P. OVIDII NASONIS

Metamorphofeon

LIBER XIV.

ARGUMENTU M.

'S cum per Venulum peteret auxilium à Diomede, cujus focii in aves fuerant mutati, repulfam paffus est; redeunte Venulo per ea loca in quibus pastor quondam in oleaftrum erat converfus. Postea naves Æneæ in prælio Nymphæ fiunt; Sicut & Ardea, poft occifum Turnum, avis; Atque Eneas ipfe, Indiges. Succefferunt huic Reges alii. Quorum inter cæteros fub Proca floruit Pomana. Quam cum amaret Vertumnus, fumpta primum anus forma, & Anaxaretes in faxum converfæ exemplo ufurpato: deinde rurfum juvenis factus, voto potitur. Inde, fub Numitore, aquæ frigidæ redduntur calida. Cui qui fucceffit Romulus, factus eft Quirinus: ejufque uxor, Ora dea.

INTERPRETATIO. I. Jamque Euboicus fuleator marus astuofi praterieTat Etnam impofitam cervicibus gigantum, atque a

¡I.

'J

Amque Giganteis injectam faucibus Ætnen,
Arvaque Cyclopum, quid raftra, quid ufus

aratri

Nefcia, nec quicquam junctis debentia bobus, gros Cyclopum intaltos ra- Liquerat Euboicus tumidarum cultor aquarum : ftris atque aratro, nec quic- Liquerat & Zanclen, adverfaque moenia Rhegi, 5

quam debentes bobus jugo

preffis. Praterierat etiam Zanclen, & muros oppofitos Rhegio,

NOTA.

1. Giganteis] Non modo Etna capiti Typhai Gigantis & Enceladi, &c. fed tota infula Sicilia, quam latè patet, illi monfro impofita; ut alibi Nafo. lib. 5. 353.

2. (yclopum ] Arva fubjecta tribus fcopu lis (yclopum. Qui Neptuni & Amphitrites filii in Sicilia ferrariam fub Vulcano exercuerunt, Jovis præfertim fabricandis fulminibus intenti.

3. Debentia] Quia nunquam aratro subacta. 4. Euboicus] Glaucus Anthedonius, de quo fupra, qui Deus fa&us marinus maria natando falcabat. Lib. 13.906.

5. Zancle] Vid. Lib. 13. 730.

5. Rhegi Rhegium urbs eft in extremis finibus Calabria, qua parte Sicilia ab Italia, impetu maris, diftracta dicitur: άni rš þúyruda ( i, e.) abrumpendo.

Navifragumq;

& fretum naufragum, quod coarctatum duplici littore fines facit terra Itala & Sicu-. la. Inde Glaucus natans vasta manu per maria Tufca, accedit ad montes herbidos, atque aulam Circes filia Solus, refertam ferus diverfi ge-. neris. Quam ftatim atque

Navifragumq; fretū, gemino quod littore preffum
Aufoniæ Siculæque tenet confinia terræ.
Inde, manu magna Tyrrhena per æquora lapfus,
Herbiferos adiit colles, atque atria Glaucus
Sole fatæ Circes, variarum plena ferarum :
Quam fimul afpexit; dicta acceptaque falute,
Diva, Dei miferere, precor: nam fola levare
Tu potes hunc, dixit, ( videar modo dignus) vidit, falute oblata atque ac-

amorem.

Quanta fit herbarum, Titani, potentia nulli

ΙΟ

cepta, Dea, inquit, oro, miferere Dei: nam fola potes opem ferre huic amori, mo

Quam mihi cognitius; qui fum mutatus ab illis. 15 do videar dignus. O filia
Neve mei non nota tibi fit cauffa furoris;
Littore in Italico Meffenia moenia contra

Titanis, nulli quam mihi notius eft, qui ab illis fum

converfus ex homine in

Deum marinum, quanta fit vis graminum. Neve ne20fcias cauffam mei amoris, Scylla confpeta eft à me in littore Italico ex adverfo urbis Meffenia. Me pudet narrare pollicitationes & preces,& mea lenocinia, dicta neglecta. At tu, feweft aliqua potentia in incantationibus, profer incanta¬ menta ore facro: five gramen eft ad expugnandum efficacius, utere viribus probatis graminis efficacis Neg, hor-: tor ut mihi remedium admo

Scylla mihi vifa eft. Pudor eft promiffa, precefque,
Blanditiafque meas, contemtaque verba referre.
At tu, five aliquid regni eft in carmine; carmen
Ore move facro: five expugnacior herba eft;
Utere tentatis operofæ viribus herbæ.
Nec medeare mihi, fanefque hæc vulnera mando:
Fineque nil opus eft. Partem ferat illa caloris.
At Circe (neq; enim flammis habet aptius ulla 25
Talibus ingenium; feu cauffa eft hujus in ipfa;
Seu Venus indicio facit hoc offenfa paterno)
Talia verba refert: Melius fequerere volentem,
Optantemque eadem, parilique cupidine captam.
Dignus eras; ultro poteras certeque rogari:
Et fi fpem dederis, mihi crede, rogaberis ultro.
Neu dubites, abfitque tuæ fiducia formæ:

30

veas, aut auxilium feras his plagis? nam nolo ut amori meo imponatur fi

nis. Illi fit pars aqua amoris. At Circe (neque enim illa pradita eft animo promptiore in amores hujus generis conciliandos, feu cauffa iftius rei eft in ipfius voluntate, feu Venus lafa indicio paterno hoc prabet) reddit talia verba: Sapientius amaveris redamantem, atque quarentem eadem, & irretitam pari amore. Meritus eras; atque certe poteras rogari: & fi fpem indulferis, mihi fidem habe, fponte rogaberis. Neve fis incertus, aut diffidas tua pulchritudini,

NOT Æ.

6. Fretum Siculum dicit, propter æftus violentiam atque anguftias maris, & fcopulos viz. Scyllam & Charybdim &c. itemque ventorum impetum, maxime naufragum.

7. Aufonia] Quam ab Aufonibus populis Italiam effe fupra diximus.

8. Tyrrhena] Tyrrhenum & Tufcum dicitur mare quod Italiæ maximam partem à latere meridionali alluit.

9. Atria] I. e. Circaum, in quo monte habitaffe dicitur Circe.

14. Titani] Vocativus eft Græcus: Titanis namque fuic Circe Solis feu Titanis lia.

17. Meffenia] Meffenia Urbus, quæ olim Zancle appellata eft. Lib. 13. 730.

24. Illa] Scylla; quam pari amore correptam cupit Glaucus.

25. Aptius] Ut fatis fuperque conftet infignem fuiffe meretricem.

27. Indicio] Solem vidimus antea, Circes patrem, qui Veneris cum Matre adulte, rium deprehendit, atque infuper Vulcano indicavit.

30. Rogari] I. e. à Scylla.

31. Rogaberis] Sub à me. Tacite enim fubinnuit se rogaturam effe Glaucum, ut illius amore potiatur. Eee 2

En

ecce ego, cum Dea fim, cum filia fplendidi Solis, cum tan

tum valeam incantamenti, cum tantum herbis, percupio tuam effe. Contemne negligentem par pari refer a

En ego, cum Dea fim, nitidi cum filia Solis, Carmine cum tantum, tantú cum gramine poffim ; Ut tua fim, voveo. Spernentem fperne; fequenti 35 Redde vices: unoque duas ulcifcere facto. Talia tentanti, Prius, inquit, in æquore frondes, manti, atque vindica duas Glaucus, & in fummis nafcentur montibus algæ; un facto. Glaucus refpon- Sofpite quam Scylla noftri mutentur amores. bores crefcent in mari, & al-Indignata Dea eft: & lædere quatenus ipfum 40 ga in excelfis collibus, quam Non poterat, nec vellet amans; irafcitur illi, noftri amores mutentur Scyl- Quæ fibi prælata eft: Venerifque offenfa repulfa, ia viva & incolumi. Dea Protinus horrendis infamia pabula fuccis

det talia dicenti, Ante ar

irata eft; fiquidem non

poterat ipfum offendere, neg, Conterit; & tritis Hecateia carmina mifcet : quia amabat eum, cape-Cærulaque induitur velamina; perque ferarum 45 ret, odium exercet in illam Agmen adulantum media procedit ab aula: que fibi prapofita eft: atque Oppofitumque petens contra Zancleia faxa

lafa repulfa Sui amoris con

tinuo terit herbas infames Rhegion ingreditur, ferventes æstibus undas: fuccis abhorrendis: & addit In quibus, ut folida, ponit veftigia, ripa; sis contritis incantationes Summaque decurrit pedibus fuper æquora ficcis. 50 Hecatelas:& fumit pullos Parvus erat gurges curvos finuatus in arcus, amitus; & egreditur ex media regia per turbam fera- Grata quies Scyllæ : quo fe referebat ab æstu rum adblandientium : & ten- Et maris & cæli, medio cum plurimus orbe dens ad Rhegium obverfum Sol erat, & minimas à vertice fecerat umbras: muris Zancless intrat aquas Hunc Dea prævitiat, portentiferifque venenis 55 agitatas aftibus; in quibus firmat pedes tanquam in du Inquinat. Huic fufos latices radice nocenti ro littore, & fertur fuper ul- Spargit : & obfcurum verborum ambage novorum tima maria ficcis plantis. Ter novies carmen magico demurmurat ore. Exiguus erat gurges curvatus in arcus finuofos, accep- Scylla venit, mediaque tenus defcenderat alvo; tum otium Scylla, quo fe re- Cum fua foedari latrantibus inguina monftris 60 cipiebat à furore maris & Afpicit: ac primo non credens corporis illas caloris, cum Sol erat inten- Effe fui partes, refugitque, abigitque, timetque fus in medio cœlo, & figna-Ora proterva canum. Sed quos fugit, attrahit una. Dea antè inficit hune Et corpus quærens femorum, crurumque, pedumq;, gurgitem, atque fœdat ve- Cerbereos rictus pro partibus invenit illis. nenis portenta & monftra facientibus: in hunc immittit fuccos expreffas ex herbis noxiis; & demurmurat ter novies ore magica incantamentum obfcurum ambitu vocum inauditarum. Scylla adeft, atque progressa erat ufque ad medium ventrem, cum videt fua inguina dedecorari monftris latrantibus: & primo non putans eas eße partes fui corporis, & vitat, & repellit manibus fuis, & metuit rictus canum. Verum fecum rapit quos vitat: atque luftrans carnem femorum & tibiarum & pedum, reperit ora canum loco illarum partium.

bat breviffimas umbras ca

NOT A

36. Redde vices Me pariter redama. 36. Duas ] Scyllam, que amori non refpondebat, deferendo: Circi, qua opem denegabat, fpem amoris injiciendo, ut eo torqueretur

36. Facto] Heinfius malit pacto, nuptiali fcilicet.

38. Alga Quæ herba eft nullius pretii, in mari crefcens.

44. Hecateia] Incantamenta ab Hecate

matre accepta. Vid. lib. 7. 74.

65

45. Carula] Pro nigris videntur pofita. 53. Cæli Gum Solis ardor intenfiffi mus eft astuare etiam dicitur.

56. Fufos] Succes dicit ex venenatis herbis expreffos. 60. Monftris

65. Cerbereos miles.

Canibus atque lupis.
Cerberi, inferorum canis, fi-

Statque

Statque canum rabies: fubjectaque terga ferarum
Inguinibus truncis uteroque exftante cohærent.

Atque manet canum rabies, terga fubdita ferarum junguntur inguinibus muti

II. Flevit amans Glaucus: nimiumque hoftiliter laris atque ventri promiufæ

Viribus herbarum fugit connubia Circes.
Scylla loco manfit: cumq; eft data copia primum, 70
In Circes odium fociis fpoliavit Ulyffen.
Mox eadem Teucras fuerat mersura carinas ;
Ni priùs in fcopulum, qui nunc quoq; faxeus exftat,
Transformata foret. Scopulum quoq; navita vitat.
III. Hanc ubi Trojanæ remis avidamque 75

Charybdin

Evicere rates; cum jam prope littus adeffent
Aufonium, Libycas vento referuntur ad oras.
Excipit Æneam illic animoque domoque,
Non bene difcidium Phrygii latura mariti,
Sidonis: inque pyra facri fub imagine facta
Incubuit ferro: deceptaque decipit omnes.
Rurfus arenofæ fugiens nova moenia terræ,
Ad fedemque Erycis fidumque relatus Acesten

nenti.

II. Glaucus amans flevit Scyllæ fatum, atque vitavit conjugium (irces usa nimis hoftiliter viribus herbarum. Scylla in eodem gur

gite manfit;& cum primum occafio oblata eft, privavit Ulyffem comitibus in odium Circes. Brevi eadem fuerat perditura naves Trojanas, nifi ante mutata fuiffet in fcopulum qui nunc quoque faxeus eminet: nauta etiam effugit fcopulum.

III. Poftquam naves TroSo jana remis effugerunt hanc, atque rapacem Charybdim; cum jam pone appuliffent ad littus Italum, revehuntur vento ad littora Africa. Dianido Sidonia, non aquo mo paffura divertium viri Trojani, illic accipit mente & hofpitio Ænean: atque fefe injecit in enfem fuper rogo ftructo sub fpecie facri; & elufa omnes elufit. Rurfus vitans recentes muros terra arenofa, & revectus ad fedes Erycis & fidelem Aceften

Sacrificat,

NOTA.

67. Truncis] Quia in canes fuerunt mu

tata.

70. Circes] Quam scylla Ulyffis amore teneri refciverat.

71. Spoliavit] Plurimos corum in freto Siculo amififfe Ulyffem fcripfit Homerus in Odyffea M. 245.

72. Teucras] Enex, qui per fretum Siculum iter habebat.

73. Scopulum] Inde nata fabula, quod procul videntibus promontorium appareat ex parte Italiæ fpecie mulieris; ad cujus radices aqua, æftu atque ventorum impetu allifa, latrantium canum voces reddere videatur.

75. Avidam] Quia à latere Sicilia mare vorticofum eft ex repulfu atque collifione Auctuum, qui in oppofitos fcopulos Italiæ per vim ventorum irruerunt: quo efficitur ut naves illac tranfeuntes trahi videantur, qux aftu abripiuntur.

77. Libycas] Africanas: In Africam nempe tempeftate delatus ad Didonem Eneas pervenit: quod fufe perfequutus eft Maro. Lib. 1. Æn.

78. Excipit ] Hiftoriæ fidem non ob

Enea

fervant Poëtæ, fiquidem Eneas an-
nos 286. vixit ante Didonem.
errores defcribit Poëta, ut commode ad
Pithecufam infulam defcendat, atque
Cercopum metamorphofim defcribat.

79. Non bene] Namque Anea profecto, fefe ipfa Dido, amoris impatientia, jugu lavit.

80. Sidonis] Dido, Sidore oriunda.

80. Sacri Quod pluribus perfequitur Maro Eneid 4.

81. Decepta Ab Ænea, qui fpem fece"at firmarum nuptiarum.

81. Decipit] Neminem namque, nes quidem Annam fororem fecit fuæ necis confciam :

Non tamen Anna novis pratexere funera
facris

Germanam credit: nec tantos mente furores
Concipit.

85

facrum facit, atque venera- Sacrificat; tumulumque fui genitoris honorat. tur fepulchrum fui patris: Quafque rates Iris Junonia pæne cremarat, folvit naves quas Iris à Junone emiffa prope cremaSolvit: & Hippotadæ regnum, terrasque calenti verat: atque praterit reg-Sulfure fumantes, Acheloiadumque relinquit num Hipporada & terras fu- Sirenum fcopulos. Orbataque præfide pinus mantes fulfure calido & Inarimen, Prochytenque legit, fterilique locatas &navis poliata Colle Pithecufas, habitantum nomine dictas. Quippe Deum genitor fraudem, & perjuria quonda Cercopum exofus, gentifque admiffa dolofæ; In deforme viros animal mutavit: ut idem Diffimiles homini poffent, fimilefque videri.

caute's Sirenum Acheloi

dum :

nauclero tranfit Inarimen, & Prochyten, & Pithecus Sas pofitas in monte infœcundo, appellatas nomine inco

lentium. Nama, pater Deo

90

rum perofus dolos & perjuria, Membraque contraxit: narefque à fronte refimas 95 & facinora nationis frau- Contudit, & rugis peraravit anilibus ora. dulenta veterum Cercopum Totaque velatos flaventi corpora villo

transformavit homines

in

surpe ammal; ut iidem Mifit in has fedes. Nec non prius abstulit usum poffent videri fimiles atque Verborum, & natæ dira in perjuria linguæ. atque Poffe queri tantum rauco ftridore relinquit.

diffimiles homini : coarctavit artus, & depref

100

من

fit nafum retufum à fronte, & fignavit vultus rugis anilibus: & mifit in has fedes habentes totum corpus tectum pilis fubfufcis: quin etiam antea ademit ufum vocis, Lingua fasta ad execranda perjuria. Fermittit tantum facultatem querendi rauco ftridore.

ceperat.

84. Tumulum] Namque patri in Sicilia fepulto Eneas anniverfarium facrum inftituerat; in cujus etiam honorem ludos Trojani celebrarunt : ut fufe à Marone hæc omnia narrantur, Æn. 5.

85. Iris] Que Junonis nuncia matribus Trojanis fuauir, ut ignem navibus injicerent, ne ulterius poflet Eneas progredi, aut in Latio Romanam condere gentem. En. 5.

86. Hipporada] Alus eft Hippota Trojami filius, qui optimus Princeps, atque Aftronomia peritiffimus in Æoliis infulis imperavit, quæ inter Siciliam atque Italiam jacent, alio nomine dicta Vulcania.

86. Terras Vulcani infulas dicit, Liparam, Hieram, Strongylen.

87. Acheloiadum] Sirenes, que AcheLoides à patre Acheloo di&tæ funt: quarum defcriptionem vide Metam. 7. v. 552. Tres fuerunt Parthenope, Lyfia, & Lenco fa; quæ in Sirenufis faxis, feu Pæftani finus infulis, fedem habuerunt.

88. Prafide] Palinuro, quem Somnus

Deus

Cum puppis parte revulsa

Cumque gubernaclo liquidas projecit in undas. ut habet Virgil. En. 5. fub finem) priufquam Sirenum fcopulos effet prævectus.

89. Inarimen ] Infula eft contra Campaniam, quæ & Anaria, atque fchia dicta. Vox hæc Inarime à Virgilio videtur effe conficta : nam Homerus locutus de hac infula dicit Apipas. Sane apud nullos ante Virgilium Authores legitur poft eum ufurpata eft. ftatim ab Ovidio, Lucano &c. quod ad conjecturam multum facit.

;

89. Prochyten] Alia eft infula à præcedenti, terramotu divulfa; unde & nomen habuit: poxé namque eft Profundo.

90. Pithecufas] Quæ urbs eft in Pithecufa infula in Campano finu fupra Neapolim ad occafum; à Simiis, qui Græcis xs dicuntur, fic appellata. Plinius fcribit à figulinis doliariorum dictam effe. I enim eft Dolium.

92. Cercopum Candulus atque Atlas, inquit Suidas, fratres fraudulentiffimi fuerunt, qui propter fceleftos mores, Javem ipfum aufi etiam decipere, Cercopes, hoc eft Deceptores di&i funt.

IV. Has