P. OVIDII NASONIS

METAMORPHOSEON

LIBER QUARTUS.

Ar non Alcithoë Minyeïas orgia censet Accipienda Dei: sed adhuc temeraria Bacchum Progeniem negat esse Jovis: sociasque sorores Impietatis habet. Festum celebrare sacerdos, Immunesque operum dominas, famulasque suorum, Pectora pelle tegi, crinales solvere vittas,

Serta comâ, manibus frondentes sumere thyrsos,
Jusserat: et sævam læsi fore numinis iram
Vaticinatus erat. Parent matresque nurusque;
Telasque, calathosque, infectaque pensa reponunt: 10
Turaque dant: Bacchumque vocant, Bromiumque,
Lyæumque,

Ignigenamque, satumque iterum, solumque bimatrem.
Additur his Nyseus, indetonsusque Thyoneus,
Et cum Lenæo genialis consitor uvæ,

Nycteliusque, Eleleusque parens, et läcchus, et Evan:
Et quæ præterea per Grajas plurima gentes
Nomina, Liber, habes. Tibi enim inconsumta juventas.
Tu puer æternus, tu formosissimus alto
Conspiceris cœlo: tibi, cùm sine cornibus adstas,
Virgineum caput est: Oriens tibi victus, ad usque
Decolor extremo quâ tinguitur India Gange.
Penthea tu, venerande, bipenniferumque Lycurgum
Sacrilegos mactas: Tyrrhenaque mittis in æquor
Corpora. Tu bijugum pictis insignia frenis

21

Colla premis Lyncum: Baccha Satyrique sequuntur:

Quique senex ferulâ titubantes ebrius artus
Sustinet; et pando non fortiter hæret asello.
Quâcumque ingrederis; clamor juvenilis, et unà
Femineæ voces, impulsaque tympana palmis,
Concavaque æra sonant, longoque foramine buxus.
Pacatus mitisque, rogant Ismenides, adsis :
Jussaque sacra colunt. Solæ Minyeïdes intus,
Intempestivâ turbantes festa Minervâ,

Aut ducunt lanas, aut stamina pollice versant,
Aut hærent telæ, famulasque laboribus urguent.
E quibus una levi deducens pollice filum,

31

Dum cessant aliæ, commentaque sacra frequentant,
Nos quoque, quas Pallas, melior Dea, detinet, inquit,
Utile opus manuum vario sermone levemus:
Perque vices aliquid, quod tempora longa videri 40
Non sinat, in medium vacuas referamus ad aures.
Dicta probant, primamque jubent narrare sorores.
Illa, quid è multis referat (nam plurima nôrat)
Cogitat; et dubia est, de te, Babylonia, narret,
Derceti, quam versâ squamis velantibus artus
Stagna Palæstini credunt celebrâsse figurâ :
An magis ut sumtis illius filia pennis
Extremos albis in turribus egerit annos.
Naïs an ut cantu, nimiúmque potentibus herbis,
Verterit in tacitos juvenilia corpora pisces:
Donec idem passa est: an, quæ poma alba ferebat,
Ut nunc nigra ferat contactu sanguinis arbor.
Hæc placet: hanc, quoniam vulgaris fabula non est,
Talibus orsa modis, lanâ sua fila sequente:

Pyramus et Thisbe, juvenum pulcherrimus alter,
Altera, quas Oriens habuit, prælata puellis,
Contiguas tenuere domos: ubi dicitur altam
Coctilibus muris cinxisse Semiramis urbem.
Notitiam, primosque gradus vicinia fecit:
Tempore crevit amor: tædæ quoque jure coïssent;
Sed vetuere patres, quod non potuere vetare.
Ex æquo captis ardebant mentibus ambo,
Conscius omnis abest: nutu signisque loquuntur.

50

61

70

Quóque magis tegitur, tectus magis æstuat ignis.
Fissus erat tenui rimâ, quam duxerat olim,
Cùm fieret paries domui communis utrique.
Id vitium nulli per secula longa notatum,
(Quid non sentit amor?) primi sensistis amantes,
Et voci fecistis iter: tutæque per illud
Murmure blanditiæ minimo transire solebant.
Sæpe ut constiterant, hinc Thisbe, Pyramus illinc;
Inque vicem fuerat captatus anhelitus oris ;
Invide, dicebant, paries, quid amantibus obstas?
Quantum erat, ut sineres nos toto corpore jungi!
Aut hoc si nimium, vel ad oscula danda pateres !
Nec sumus ingrati: tibi nos debere fatemur,
Quòd datus est verbis ad amicas transitus aures.
Talia diversâ nequicquam sede locuti,
Sub noctem dixere Vale: partique dedêre
Oscula quisque suæ, non pervenientia contrá.
Postera nocturnos Aurora removerat ignes,
Solque pruinosas radiis siccaverat herbas :
Ad solitum coïere locum. Tum murmure parvo
Multa priùs questi, statuunt, ut nocte silenti
Fallere custodes, foribusque excedere tentent.

80

Cúmque domo exierint, urbis quoque claustra relinquant:

Neve sit errandum lato spatiantibus arvo,

Conveniant ad busta Nini: lateantque sub umbrâ
Arboris. Arbor ibi, niveis uberrima pomis,
Ardua morus, erat, gelido contermina fonti.
Pacta placent: et lux, tardè decedere visa,
Præcipitatur aquis, et aquis nox surgit ab isdem.
Callida per tenebras, versato cardine, Thisbe
Egreditur, fallitque suos: adopertaque vultum
Pervenit ad tumulum; dictâque sub arbore sedit.
Audacem faciebat amor. Venit ecce recenti
Cæde leæna boum spumantes oblita rictus,
Depositura sitim vicini fontis in undâ.

Quam procul ad Lunæ radios Babylonia Thisbe
Vidit: et obscurum trepido pede fugit in antrum.

90

Dumque fugit, tergo velamina lapsa relinquit. 101
Ut lea sæva sitim multà compescuit undà,
Dum redit in silvas, inventos fortè sine ipsâ
Ore cruentato tenues laniavit amictus.
Seriùs egressus vestigia vidit in alto

Pulvere certa feræ, totoque expalluit ore
Pyramus. Ut verò vestem quoque sanguine tinctam
Reperit; Una duos nox, inquit, perdet amantes:
E quibus illa fuit longâ dignissima vitâ ;

111

120

Nostra nocens anima est. Ego te, miseranda, peremi,
In loca plena metûs qui jussi nocte venires:
Nec prior huc veni. Nostrum divellite corpus,
Et scelerata fero consumite viscera morsu,
O quicumque sub hâc habitatis rupe, leones.
Sed timidi est optare necem. Velamina Thisbes
Tollit, et ad pactæ secum fert arboris umbram.
Utque dedit notæ lacrimas, dedit oscula vesti :
Accipe nunc, inquit, nostri quoque sanguinis haustus:
Quoque erat accinctus, demittit in ilia ferrum.
Nec mora; ferventi moriens è vulnere traxit.
Ut jacuit resupinus humi, cruor emicat altè,
Non aliter, quàm cùm vitiato fistula plumbo
Scinditur, et tenues stridente foramine longe
Ejaculatur aquas; atque ictibus aëra rumpit.
Arborei fœtûs adspergine cædis in atram
Vertuntur faciem: madefactaque sanguine radix
Pœniceo tinguit pendentia mora colore.
Ecce, metu nondum posito, ne fallat amantem,
Illa redit: juvenemque oculis, animoque requirit :
Quantaque vitârit narrare pericula gestit.
Utque locum, et versam cognovit in arbore formam;
(Sic facit incertam pomi color) hæret, an hæc sit.
Dum dubitat, tremebunda videt pulsare cruentum
Membra solum, retroque pedem tulit: oraque buxo
Pallidiora gerens, exhorruit, æquoris instar,
Quod tremit, exiguâ cùm summum stringitur aurâ.
Sed postquam remorata suos cognovit amores;
Percutit indignos claro plangore lacertos :

130

Et laniata comas, amplexaque corpus amatum,
Vulnera supplevit lacrimis, fletumque cruori
Miscuit et gelidis in vultibus oscula figens,
Pyrame, clamavit, quis te mihi casus ademit?
Pyrame, responde. Tua te, carissime, Thisbe
Nominat: exaudi, vultusque attolle jacentes.
Ad nomen Thisbes oculos, jam morte gravatos,
Pyramus erexit, visâque recondidit illâ.

140

Quæ postquam vestemque suam cognovit, et ense
Vidit ebur vacuum; Tua te manus, inquit, amorque
Perdidit, infelix. Est et mihi fortis in unum

Hoc manus: est et amor: dabit hic in vulnera vires.
Persequar exstinctum : letique miserrima dicar 151
Caussa, comesque tui: quique à me morte revelli
Heu solâ poteras, poteris nec morte revelli.
Hoc tamen amborum verbis estote rogati,
O multùm miseri, meus illiusque, parentes,
Ut, quos certus amor, quos hora novissima junxit,
Componi tumulo non invideatis eodem.

At tu, quæ ramis arbor miserabile corpus
Nunc tegis unius, mox es tectura duorum;
Signa tene cædis: pullosque, et luctibus aptos 160
Semper habe fœtus, gemini monumenta cruoris.
Dixit: et aptato pectus mucrone sub imum
Incubuit ferro; quod adhuc à cæde tepebat.
Vota tamen tetigere Deos, tetigere parentes :
Nam color in pomo est, ubi permaturuit, ater:
Quodque rogis superest, unâ requiescit in urnâ.
Desierat: mediumque fuit breve tempus; et orsa est
Dicere Leuconoë: vocem tenuere sorores.
Hunc quoque, sidereâ qui temperat omnia luce,
Cepit amor Solem. Solis referemus amores.
Primus adulterium Veneris cum Marte putatur
Hic vidisse Deus: videt hic Deus omnia primus.
Indoluit facto: Junonigenæque marito
Furta tori, furtique locum monstravit. At illi
Et mens, et quod opus fabrilis dextra tenebat,
Excidit. Extemplo graciles ex ære catenas,

170