LIBER I. ARGUMENTU M. Principio Chaos in elementa quatuor diftinguitur. Quibus cum fui darentur fingulis incolæ ; homo ex terra & aqua creatus est. Secute funt atates hominum quatuor. In quarum poftrema de Gigantum fanguine nati funt homines. Qui cum effent impii, Jupiter, quamvis anteà Lycaonem in lupum mutaffet, generali nihilominus fupplicio diluvium inducens, omnia in aquam convertit. Hic foli relinquuntur fuperftites, Deucalion & Pyrrha. Qui poft redditam terram, jactis poft terga lapidibus, humanum repararunt genus. Nam reliqua quidem animalia, ponte fua ex humore & calore prodierunt. Interque ea & Pytho ferpens. Quem cum Apollo intéremiffet, Pythios ludos in rei memoriam inftituit. In quibus victores efculea corona donabantur, nondum enim extiterat laurus, donec in eam Daphne puella fuit converfa. Quòd cum accidiffet, tum ad patrem ejus Peneum, cum reliqui fluvii five congratulandi, five etiam confolandi gratia conveniffent; folus defideratus est Inachus. Quòd de filia fua Fone follicitus effet, quam Jupiter poft ftuprum in juvencam mutarat. Ea cum ab Argo cuftodiretur, Mercurius eum, narrata prius Nympha Syringis in arundinem transformatione, occidit. Cujus oculi deinde à Junone in pavonem collati fuerunt. Tum Jo priftina mulieris formâ receptá, Epaphum parit. P. OVID. P. OVIDII NASONIS Metamorphofeon I LIBER I. INTERPRETATIO. N nova fert animus mutatas dicere formas que convertitis illas) fave te meis aufis, & deducite poëma continuum à primo exordio orbis ad meam atatem. NOTA. 1. In nova] Omnium Poëtarum laudatiffimo more hic nofter fcitè, & breviter, totius operis fui proponit argumen tum. veritatem fæpiffimè retinuiffe etiam Ethnicos nullus non poffit jure fufpicari. Cæterùm haud fcio, quanquam ex Platonicis, Hefiodo, aliis, plurima hauferit nofter, an non ex Judæis ipfis multa furripuerit. 1. Formas mutatas] Hypallage ad fcopum aptiffima, pro corpora mutata in novas formas; nec meliùs potuit poëta quàm 4. Perpetuum] Ut ad optatam metam curverborum converfione ad rerum conver- fu aquabili, perque rerum haud interruptam fionem defcendere : quod tamen non ad- feriem pervenire poffim. Que fumma laus vertit Scaliger in Hypercrit ubi in hoc eft tum ingenii, tum artificii Poëtæ, qui exordium fuo more ie. impudenter in- tot fabulas tam reconditas, tam varii arvehitur. gumenti, continuâ ferie; & quafi conti3. Adfpirate] Metaphora à naviganti-guâ firucturâ, ad modum annulorum in bus, quibus adfpirantes venti maximo funt auxilio. 3. Ab origine] A Judæis ad Ægyptios, ab Egyptiis ad Græcos, alias deinde gentes quafi per manus pervenit Patriarcharum traditio, ut, licet variis fabularum involucris obfcuratam, ipfiffimam tamen torque aut catenâ confertorum, ab orbe ufque condito, ad Augusti tempora, tam aptè contexuerit. 4. Deducite] Voci perpetuum verbum aptiffime refpondens; metaphorâ à lanam trahentibus, feu fila ducentibus, fumtâ. I. Mare & terr 1, & ca-1 lum, quod involvit catera, fuerant prius una feres natura in mundo univerfo, FABULA I. Nte mare & tellus, &, quod tegit omnia,} Au celum, Nature Unus erat toto Naturæ vultus in orbe, quam vocaverunt (haos; Quem dixere Chaos; rudis indigeftaque moles; Nec quicquam, nifi pondus mers; congeftaque eodem quæ quidem fuit masa craffa do confufa, nec aliud quan ponds ignavum, & femina diffidentia rerum maLe coherentium in unam coacta. Nullus Sol miniftrabat adhuc lucem orbi; nec nec Luna renovabat nova cornua crefcendo, nec terra stabar in aere circumfluo fu penfa fua gravitate; nec mare exten lerat brachia ad vaftas & diffitas or as terrarum: & qua parte fuit terra, ibidem & mare & aer fuerunt. Eo modo ter ra non erat folida, nec aqua erat luce carens: nulli fua forma conftabat. Atque feinvicem impediebant, quia in eadem mole frigida cer natabilis aut Auida; aer tabant cum calidus, humida cum aridis; mollia cum duris, gravia cum levibus. Non bene junctarum difcordia femina rerum. 15 egens aër. Nulli fua forma manebat. 25 Deus & aquior natura compofuit hanc difcordiam. Separavit, enim terram a cœlo, & aquam à terra, & fejunxit atherem porem ab aere craffo. Qua postquam expedivit, & extraxit obfcura congerie, ea locis fuis diftinéta & feparata amicè compofuit. NOTA. 6. Vultus] Forma, figura, fpecies, imago. 7. Chaos Per iftam Poëtarum vocem nihil aliud intelligendum quam Philofophorum materia prima; tantaque omnium rerum confufio, ut omnia fint quafi unum. 10. Titan Sol eft, à patre Hyperione, ex Titanibus uno, fic appellatus. 11. Thebe] Luna eft, à fratre Phobo feu Sole fic dicta. 13 Librata] Rem iftam perfpicue explicant Cartefiani, quorum confulenda Philofophia. 14. Amphitrite Neptuni fuit uxor, quæ hic pro mari terram circum terente & alluente ponitur ; παρὰ τὸ ἀμφιτρί Gery. 21. Natura] Nihil eft aliud quam res ipfa, vi divinæ voluntatis, eo quo funt modo difpofitæ, fefeque invicem produducentes De ea autem variè diffident Philofophi quorum fententias vide apud Cic. lib. 2. de Nat. Deorum. 23. Spiff] Refpectu ætheris, fcilicet, propter vapores è terra in aërem afcendentes. 23. Calum] Pro æthere pofuit, qui puriffimus eft, & clariffimus." 24. (aco Chao, fcilicet, quod in tenebris latebat. 25. Diffociata] Verè equidem locis diftincta elementa pro majori fui parte, non ita tamen ut non fimul maneant, & ex uno generetur aliud. 25. Concordi pace ligavit] Compofuit Elementorum difcordiam; prius enim dixit, Frigida pagnabant calidis &c. Ignea convexi vis & fine pondere cæli II. Sic ubi difpofitam, quifquis fuit ille Deorum, partes reduxit, primo rotun davit terram in modum ingentis globi, ne non effet 401aqualis ab omni parte. Decircumcingere oras telluris circumdata. Adjecit etiam fcaturigines, & vasta stagna, & lacus; & repreffit amnes defluentes ripis finuofis: qui quidem fedibus diffiti partim abforbentur ab ipsa terra, inde imperavit maria diffluere, & turgefcere ventis precipitibus, NOTA. 33. Congeriem De Chao loquitur. 35. Magni] Ita tamen ut Aqua fimul cùm Terra fumatur: alioqui non foret terra rotunda, nequidem rotunditate illa imperfecta, que montes, rem levissimi momenti ratione habita tantæ magnitudinis, non excludit. 37. Ambita] Non omni quidem parte, ficuti aëre undiquaque Terra fimul & aquis cingitur; fed tamen ita, ut in illis quafi fluitet. Cæterum Pleonafmus eft in verbis ambita & cireumdare, cujufmodi fæpe utitur Nafo. 39. Obliquis] Propter terra Alexuosam neque verfus eandem partem continuutam declivitatem; quave fluenti aquæ ferpentis in modum neceffe eft flexus capere. 40. Sorbentur Talem memorat in Peloponnefolpheum; Virg. Æn. 3. talis eft in Hifpania citeriore Anas; in tali navigavimus noftro Rhodano: quanquam non ita forbentur à Terra ifti Auvii quin poft aliquod fpatium renafcantur, & aperto alveo in mare recurrant. partim in mare devolvuntur, In mare perveniunt partim, campoque recepta & recepti aquore liberiori,pro Liberioris aquæ, pro ripis littora pulfant. Tipis obftrepunt littoribus: Imperavit etiam planitiem Juffit & extendi campos, fubfidere valles, porrigi, valles ima petere, Fronde tegi filvas, lapidofos furgere montes. nemora veftiri folis, mon- Utque duæ dextra coelum, totidemque finiftra 45 tes faxofos tolli. Et ficuti Parte fecant Zonæ, quinta eft ardentior illis, duo cingula dividunt cœlum à dextra parte, & totidem Sic onus inclufum numero diftinxit eodem à finiftra, quintum eft fer- Cura Dei: totidemque plage tellure premuntur. vidius illis; ita Dei provi-Quarum quæ media eft, non eft habitabilis æstu: dentia divisie molem inclt. Nix tegit alta duas: totidem inter utramque 50 fam pari numero; & toti dem terra tractus urgentur. locavit ; Quorum qui medius eft non Temperiemque dedit mifta cum frigore flamma. poteft coli propter ardores: Imminet his aër, qui, quanto eft pondere terræ nives cumulata tegunt duos Pondus pofuit totidem inter utrumaquæ levius, tanto eft onerofior igni. que: temperavit calore Illic & nebulas, illic confiftere nubes 55 cum frigore conjunto. Ar Juffit, & humanas motura tonitrua mentes, imminet iftis, qui tantò eft Et cùm fulminibus facientes frigora ventos. "avior igne, quanto gravi- His quoq; non paffim mundi fabricator habendum tas aqua eft minor gravita te terra. Voluit etiam nubes & nebulas illic locum habere, & tonitrua concuffura mentes hominum, fulmina,& ventos procreantes frigus. Atque orbis conditor non illis dedit aërem paffim pro libitu poffidendum. NOTA. 41. Campo ] Equor dicit aut mare. 42. Liberioris] Quia non anguftis ripis in mari aqua coarctatur, prout ut antea cùm alveo fuo retinebatur. 42 Littora Diftinguit Poeta inter littus & ripam, ut hæc fit Aluminum, illud maris: quanquam non femper obfervatur hæc differentia. 45. Utqué dua] Cœlum dividunt Aftronomi fecundum latitudinem : in quinque Zonas feu partes. Quarum media inter Tropicos quos Sol non tranfgreditur Torrida dicitur; duæ quæ ab iftius dextra verfus Polum Arcticum, & finiftra versus Antarcticum porriguntur Temperata; totidemque frigida que Polos feu mundi cardines tangunt: Volueruntque iidem Aftronomi his Cali Zonis fimiles terræ refpondere. Atque elegantiffimè quoque has Zonas fic defcripfit Virgilius Georg. 1. Cujus verfus, comparationis & illustrationis caufa, huc libuit tranfcribere: Quing, tenent cælum Zona; quarum una corufco Semper Sole rubens, & torrida femper ab igni; Quam cireum extrema dextra lavaque trabuntur Carulea glacie concreta, atque imbribus atris. Munere conceffa divum. 47. Onus] Terram dicit, cujus partes non imperitè dixerunt Aftronomi partibus cœli oppofitis, & ejus virtutibus refpondere: quanquam ea fapientia Deus omnia attemperavit, ut etiam fub Sole, & in ipfis ardoribus, quod Veteres non fatis cognoverunt, jucundiffimam vitam brutis & hominibus liceat agitare. 47. Nun 48. Cura Dei] Pro Deo ipfo, Græcorum. more venuftiffimo, Poëtis familiari. 48. Plaga Quæ cœli refpectu dicuntur Zonæ, ex in fe funt plage aut terræ partes, quas cœlum premit. 49. Quarum] Ita verò illi crediderunt, qui ventis, terræ fitu, aliifque plurimis nefciverunt inexperti temperari Solis ardores." 50. Duas] Quæ funt verfus Polos. 51. Mifta] Temperatas dicit Zonas ab utroque latere torrida; quæ Solis radiis illuftrantur quidem, non ita tamen ut non Polorum frigus participent. 57. Non paffim] Quia alter ab ortu, alius ab occafu fpirat, &c. Aëra |