque ardentibus aufum Talia depofcunt. Sic, cum manus impia fævît 20 Sanguine Cæfareo Romanum extinguere nomen ; Attonitum tanto fubitæ terrore ruina

Humanum genus eft; totufque perhorruit orbis. Nec tibi grata minus pietas Augufte, tuorum, Quam fuit illa Jovi : qui poftquam voce, manuque 25 Murmura compreffit, tenuere filentia cuncti.

Syllæ, Dyrrachio tranfeunti, obla-
tum teftatur ›
cujus rauca vox, &
abfona, hinnitum equi, aut capri
vocem, imitabatur.

fare confpiraverant, Caffio & Brut præcipuis ducibus conjurationis. Ab iis in Senatu tributs & viginti plagis interfectus eft Cæfar. Sevit.] Di13. Dignamur cali honore.] Non-tum pro, Sæviit: hoc eft crudeliter dum cenfemus dignos qui cælum in- confpiravit. colant. Heroes, ac Semidei, non 20. Sanguine, &c.] Occifo Cæfare admittebantur in cælum, nifi morte imperium Romanum evertere : quaobitâ, & multis rebus benè fortiter-fi, Cæfare fublato, ftare non poffet. que geftis: Satyri & Fauni, cælo indigni cenfebantur.

23. Tuorum.] Civium Romanorum, & procerum, qui percuffores Cæfaris, acriter infectati funt. Adoptatus à Julio Cæfare fuerat Auguftus: atque adeò fe ultorem ejus necis palàm profeffus eft, & colle

14. Quas dedimus, &c. 1 Objici poterat Jovi, vacuas fore terras, deLetis hominibus. Refpondet illas à Semideis habitandas : fed eorum fecuritati confulendum, fublatis im-to fuorum exercitu, bellum Bruto

probis.

16. Habeo.] Tanquam rem meam poffideo; quibus impero. 17. Lycaon.] Rex Arcadiæ in

cia.

Caffioque indixit, lege Lib. XV. n. 17. 18. Item Oden. a. libri I. Horatii Hunc locum funt qui explicent de Græconjuratione in ipfum Auguftum haud femel inita, ut refert in ejus vitâ Suetonius. Non minorem igitur cepifti voluptatem è tuorum pietate, & cura capitis tui fervandi; quàm Jupiter è fuorum ftudiis, Lycaonem ulcifci & perdere cupientium.

18. Aufum talia.] Aufum ftruere Jovi infidias.

19. Depofcunt. ] Ad necem. Ut plectatur petunt. Manus impia. ] Conjuratoram multitudo. Amplius fexaginta de occidendo C. Julio Cæ

IX. Lycaon mutatus in Lupum. Jupiter diluvio perdere orbem ftatuit.

་ Ubftitit ut clamor preffus gravitate regentis,
Jupiter hoc iterum fermone filentia rupit.

ille quidem poenas ( curam hanc dimittite) folvit; Quod tamen admiffum, quæ fit vindicta, docebo. 1. Subftitit, &c.] Poftquam ftre- Irabo, quid fceleris ille admiferit : pitus refedit, Jovis auctoritate, ac & qua ratione illud vindicaverim. majeftate, compreffus. Admißum.] Crimen à Lycaoue cominiflum.

3. Ille quidem. Lycaon.
4. Quod tamen, &c.] Dicam, uar-

Contigerat noftras infamia temporis aures:
Quam cupiens falfam, fummo delabor olympo,
Et Deus humana luftro fub imagine terras.

Longa mora eft,quantum noxæ fit ubique repertum
Enumerare: minor fuit ipfa infamia vero.

to Mænala tranfieram latebris horrenda ferarum, Et cum Cyllene gelidi pineta Lycei : Arcados hinc fedes, inhofpita tecta tyranni Ingredior: traherent cum fera crepufcula noctem Signa dedi veniffe Deum, vulgufque precari s Coperat: irridet pritno pia vota Lycaon: Mox ait, experiar, Deus hic, difcrimine aperto An fit mortalis, nec erit dubitabile verum. Nocte gravem fomno nec opina perdere morto Me parat hæc illi placet experientia veri. Co Nec contentus eo,miffi de gente Moloffa Obfidis unius jugulum mucrone refolvit : Atque ita femineces partim ferventibus artus Mollit aquis, partim fubjecto torruit igni. Quos fimul impofuit menfis, ego vindice flamma 25 In dominum dignofque everti tecta Penates. 5. Infamia temporis.] Fama fcele-Jovem effe indicavi. Precari., 1 rum quibus ætas ferrea indulgebat. Me precibus colere. 6. Olympo.] Olympus, mons altif mus eft, in Græcia, ita ut cælum videatur attingere ac pro cælo ipfo à poëtis accipiatur. Suprà n. 6. v. 30. 7. Et Deus. J Et humana forma divinitatem meam occultans. Laftro.] Percurro : exploro.

8. Longa mora eft. Longum fit enumerare, &c. Noxa. ] Sceleris. 9. Minor, &c.] Plura comperi fcelera, quam audieram : rei veritas famam fuperavit.

16. Experiar. J Explorabo, refciam. Difcrimine aperto.] Manifeftâ experientiâ: certo indicio. Dens hic.] Utrum ifte fit verè Deus: an merus homo, & mortalis.

17. Nec erit, &c.] Ita ut nullus fit locus de veritate dubitandi.

7

18. Nec opina. ] Improvifa. Noturnas igitur Lycaonis infidias detexit Jupiter, & clufit.

20. Moloßa.] Moloffi funt populi Epiri. Les Moloßes, qui font aujourd buy une partie du pays de Larta. Epirus pars Græciæ, Occi

10. Manala.] Mænalus, mons & urbs Arcadia, in Græcia. Neutro effertur genere in numero multitu-dentem fpectans, & Italiam.

dinis.

11. Cyllene. Mons in Arcadia,Mercurii natalibus inclytus. Cyllene. Pineta.] Nemora pinis confita. L. cei.] Lyceus, mons Arcadia, Pani facer. Lycée.

12. Arcados tyranni.] Lycaonis, Arcadia regis. Inhofpita. J. Hofpitibus infefta & inimica, crudelia.

13. Traberent. Adducerent. Note adventante. Crepufcula.] Crepufculum dicitur illud tempus dubiæ inter diem noctemque lucis paulò ante ortum folis, aut paulo poft ejus occafum. Creperus, anriqua vox Latina, dubium & incertum fignificat.

21. Obfidis ] Obfes vocatur, qui capitur inftar pignoris, ad firmandam pacem, ad fædus faciendum &c. Refolvit. ] Aperit. Obfidem jugulat.

22. Semineces. ] Adhuc palpitantes, ac penè viventes. Artus. ] Membra illius obfidis.

24. Impofuit menfis. ] Mihi ́cpulandos dedit: exploraturus, an ifta dignofcerem fercula.

25. Everti, &c.] Everti & proturbavi tecta in dominum dejeci Lycaonis domum, in ipfum Lycaonem, & in ejus Penates, dignos qui cum eo plecterentur, & obruerenthr: dignos tali domino. Hinc Mu14. Veniße Deum.] Me adeffe, meretus legit: In demigo dignos ever

Territus ipfe fugit, nactufque filentia ruris Exululat, fruftraque loqui conatur: ab ipfo Colligit os rabiem: folitaque cupidine cædis Utitur in pecudes, & nunc quoque fanguine gaudet. 30 In villos abeunt veftes in crura lacerti Fit lupus: & veteris fervat veftigia forma Canities eadem eft, eadem violentia vultus Iidem oculi lucent, eadem feritatis imago eft. Occidit una domus: fed non domus una perire 35 Digna fuit: qua terra patet, fera regnat Erinnys. In facinus juraffe putes dent ocyus omnes, Quas meruere pati fic ftat fententia) poenas.. Dicta Jovis pars voce probant, ftimulofque frementi Adjiciunt alii partes affenfibus implent. 40 Eft tamen humani generis jactura dolori Omnibus: & quæ fit terræ mortalibus orba Forma futura rogant, quis fit laturuş in aras Thura > ferifne paret populandas tradere terras. Talia quærentes (fibi enim fore cetera cura) 45 Rex Superum trepidare vetat : fobolemque priori Diffimilem populo promittit origine mira. Jamque erat in totas fparfurus fulmina terras: Sed timuit, ne forte facer tot ab ignibus æther Conciperet flammas, totufque ardefceret axis. 50 Effe quoque in fatis reminifcitur, affore tempus Quo mare, quo tellus, correptaque regia cæli, Ardeat ; & mundi moles operofa laboret. Tela reponuntur manibus fabricata Cyclopum : ti, &c. Penates erant Dii domeftici. Suprà n. 7

27. Ab ipfo colligit os rabiem.]Ab ipfo Lycaone, ab ejus mente furiosa, rabies in os, gulamque, eft derivata.

31. Veftigia. Notas, indicia, priftinæ quam præferebat, cum effet adhuc homo, figuræ.

34. Una domus. Lycaonis. 35. Erynnis.] Furia, tumultu, & cædibus, gaudens. Ab Eps, lis, contentio. De Furiis plura lege apud Natal. Lib. 3. c. 10.

36. In facinus juraße.] Videntur ftrinxiffe facramento, & conjuraffe, omnes ubique homines fe impio ad

ur omnia fcelera admitterent.

39. Partes affenfibus implent. Nutu affentiuntur: fuas obeunt partes, capite, vel manu, fignificando, ut alii, voce. Orba. ] Privatæ hominibus.

43. Populandas. Diripiendas. 144. Sibi enim. Pollicetur fibi

fore curæ modum & formam pœnæ imponendæ : quod vero fpectabat ad: terræ incolas, futuros, promittit. fanétiores.

45. Sobolem, &c.] Homines pios, iftis longè diffimiles.

46. Origine mird. ] Mirabili modo nafcituros: nempè oriundos è lapidibus in homines converfis.

48. Sacer axis.] Cælum. Propriè axis ea linea dicitur, quæ ab uno fphæræ polo ad alterum ducitur per ipfum centrum.

50. Effe quoque, &c.] Id noffe poterat Ovidius è verfibus Sibylliillis temporibus fuiffe facras littcnis, quos refert Lactantius: vel è facris Bibliis: neque enim ignotas ras multa docent. Affore. ] Aliquando venturum.

52. Operofa. 1. Opere multo & la bore condita. Vel: Trepidans, & fatifcens. Laboret.] Diffolvatur: deftruatur.

fulmina, Cyclopum. 1 Cyclopes, mi 53. Reponuntur. ] Abjicit Jupiter

Poena placet diverfa; genus mortale fub undis 55 Perdere, & ex omni nimbos demittere calo. niftri Vulcani, oculo uno, quem in vifus. media gerebant fronte Præditi. >

54. Pana diverfa. ] Diluvium, xúxnos, circulus:, facies, lincendio contrarium. X. Diluvii defcriptio.

PRotinus Æoliis Aquilonem claudit in antris
Et quæcunque fugant inductas flamina nubes:
Emittitque Notum. Madidis Notus evolat alis,
Terribilem picea tectus caligine vultum.
5 Barba gravis nimbis: canis fluit unda capillis:
Fronte fedent nebula: rorant pennæque, finufque.
Utque manu late pendentia nubila preffit,

Fit fragor, & denfi funduntur ab æthere nimbi.
Nuntia Junonis, varios induta colores,

10 Concipit Iris aquas, alimentaque nubibus affert.
Sternuntur fegetes, & deplorata coloni

Vota jacent, longique perit labor irritus anni.
Nec cælo contenta fuo eft Jovis ira: fed illum
Ceruleus frater juvat auxiliaribus undis.

15 Convocat hic amnes qui poftquam tecta tyranni Intravere fui: Non eft hortamine longo

Nunc, ait, utendum: vires effundite veftras :
Sic opus eft: aperite domos, ac mole remota,
Fluminibus veftris totas immittite habenas.
20 Jufferat: hi redeunt: ac fontibus ora relaxant:
Et defrenato volvuntur in æquora curfu.
Ipfe tridente fuo terram percuffit: at illa

1. Protinus.] Statim atque ftetit Jovi hæc fententia, de perdendo aquis orbe. oliis.] Eolus ventorum rex effe à Poëtis fingitur. Lege Virgil. I. Æneid. Aquilonem.] Spirat à Septentrione, ac nubes fugat, imbrefque.

3. Emittit. Ex Eolio carcere. Notum. 1 Flat à Meridie: imbres, & procellas, vehit.

5. Canis.] Canefcentibus. Senilibus.

mit è terrâ, & mari, iifque nubes implet. Iris nifi pluvio, aut rorante cælo, non apparet.

11. Deplorata. ] Defperata: pro

[fligata.

12. Vota. Frumenta multis votis expetita. Spes meffis.

13. Cælo fuo. ] Non fatis eft irato Jovi demittere imbres è cælo, cui præeft.

14. Caruleus frater. ] Neptunus. Auxiliaribus undis. ] Quafi auxi

mortales.

6. Rorant.] Imbre multo fluunt.lium Jovi ferentibus, ad perdendos Penna.] Alis ventos inftruunt poëtæ. 7. Utque manu, &c.] Poftquam Notus compreffit utráque manu gravidas nubes, undique in aëre fufPepongis, emitteret. pentas, ut ex iis imbrem, tanquam

10. Iris. Eft arcus cæleftis, qui pingitur in rofcidis nubibus, occidénti vel orienti foli oppofitis. Illum infidere Dea quædam dicitur à poëtis, quàm Irim appellant, & Junonis præcipuè nunciam faciunt. Concipit aquas. Colligit: expri

15. Tyranni fui.] Sui regis. Neptuni. 18. Mole. lis, ripis.

Aggeribus, repagu

19. Habenas. ] Metaphora ducitur ab equis: ii laxatis habenis effundunt fe in curfum.

20. Redeunt.] Ex ædibus Neptuni, à quo fuerant convocati, fuas domos repetunt. Ora relaxant. 1 Demunt obturamenta quibus ora fontium claudebantur,arctabantur."