Accepiffe Numam populi Latialis habenas. 485 Extinctum Latiæque nurus, populufque, Patrefque, regnum & annos, & fœmina Romana, & populus, & pa tres luxerunt mortuum uxor enim, Urbe deferta, latet abfcondita in opacis filvis vallis Aricina: atque facris Diana & querimoniis. Impedit. Ah quoties Nymphæ nemorifque 490 in reffan fletibus lacufque, Ne faceret, monuere; & confolantia verba aures, Credulitate patris, fcelerate fraude noverca tibi folatio effe, verum mea etiam poffunt. Credo, dum narratur, leto datum credulitate patris, dolo nefaria noverca. NOT A. 481. Habenas ] Illum Curibus Sabinis degentem ultro petivere, ob inclytam viri religionem. 482. Nympha] Egeria, fcilicet, quacum congreffus fe habere Numa fingebat, ut omnia quafi monitu illius deæ barbari libentius acciperent. 482. Camanis Mufis; quibus, ut Livius narrat, lucum, quem medium ex opaco fpecu fons perenni rigabat aqua, confecravit; quod Dearum fibi confilia cum conjuge fua Egeria effent. 485. Regnum ] Quadringenta annos poftquam regnaffet, obiit. 488. Aricina] Hæc fuit vallis, una cum Aricia urbe antiquá, tribus circiter leucis Laurento diffita ad Septentrionem, quinque Roma in ortum. Circa illam nemus ingens fuit Dianæ vel Egeriæ dictum, ubi hodie oppidum Nemo; itemque lacus, qui in agrum fœcundiffi mum mutatus. 489. Sacra] Ea in Taurica Cherfonefo fanguine exterorum quotquot illuc appellebant abfolvebantur: verum tanta apud Aricinos non fuerunt immanitate ut in fuperioribas vidimus. Hic nemorenfis re Ab quoties nympha filva lacus hortata funt ne id faceret, verbis confolata funt! Al quoties heros Thefeius admo nuit Lachrymantem ut modum dolori poneret ; nequa enim, aiebat, fors tua fola eft dolenda: vide damns aliorum non minora: tolerabis ifta lenius. Atque uti nam exempla non mea poßen audivifti quendam Hippolytum gis titulo fugitivus aliquis fervus tamdiu facerdotio fungebatur, donec ab alio provocatus ab eodem occideretur. 489. Oreftea] Eo nomine appellatur Diana quod ab Orefte Agamemnonis filio Ariciam, ut placet quibufdam, ejus fimulachrum tranflatum fuerit. Namque ille cum ex materna cæde effet furiis agitatus, atque expiandi fceleris cauffa, juffus effet inter cætera Dianæ fimulachrum ex Cherfonefo offerre, illuc cum Pylade amico profectus, atque à forore Iphigenia Sacerdote agnitus, tantum non im→ molatus clam cum ea, fublato fimulachro, fe recepit. Quidam Mycenas, alii Athenas tranfportatum illud volunt. 491. Faceret ] Effufe in fletus fe daret. 492. Thefeius] Hippolytus Thesei filius, quem in fuperioribus noverca infidiis, à Phocis territis equis, difcerptum vidimus. 498. Credulitate] Qui facile nimis Phadræ uxori de ftupro ab Hippolyto oblato querenti aufcultavit; fiquidem ipfa ad nefas adolefcentem fruftra perducere conata effet; ut mox patebit. Mmm Occubuiffe 3 muit, horrendus cumu lus aquarum vifus finuari in modum collis, atque augeri; boare, nec non dividi fupremo faftigio. Hine vitu lus marinus cornutus prorum 505 Miraberis, & vix tibi hoc Occubuiffe neci. Mirabere, vixque probabo: perfuadebo; fed tamen ille Sed tamen ille ego fum. Me Pafiphaeia quonda 500 ego fum. Pafiphaeia olim accufavit me quafi tentaffem, Tentatum fruftra, patrium temeraffe cubile, fed fruftra, violare lectum Quod voluit, finxit voluiffe: & crimine verfo, paternum & crimine con- (Indiciine metu magis, offensane repulfæ,) verfo, an timore criminationis an dolore repulfa, fimula- Arguit. Immeritumque pater projecit ab urbe; vit me id cupiviße quod ip- Hoftilique caput prece deteftatur euntis. fa optavit ut cuperem : at- Pitthean profugo curru Trozena petebam: que genitor expulit urbe me Jamque Corinthiaci carpebam littora ponti; immeritum, & devovit pre- Cum mare furrexit; cumulufque immanis aquarum te infenfa caput proficifcentis. Ibam Træzenen Tit-In montis fpeciem curvari, & crefcere vifus, thaan curru exule; atque Et dare mugitus, fummoque cacumine findi. 510 jam tenebam littora maris Corniger hinc taurus ruptis expellitur undis; Corinthiaci, cum mare intuPectoribufque tenus molles erectus in auras, Naribus & patulo partem maris evomit ore. Corda pavent comitu. Mihi mens interrita manfit, Exfiliis contenta fuis. Cum colla feroces 515 Ad freta convertunt, arrectifque auribus horrent pit frattis fluctibus, atque Quadrupedes; monftrique metu turbantur, & altis fublatus in tenuem aerem Præcipitant currum fcopulis. Ego ducere vana pellore tenus emittit partem Fræna manu, fpumis albentibus oblita, luctor; aquoris naribus &ore aper- Et retro lentas tendo refupinus habenas. animus mihi permanfit im- Nec vires tamen has rabies fuperaffet equorum; pavidus in exfilii fui con- Ni rota, perpetuum qua circum vertitur axem, templatione totus occupatus: Stipitis occurfu fracta ac disjecta fuiffet. cum equi frementes torquent Excutior curru: lorifqne tenentibus artus colla verfus mare, & expavefcunt auribus arretis: Vifcera viva trahi, nervos in ftirpe teneri, turbanturg, formidine mon- Membra rapi partim, partim reprehenfa relinqui, ftri, atque trahunt currum Offa gravem dare fracta fonum, feffamque videres per fublimes fcopulos. Ego Exhalari animam; nullafque in corpore partes, contendo flettere manu inuNofcere tili frana obducta fpumis canquas poffes: unumque erat omnia vulnus. didis; refupinus retro traho lora flexilia. Neque tamen furor equorum viciffet has vires, nifi rota objectu trunci fracta atque excuffa fuißet, ea parte qua volvitur circum axem continuum. Dejicior curru; atque habenis implicantibus membra, cerneres pracordia viva rapi, nervos retineri ftipitibus, artus partim rapi, partim impedita omitti, oßa quaffata reddere gravem fonum, atá animam laßam exfpirari; neque ullas partes in corpore quas poffes cognofcere; atque omnia erant unum to. Corda comitum tremunt: vulnus. NOTA. 500. Pafiphaeia] Phædra, Pafiphaes & Minois Cretenfium regis filia, uxor Thefei, Hippolyti noverca. 502. Quod voluit] Ut Hippolytus patrium cubile temeraret. 503. Indicii] Ne Hippolytus prior noverca crimen patri proderet. 503. Offenfane] Dolet Phædra, quod fcelus pariter atque amorem fuum privignus contemfiflet. 504. Arguit] Apud patrem accufavit quafi fefe de ftupro interpellaffet. 520 525 506. Pitthean] Pittheum Pelopis filium, Æthre, Thefei matris, patrem. jam fupra in hac Peloponnefi urbe regnaffe vidimus: apud quem educatus Hippolytus. 511. Taurus Phocen dicit feu vitulum marinum. 525. Rapi] Equorum impetu. 526. Reprenfa] Retenta à radicibus & ftirpibus arborum. Num Nympha. Afpexi etiam ferre tuos cafus cum noftris, regna carentia luce, & la vi corpus mutilum in aqua Phlegethontea. Neque vita dicamento filii Apollinis. efet reddita nifi potenti meCui vitæ postquam reftitutus fui efficacibus graminibus Num potes, aut audes cladi componere noftræ,530 Anne potes vel audes con- unus > atque auxilio Paonio, Plutone invito, tum Cynthia velavit me opacis nubibus ne prafens augerem invidiam hujus doni, & uz effem fecutus, & poffem tuto confpici; adjecit fenectutem neque reliquis mihi vultus qui poffint agnofci. Atque incerta fuit 545 dile praberetne mihi Numine fub dominæ lateo, atque accenfeor illi. Cre tam colendam, an Delon. Delo Creta omiffis, hie fedem dedit, juffit fimul abjicere nomen quod poffis in memoriam revocare equos quique fuifti Hippolytus. quibus decerptus eram : ait nunc idem efto Virbius. Inde frequento hane filuam; & unus ex Diis minoribus lateo fub numine domina, atque illi adfcribor comes. Attamen clades aliena non poffunt lenire mærorem Egeria : qua proftrata ad radices ultimas collis abit in fletus, donec foror Apollinis tacta pietate marentis fecit fontem frigidum de ejus corpore, atque liquefecit membra in aquas aternas. NOT A 531. Regna] Plutonis fcilicet. 532. Phlegethontide] Phlegethontis fluvii, qui ex infernis eft unus, undis igneis & fulphureis ardens. 533. Apallinea] Afculapii Apollinis filii. 535. Paonia] Medica. Fuit enim Pæon medicus peritiffimus, qui Plutonem graviffime ab Hercule vulneratum fanaffe dicitur. Iliad. 5. Ab illo medicæ herbæ communiter Paonia Virgilio, itemque illa quæ in fpecie Paonia dicitur ab omnibus medicis. 535. Dite] Plutone, divitiarum Deo, qui ægre vitæ reftitui homines fibi fubdiLos videt. Ex eo autem orta fabula quod contra fpem omnium mifere difcerptus Hippolytus convaluerit. 536. Prafens ] Apud Athenienfes, aut pud Inferas. 437. Cynthia Diana, in Cyntho Deli monte nata, cujus favore Hippolytus caftus venator fruebatur. 539. Ætatem] Ut, natu major cum videretur, minus cognofceretur. 543. Admonuiffe ] Videtur fentire Poëta inde appellatum Hippolytum, quod ab equis folutus aut difcerptus effet. 544. Virbins] Quafi Vir bis: quanquam alii Virum bonum, alii Deum qui viribus præfit, interpretantur. 545. Nemus] Aricinum de quo fupra: quo allegatum deceptorem quendam volunt à Dianæ Sacerdotibus, Hippolyti lucrum majus aucuparentur. nomine, ut loco famam atque adeo fibi 546. Accenfeor ] Ut Veneri Adonis, Minerva Erichthonius Marri Deum Atys. $50. Soror] Diana. Mmm 2 ? At At res nova movit Nymphas; & filius Amazonis non aliter ftupuit quam cum agricola Tyrrhenus vidit glebam fatalem in mediis agris primo ultro agitari nullo pulfante; deinde induere for mam viri, & exuere for mam terra, arque aperire recens fatis venturis. Indigena vocaverunt Tagen; nem Tyrrhenam declarare for tes venturas. At Nymphas tetigit nova res; & Amazone natus Sponte fua primum, nulloq; agitante, moveri; 555 560 qui primus inftituit natio- Cum fubito vidit frondefcere Romulus haftam, Vel ut Romu-Quæ radice nova, non ferro ftabat adacto; fus cum advertit olim jacu- Et jam non telum, fed lenti viminis arbor, ium impactum monti Tala- Non exfpectatas dabat admirantibus umbras. tino repente frondere, quod Aut fua fluminea cum vidit Cipus in unda 5.65 Stabat nova radice, non fer- Cornua (vidit enim) falfamq; in imagine credens ro immiffo impactum ; & jam non jaculum fed arbor Effe fidem, digitis ad frontem fæpe relatis, flexilis virgulti prabebat um- Quae vidit, tetigit. Nec jam fua lumina damnans bras non exspectatas ftupen- Reftitit, ut victor domito remeabat ab hofte. tibus. Vel cum Cipus afpexit Ad cælumq; oculos, & eodem brachia tollens, 570 cornua in aqua fluvii, (namque afpexit,) & putans nul- Quicquid ait, Superi, monftro portenditur ifto, lam effe fidem in imagine, Seu lætum eft, patriæ lætum, populoque Quirini; tetigit, qua afpexit, digitis Sive minax, mihi fit. Viridiqne è cefpite factas fapius fronti admotis: neque Placat odoratis herbofas ignibus aras, jam arguens fuos oculos re ftitit, cum victor rediret ab Vinaq; dat pateris; mactatarumq; bidentum, 575 bofte fubacto; atque erigens Quid fibi fignificent, trepidantia confulit exta. oculas & lacertos ad coelum, Quæ fimul infpexit Tyrrhenæ gentis harufpex, Quicquid, inquit, ê Dii, pradicitur ifto prodigio, five fauftum eft, fit fauftum patria & populo Quirini, feu ominofum, fic mihi: atque placat ignibus odoratis altaria graminea parata ex cefpite viridi, infunditque vina pateris; & exquirit ex extis trementibus ovium jugulatarum quid fibi portendant. Qua ftatim atque arufpex generis Etrufci infpexit, NOTA. $52. Amazone] Hippolytus eft, Hippolytes Amazonis atque Thefei filius. 553. Tyrrhenus] In agro Tarquinienfi vifum hunc Tagem refert Tullius; cujus fi vera eft hiftoria, dubium non eft quin malus fuerit genius. Potius autem eum aliquem fuiffe ex obfcuro loco ortum, crediderim, qui divinandi arte repente clarus factus fit. 554. Fatalem] Quia aruspex, qui Tufcos divinandi artem docuit, in ea lati tans. 560. Palatinis ] Antea vidimus Palatinum unum ex feptem præcipuis Rome collibus. 161. Haftam] Romulum fcribit Plutarchus in Palatino colle, fui experiundi gratia corneam lanceam fuifle jaculatum; illamque in terra defixam annitentibus multis convelli nunquam potuiffe, fed amiffis ramis in eximiæ altitudinis cornum increviffe. Hinc, ficut ex prodigio, imperii Romani ftatum armis florentem fore voluerunt. 574. Odoratis] Incenfo thure. 574. Aras Pro Diis, quibus aræ confecratæ. 575. Vina] In pateras vina fundit facrificiis adhibenda. 577. Tyrrhena ] Nefario idolorum cultui addictiffima fuit ea gens: ideoque ex Etruria acciti ad luftrationes & prodigia procuranda arufpices. Quin ex Romanorum principum filiis tradi fex in difciplinam fingulis Etruriæ populis notum ex Cicer. . lib. de Divinatione. Magna 580 vidit quidem magna molimina in illis, non tamen aperta: cum verò fuftulit perpicaces oculos à fibris ovis ad cornua Cipi, & Rex, in tuis cornibus hic locus arces Latina obfequentur. Magna quidem rerum molimina vidit in illis; 590 Senatum namque Urbe potitus eris Rex> &fecurus tractabis fceptrum aternum. Ille re preffit gradum; atque detorUrbis, Longe, ab longe, inquens vultus favos à muris quit Dii avertant ejufmodi prafagia: atque profugus exigam atatem multo aquius, quam Capitolia afpiciant me regem. Dixit, & confeftim cogit populum & gravem SePrius tamen tegit cornua laura pacifero, & ftat Super aggere excitato à ftrenuis militibus ; atque precatus Deos è more antiquo, Ecce, inquit hic eft unus, Nemo mihi eft. Vos Urbe viru prohibete, 600 quem mi aperiam indicio, 605 erit Rex. non nomine, quis ille fit. Ha bet cornua in fronte. Quem arufpex vobis prædicit dicturum jura fervilia fi Romam fubierit. Ille quidem potuis inire portas patenter, fed nos prohibuimus; quanquam nullus eft mihi propior illo. Ves Romani arcete virum aditu Vel, fi dignus erit, gravibus vincite catenis, Aut finite metum fatalis morte tyranni. Qualia fuccinctis, ubi trux infibilat Eurus, Murmura pinetis fiunt; aut qualia fluctus Equorei faciunt, fi quis procul audiat illos; Tale fonat populus. Sed per confufa frementis Verba tamen vulgi vox eminet una, Quis ille? Et fpectant frontes: prædictaque cornua quærunt. Rurfus ad hos Cipus, qué polcitis, inquit, habetis: aut folvite vos timore neEt demta capiti populo prohibente corona 610 ce fatalis tyranni. Qualia murmura excitantur in proceris pinetis, cum favus Eurus infibilat; vel qualia unda marina cient, fi quis audiat illas ex remoto loco, talia reddit populus. Verum tamen unus fonus viz. Quis ille? extollitur fuper ceteras voces confufas populi trepidantis. Atque intuentur frontes, & luftrant cornua pradicta. Cipus ad hos denuo, Videtis, ait, quem quaritis; atque fublare corona ex capite popula NOTÆ. 586. Torvam] Utpote omen atque tyrannidem averfantis. 589. Capitolia] In illud Jovis templum curru triumphantes deducebantur, qui lauream fuam Deo confecrarent. 596. Augur] Qui hic pro Arufpice po Urbis; vel fi erit meritus coercete gravibus vinculis; |