190

gubernaculum & illam concredidit Diis & precibus. Quid agat? Magna pars coeli relicta eft à tergo: major eft pra oculis : menfurat utrumque mente :

Fræna fuus rector, quam Dîs votifque reliquit.
Quid faciat? multum cæli poft terga relictum:
Ante oculos plus eft. Animo metitur utrumque.
Et modo, quos illi fato contingere non eft,
Profpicit occafus: interdum refpicit ortus.
Quidque agat ignarus, ftupet: & nec fræna remittit,&
Nec retinere valet: nec nomina novit equorum.
Sparfa quoque in vario paffim miracula cælo,
Vaftarumque videt trepidus fimulacra ferarum.
Eft locus, in geminos ubi brachia concavat

arcus

}

195

200

Scorpios; & cauda flexifque utrinque lacertis
Porrigit in fpatium fignorum membra duorum.
Hunc puer ut nigri madidum fudore veneni
Vulnera curvata minitantem cufpide vidit ;
Mentis inops, gelida formidine lora remifit.
Quæ poftquam fummum tetigere jacentia tergum,
Exfpatiantur equi: nulloque inhibente per auras
Ignotæ regionis eunt; quaque impetus egit,
Hac fine lege ruunt, altoque fub æthere fixis
Incurfant ftellis, rapiuntque per avia currum. 205
Et modo fumma petunt, modo per decliva, viafque
Præcipites fpatio terræ propiore feruntur.
Inferiufque fuis fraternos currere Luna
Admiratur equos: ambuftaque nubila fumant.
Corripitur flammis, ut quæq; altiffima, tellus; 210
Fiffaque agit rimas, & fuccis aret ademtis.
Pabula canefcunt: cum frondibus uritur arbos:
Materiamque fuo præbet feges arida damno.
Parva queror. Magnæ pereunt cum moenibus

urbes :

Cumque fuis totas populis incendia gentes

215

nunc è longinquo fpectas

rum.

occafum , quo fata non finunt illum pervenire; nuns intuetur ortum. Atque nefcius miratur quid poffit agere; & neg laxat habenas neque poteft tenere: neque feit nomina equorum Spectat etiam timidus hinc inde prodigia pofita in cœlo diverfis fignis diftinito, & imagines magnarum feraEft locus ubi Scorpius flectit lacertos in dues arcus; & extendit artus in fpatium duorum fiderum, sauda& brachiis curvatis utring. Cum juvenis intuitus eft hunc fqualentem fudore veneni atri intentantem plagas cauda reflexa, deficiens animo laxavit habenas frigido timore. Qua poftquam collapfa funt equorum fumma in dorfa,

equi divagantur; & ne

من

mine obftante feruntur per fpatia incognita plaga; & qua furor impulit, hac currunt fine modo; & impetum faciunt in ftellas pofitas fub fummo athere, abftrahunt currum per avia. Et modo eunt per fuprema, modo currunt per depreßa, & limites praruptas, aut loca terra viciniora. Et Luna ftupet equos fratris ire inferius fuis: & nubes incenfa fumun emittunt. Ut quaque terra fublimior eft, accenditur, & divifa hiat. & arida eft humore exhaufto. Herba albicant; arbor ardet cum foliis ; & fruges arentes fuppeditant pabulum fuo incendio. De exiguis damnis queror: vafta civitates intereunt cum muris ; & conflagratio redigit in favillas totas nationes cum fuis alumnis. Nemora flagrant cum montibus.

In cinerem vertunt. Silvæ cum montibus ardent.

NOT A

186. Frana] Pro gubernaculo: quod Poëtis familiare.

197. Porrigit] Tam latè porrigitur Scorpius, ut chelis, feu brachiis fuis libræ fignum conftituere videatur quam ob caufam dicit Virg. ubi Auguftum inter fidera collocat

Scorpius

Tibi brachia contrahit ardens

198. Madidum] Ex calore fudantem, æftuantem, fævientem.

205. Incurfant ftellis ] Quippe cum nimium jam afcenderent equi. Arde

Athos flagrat, & Taurus Ardet Athos, Taurufq; Cilix, & Tmolus, & Oete,
Cilicia mons, &Tmolus,
Et nunc ficca, priùs celeberrima fontibus, Ide;
da, olim nobiliffima fonti-Virgineuíque Helicon, & nondum Oeagrius Ha-

Ardet in immenfum geminatis ignibus Ætne, 220
Parnaffufq; biceps, & Eryx, & Cynthus, & Othrys,
Et tandem Rhodope nivibus caritura, Mimafque,
Dindymaque, & Mycale, natufque ad facra Ci-
thæron.

Nec profunt Scythia fua frigora: Caucafus ardet,
Offaque cum Pindo, majorque ambobus
Offalympus

Aëriæque Alpes, & nubifer Apenninus. Tunc verò Phaethon cunctis è partibus orbem Afpicit accenfum: nec tantos fuftinet æstus : Ferventesque auras, velut è fornace profunda, Ore trahit, currufque fuos candefcere fentit. Et neque jam cineres ejectatamque favillam tibus; nec patitur tantos ardores, & haurit ore aërem calidum tanquam ex fornace profunda, & fentit fuas currus ignefcere. Et Neg, jam poteft tolerare cineres & favillam jactatam;

NOTA.

Ferre poteft: calidoque involvitur undique fumo.
Quoque eat, aut ubi fit, picea caligine tectus
Nefcit; & arbitrio volucrum raptatur equorum.
Sanguine tú credunt in corpora fumma vocato, 235
Ethiopum populos nigrum traxiffe colorem."
Tum facta eft Libye, raptis humoribus æftu,
Arida; tum Nymphæ paffis fontefque lacufque
Deflevere comis. Queritur Boeotia Dircen,
Argos Amymonen, Ephyre Pirenidas undas. 240
Nec fortita loco diftantes flumina ripas
Tuta manent: mediis Tanaïs fumavit in undis,
Peneofque fenex, Theutranteufque Caïcus,
Et celer Ifmenos, cum Phocaïco Erimantho,

& circumfunditar undique fumo fervido. Neque intelligit quo vadat, aut ubi fit, involutus obfcuris tenebris; & aufertur pro libitu alatorum equorum. Credibile eft populos Ethiopum tune fumfiße atrum colorem, fan.. guine educto ad extremas partes corporis. Tum Libya facta eft ficca, humiditate fublata caloribus: tum Nympha ejulaverunt capillus fparfis,& fontes, & lacus. Baotia conqueritur Dircen, Argos Amymonen, Corinthus aquas Pirenidas ex

Arfurufq; iterum Xanthus, flavufq; Lycormas, 245 ficcatas effe Neg, fiuvii na

Quique recurvatis ludit Mæandros in undis;
Mygdoniufque Melas, & Tænarius Eurotas.
Arfit & Euphrates Babylonius, arfit Orontes,
Thermodonq; citus, Gangefq;, & Phafis & Ifter.

Eti ripas toco diffitas funt fecuri: Tanais fumavit in mediis aquis, & fenex Pe news, & Caicus Theutran

teus. Æftuat

rapidus Ifmenus cum Erymantho Phocaico,

&Xanthus iterum deflagraturus, & flavus Lycormas, & Maander, qui ludit in aquis flexuofis; Melas Mygdonius, & Eurotas Tanarius. Euphrates etiam Babylonius incenfus eft, arfit Orontes, & celer Thermodon, & Ganges, & Phafis, & Danubius.

NOTA.

240 Amymonen] Fuit Amymone Danaï filia, in fontem, apud Argos converfa.

240. Epbyre Corinthus ubi fons Pirene Mufis Sacer.

241. Nec fortita loco] Non exigui modo fontes fed latiffimi fluvii exaruerunt.

242. Tanais] Fluvius eft Scythia maximus, Europam ab Afia dividens.

243. Caïcus Fluvius eft Myfiæ ideo Theutranteus di&tus, quod ex Theutrantia Myfiæ parte Myfus fluvius terra hauftus, deinde Caïcum efficiat.

244. Ifmenos] Bootiæ fluvius in Euripum influens.

244. Erymantho] Phocidis eft, aut Phocaïcus hic fluvius, in Arcadia, ubi &c mons ejufdem nominis.

245. Xanthus ] Fluvius eft Troja, qui

belli Trojani tempore, Vulcani vi arsit & exaruit. Vid. Il. o.

245. Lycormas] Evenus eft Ætolix fluvius, flavas volvens arenas; aliis etiam nominibus appellatus.

246. Maandros Phrygiæ eft hic. 600, ut numerant gyris, & finuofis flexibus, ita fluens, ut in fontem fuum fæpius recurrere videatur.

247. Melas] Plures fuerunt eo nomine fluvii; hic Macedoniæ eft. ubi & Mygdonia Provincia.

247. Tanarius] Eurotas Laconia Huvius, Tænarius dict. à Tanaro, quod Solinus cap. 12. Laconiæ fpiraculum dicit.

248. Euphrates] Nobiliffimus eft Afiæ fluvius, ex Armenia, per Mefopotamiam, lota Babylone urbe, in Perficum finum defluens.

248. Orontes] Hic Syriæ, ex Libano monte decurrens; Typhon, à Typhonte gigante illic fulminato, aliis etiam appellatus nominibus.

249. Thermodon ] Thraciæ eft; juxta quem fedes pofuiffe volunt Amazones, ex Scythia in Europam migrantes.

249. Ganges Maximus & notiffimus Indorum fluvius,

G

294. Phafis

Alpheus fervet: rips Sper- | Æftuat Alpheos: ripe Spercheïdes ardent: 250 cheides flagrant: & aurum quod Tagus volvit fuo flu- Quodq; fuo Tagus amne vehit, fluit ignibus aurum. mine liquefcit per ardores Et, quæ Mæonias celebrarant carmine ripas,

Et aves fluviatiles, qua no- Flumineæ volucres medio caluere Cayftro. bilitaverant ripas Moomas Nilus in extremum fugit perterritus orbem, cantu fuo, arferunt in medio Caiftro. Nilus tre- cculuitq; caput, quod adhuc latet. Oftia fepté 255 mefactus receffit ad ulti-Pulverulenta vacant feptem fine flumine valles. mum orbem, & abfconditors eadem Ifmarios Hebrú cum Strymone ficcat, caput, quod adhuc tegitur. Hefperiofque amnes, Rhenum, Rhodanumque, Septem ejus oftia pulvere Padumque,

refperfa feptem evadunt val

tara rimis

Tar-}

ar-260

les abfque flumine. Eadem Cuique fuit rerum promiffa potentia, Tybrin.
forte exaruerunt Hebrus & Diffilit omne folum ; penetratque in Tar-
Strymon Thracii, itemque
Rhenus & Rhodanus ad oc-
cafum porrecti, Tybris
cui mundi imperium fuit

affignatum. Univerfa terra biat; & lux pervadit

пит сит uxore. Pelagus

Lumen, & infernum terret cum conjuge Regem.
Et mare contrahitur: ficcæque eft campus arena,
Quod modo pontus erat : quofque altum texerat

æquor,

ufque ad inferos per fisuras, Exfiftunt montes, & fparfas Cycladas augent. terrefacit regem infer- Ima petunt pifces: nec fe fuper æquora curvi 265 etiam coarctatur,& quod Tollere confuetas audent delphines in auras. jam erat mare, eft vaftitas Corpora phocarum fummo refupina profundo conftrata glarea: & montes

quos profundum mare operuerat, apparent, & Cycladum, qua latè huc illuc fparguntur, numerum augent. Pifces fe recipiunt in profundum; neg, Delphines pandi audent fe efferre fuper mare in aërem affuetum. Corpora Thocarum mortua fluitant inversa

NOTA.

249. Phafis] Colchorum eft, qui Medex etiam nomen fuum dedit.

249. Ifter] Europæ maximus eft fluvius, qui & Danubius dicitur, in Pontum Euxinum influens.

250. Alpheos] Arcadia eft hic in Peloponnefo, qui ibi abforptus, impermixtis aquis, ex Græcia, fubter mare & terram currens, fe in Sicilia rurfus extollit, ubi Arethufæ fonti immixtus, fefe deinde in mare Siculum exonerat. Quam fabulam non modo Poëtæ, fed hiftorici etiam fcripferunt; de qua, fuo loco noftrum quoque audiemus Nafonem.

250. Spercheides ] Sperchii, Theffalia fluvii, qui in Maliacum finum illabi

254. Nibus] Celeberrimus Ægypti fluvius, cujus fontes quia veteres ignoraverunt ideo condidiffe dicit Poëta ; caput quod tamen in Lunæ montibus Prolemæus, recentiores ex quibufdam lacubus quos Zaflan & Zembre vocant affignarunt.

256. Vacant] Septem dicit alveos, per quos in mare erumpit Nilus, ita exaruiffe, ut valles apparerent.

257. Ifmarios] Thracios, ab lfmaro Thracia monte. Synedoche eft.

257. Hebrum] Sunt Hebrus & Strymon duo Thracia fluvii in Ægæum mare infuentes.

258. Hefperios] Id eft, qui magis ad occidentalem plagam fpectant. Nam Rhenus Germania, Rhodanus Galliæ, Padus feu Eridanus Italiæ, fluvii notiffimi.

259. Cui] Id eft, Romanis, fluminis illius accolis. Metonymia eft.

261. Infernum ] Plutonem cum Proferpina conjuge.

264 Cycladas] Sunt Cyclades Agai maris infule, in orbem collectæ, quæ hie pro quibuflibet fynedochice fumuntur.

Exanimata

Exanimata natant. Ipfum quoque Nerea fama eft,
Doridaque, & natas, tepidis latuiffe fub antris.
Ter Neptunus aquis cum torvo brachia vultu 270
Exferere aufus erat: ter non tulit aëris æstus.
Alma tamen Tellus, ut erat circumdata ponto,

275

280

fuper extremam maris faciem. Ajunt etiam ipfum Nereum, & Doridem, & filias fefe abdidisse in caver

nis calidis. Neptunus conatus erat ter emittere aquis

non toleravit ardores aeris. Mitis tamen Terra, ut erat cinta mari, inter aquas. Pelagi, & fontes undique congeftos, qui fefe receperant eft:ficca extulit faciem omnia in pracordia vasta matris, ferentem collo tenus; & pratulit manum fronti; & percellens cuneta ingenti pavore paullum fubfedit ; conftitit inferius quam folet effe; & hanc orationem habuit voce arida: Siquidem hoc gratum eft, maxime Deorum, & digna fum, quamobrem tua fulmina quiefcunt? Concedatur interitura fervore ignis interire igne tuo, & folatium habere exitti ab autore.

من

Inter aquas pelagi, contractofque undique fontes, lacertos, vultu truci, ter
Qui fe condiderant in opacæ vifcera matris,
Suftulit omniferos collo tenus arida vultus:
Oppofuitque manum fronti: magnoque tremore
Omnia concutiens paullum fubfedit, & infra,
Quam folet effe, fuit : ficcaque ita voce locuta
Si placet hoc, meruique, quid ô tua fulmina ceffant
Summe Deûm? liceat perituræ viribus ignis,
Igne perire tuo, clademque auctore levare.
Vix equidem fauces hæc ipfa in verba refolvo.
(Prefferat ora vapor) toitos en afpice crines,
Inque oculis tantum, tantum fuper ora favillæ.
Hofne mihi fructus, hunc fertilitatis honorem 285
Officiique refers; quod adunci vulnera aratri,
Raftrorumque fero, totoque exerceor anno?
Quod pecori frondes, alimentaque mitia, fruges
Humano generi, vobis quod thura miniftro?
Sed tamen exitiú fac me meruiffe: quid undæ, 290
Quid meruit frater? cur illi tradita forte
Æquora decrefcunt, & ab æthere longius abfunt:
Quod fi nec fratris, nec te mea gratia tangit;
At cæli miferere tui. Circumfpice utrumque;
Fumat uterque polus: quos fi vitiaverit ignis,
Atria veftra ruent. Atlas en ipfe laborat:
Vixque fuis humeris candentem fuftinet axem.
Si freta, fi terræ pereunt, fi regia cæli;
In chaos antiquum confundimur. Eripe flammis,

295

grè equidem os aperio in hanc ipfam orationer. (Calor prachuferat fauces.) En vide capillos affos, & nihil nifi cineres in oculis, & in vultum. Fraftafne mihi hanc mercedem, atque hunc honorem feracitatis, & fervitii; quod patior plagas curvi aratri & raftrorum, & torqueor toto anno? quod exhibes folia pecori, & fruges cibos dulces humana genti; quod vobis præbeo thura? Sed pone tamen me dignam effe calamitate, aqua quid merita funt, quid meritus eft frater? quamobrem maria illi data forte minuuntur, & diftant longius à colo? Quod fi neg, favor fratris, neque meus te movet, at miferearis cœli tui intuere utrum, polum uterg, polus fumum emittit quos fi ignis corruperit, domus vaftra cadent. Ecce ipfe Atlas nutat, vixg, fert fuis humeris ardentem polum. Si maria, fi terra intereunt, fi bafilica cæli, ruimus in antiquum chaos. Aufer ex igne

NOTA.

268. Nerea] Fuit Nereus Deus maris, vates infignis, in Egeo mari præcipuè habitans, qui Doridem uxorem habuit, ex qua 50 fufcepit filias, à patre Nereidas dictas.

273. Contractas Intellige vel calore diminutos & partim exficcatos, vel in matris gremium congregatos & coa&os.

275. Omriferos] Quia omnia alit Ter

ra, unde Græcis ang dicitur, & Virg. Æn. 6. Omniparen's.

281. Auctore] Si Jovis potiùs quam Phaëthontis manu periero.

296. Atlas Mons Mauritania, qui propter altitudinem cœlum fuftinere dicitur, vel quia Atlas Rex Mauritaniæ, qui in illum montem fertur tranfmutatus, primus omnium Aftrologica tra&talle creditus.