Imatges de pàgina
PDF
EPUB

Immaduiffe, & animale Immaduiffe ferunt, calidumque animaffe cruorem fanguinem astuantem:Et, ne nulla feræ ftirpis monumenta manerent, wake ni feat. In faciem vertiffe hominum. Sed & illa pro-} 169

fuperefent, mutaffe in vul

tus hominum. Verum illa

pago

etiam progenies fuit impia, Contemtrix Superum, fævæque avidiffima cædis, &cupidiffima fera fragis, & Et violenta fuit: fcires è fanguine natos. truculenta cognofceres or

tos fuiffe ex fanguine. VII. Quæ pater ut fumma vidit Saturnius arce; VII. Qua ut Parens Sa- Ingemit: &, facto nondum vulgata recenti turnius cognovit ex arce fu- Foeda Lycaoniæ referens convivia menfæ, 165 prema, ingemit; &reval-Ingentes animo & dignas Jove concipit iras; vens animo horrendas epulas menfa Lycaonia, nondum in Tenuit mora nulla vocatos. Conciliumque vocat.

vulgus prolatas, quia modo Eft via fublimis, cælo manifesta sereno:

a

miffum, ciet iras maxi-Lactea nomen habet; candore notabilis ipfo. mas & dignas Jove; & con- Hac iter eft Superis ad magni tecta Tonantis, 170 cilium cogit. Nulla cunctatro detinuit accitos. Eft cal-Regalemque domum. Dextra lævaque Deorum lus excelfus apertus eœlo fe- Atria nobilium valvis celebrantur apertis. fereno; Lafleus dicitur, al-Plebs habitant diverfa locis. A fronte potentes bore ipfo confpicuus. Hac patet via Divis ad limina Calicolæ, clarique fuos pofuere penates. Hic locus eft; quem, fi verbis audacia detur, 175 Haud timeam magni dixiffe Palatia cæli. Ergo ubi marmoreo Superi federe receffu, Celfior ipfe loco, fceptroque innixus eburno, Terram capitis concuffit terque quaterque

magni Jovis, & domum re giam. A dextra & finiftra frequentantur atria majorum Deorum, portis patentibus. Vulgus habent fedes locis diffs as. Dii potentes

illustres ftatuerunt fuas,

domos à fronte. Hic locus eft, que fi licentia condonetur vocabulis, non reformidem appellaffe Palatia vafti cæli. Poftquam igit Dii confederunt marmoreo feceffu, ipfe Jupiter fede fublimior, & incumbens fceptro eburno, tera, quaterý, agitavit tremendam comam,

NOTA.

162. Scires è fanguine] Nimirum à cru- | propter ampliorem dignitatem à Populis majoribus colerentur.

delitate & barbarie.

163. Tater Saturnius] Jupiter Saturni filius.

164. Facto] De infidiis loquitur, quas Lycaon Jovi ipfi paraverat, ficuti ipfe idem Jupiter mox narraturus eft.

165. Convivia ] In quorum ferculis Lycaon Pelafgi filius, fæviffimus rex Arcadiæ hofpicum trucidatorum carnes convivis apponebat.

167. Concilium Majorum gentium Deos, quos vocant, & Sele&tos, vel ex iis Confentes duodecim in maximis rebus Confiliarios, Jupiter advocavit.

168. Via Circulum defcribit, quem in cœlo nocturno tempore, effufi lactis aut candidarum nubecularum fpecie videmus. Viam a&team feu Circulum lacteum Latini nominant, Philofophi ftellarum multitudinem effe definiunt.

172. Nobilium] Majorum gentium, qui

173. Plebs] Dii minores, Adscriptitii, Indigetes

173. Potentes] Quales Confentes duodecim, quos duobus his verfibus comprehendit Ennius,

Juno, Vefta, Minerva, Ceres, Diana, Venus, Mars,

Mercurius, Jovis, Neptunus, Vulcanus, Apollo 176. Palatia] Ad Imperatorum alludit ædes magnificas, que à monte Palatino, Palatii nomen obtinuerunt.

179. Concuffit] Indignationem figniHomero expreffit. I. . ficans. Defcriptionem hanc Irati Jovis ab

Η C κυανέησιν ἐπ ̓ ὀρφύσι νεῦσε Κρονίων,
Αμβρόσιαι δ' άρα χαῖται ἐπιῤῥώσαντό
"Avan

Κρατὶς ἀπ ̓ ἀθανάτοιο, μέγαν δ ̓ ἐλέλιξεν
Ολυμπο.

Cæfariem;

Cæfariem; cum qua terram,mare,fidera, movit.180 | cum qua concußit terram>
Talibus inde modis ora indignantia folvit :
Non ego pro mundi regno magis anxius illa
Tempeftate fui, qua centum quifque parabat
Injicere anguipedum captivo brachia cælo.
Nam, quanquam ferus hoftis erat, tamen

}

185

illud ab uno
Corpore, & ex una pendebat origine bellum.
Nunc mihi, qua totum Nereus circumtonat orbe,
Perdendum mortale genus. Per flumina juro
Infera, fub terras Stygio labentia luco,
Cuncta prius tentata: fed immedicabile vulnus 190
Enfe recidendum; ne pars fincera trahatur.
Sunt mihi Semidei, funt ruftica numina Nymphæ,
Faunique, Satyrique ; & monticola Silvani:
Quos quoniam cæli nondum dignamur honore;
Quas dedimus, certè terras habitare finamus. 195
An fatis, ô Superi, tutos fore creditis illos,
Cum mihi, qui fulmen, qui vos habeoque, regoq;,

mare, aftra. Tum aperuit os iratum hoc modo: Ego non fui magis follicitus pro orbis imperio eo tempore quo quifque Gigantum anguipedum conabantur immittere cen

tum lacertos cælo domito. Quamvis enim hoftis favus effet, tamen illud bellum imminebat ab una focietate, & ex una caufa: Nunc tota progenies humana eft mihi delenda, qua Oceanus concutit univerfum terrarum ambitum. Furo per fluvios infernos fluentes fub terras per filvas Stygias, omnia jamjudum experta funt: fed malum infanabile refecandum eft gladio, ne pars integra corrumpatur. Habes Semideos, habeo Nymphas deas ruricolas, & Faunos & Satyros, & Silvanos mon

tanos; quos, fiquidem nondum cœli gloriam impertimur, certè patiamur incolere terram quam iis fortiti fumus, An exiftimatis, ô Dii, illos futuros fatis tutos, cum Lycaon immanitate cognitus paraverit perniciem mihi, qui fulmen, qui vos etiam tempero

NOTA.

[blocks in formation]

montes fe recepiffe volunt, ut fibi à diluvio caverent.

192. Nympha] Terreftria quoque fuerunt numina ex fœminarum genere, quæ à locis quos inhabitaverunt, vel quibufdam muneribus, &c. varium nomen acceperunt. Jam de cœleftibus non agitur. Terreftres fuerunt nymphæ Dryades & Hamadryades in Quercubus, aut cum iis natæ, à quibus etiam apud Græcos nomen acceperunt: Oreades. feu Montanæ quæ montium; Napeæ quæ faltuum convalliumque curam gefferunt. Fuerunt item marine & fluviales, ex quibus ille Nereides à Nereo, & Oceanitides ab Oceano patribus, hæ Naiades à fluendo Græca Etymologia di&tæ funt.

193 Faunig] Hi cum Satyris Silvanifque contunduntur fepe; & certè non aliter quam nomine, aut re quapiam leviufcula diftinguuntur. Sunt verò illi Dii agreftes cornuti, & caudati, caprinis pedibus, villis, hifpido corpore, omnes falaciffimi qua ex re etiam Satyri apud Græcos, ficut Silvani à Silva apud Latinos, nomen fortiti funt.

Struxerit

cum indignatione affentiunt (Struxerit infidias notus feritate Lycaon?

cuniti ;

tam atrocia effet conatus.

requirunt fla-Confremuere omnes: ftudiifque ardentibus aufum grantibus defideriis eum qui Talia depofcunt. Sic, cum manus impia fævit 200 Eo modo, cum fcelefta ca- Sanguine Cæfareo Romanum extinguere nomen, terva furore impulfa, au- Attonitum tanto fubitæ terrore ruinæ

fa eft eruere nomen Roma

hu

num cade Cafaris, gens Humanum genus eft; totufque perhorruit orbis. mapa perculfa eft tanto pa- Nec tibi grata minus pietas, Auguste, tuorum, vore repentini exitii; Quam fuit illa Jovi. Qui poftquam voce manuq; 205 totus mundus confremuit. Murmura compreffit; tenuere filentia cuncti: Nec, Augufte, Pietas tuo- Subftitit ut clamor preffus gravitate regentis; rum tibi minus fuit accepea, quam illa fuit fovi. Jupiter hoc iterum fermone filentia rumpit; Qui poftquam repreffit voce Ille quidem poenas (curam dimittite) folvit ; & manu tumultum, omnes Quod tamen admiffum, quæ fit vindicta, praftiterunt filentium. Ut

fedatus fuit fremitus repref

docebo.

210

}; fus dignitate moderantis, Contigerat noftras infamia temporis aures : Jupiter frangit denuo fi-Quam cupiens falfam, fummo delabor Olympo, lentium his verbis: Ille Et Deus humana luftro fub imagine terras. equidem luit panas, ne amLonga mora eft, quantum noxæ fit ubiq; repertum, plius fitis foliciti: & tamen narrabo quodnam fit flagi- Enumerare: minor fuit ipfa infamia vero. tium, & qua fit ultio. De- Mænala tranfieram latebris horrenda ferarum, decus feculi pervenerat ad Et cum Cylleno gelidi pineta Lycæi. noftras aures; quod fictum

215

exoptans, defcendo à fupremo cœlo,& Deus percurro terras fub forma humana. Prolixum effet recenfere quantum fceleris fit inventum ubig: infamia illa quam audivi minor erat quam re ipfa inveni, Praterieram montem Manalum terribilem latibulis ferarum, & pinetaLycai frigidi, cum Cylleno:

N OT A.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

21. Cafaren Potius eft ut hoc de conjuratione aliqua in Auguftum, de quibus Suetonius, quam de ea qua periit Julius Cæfar, locus ifte intelligatur.

207. Regentis] Jovis, feil. omnia moderantis.

210. Admißum] Lycaonis crimen dicit. 211. Infamia temporis ] Rumor aut fama de perditiffimis hominum moribus: quo propemodum modo non Jovem sed Jehovam loquutum Gen. 18. legimus: Defcendam, inquit, & videbo utrum clamorem qui venit ad me, opere compleverint, an non fit ita, ut fciam.

212. Olympo] Eft propriè Olympus, ut

fupra diximus, mons inter Theffaliam & Macedoniam, qui propter excelfitatem, cum cœlum attingere videretur, pro ipfo Calo pofitus; à quo Jupiter, iple Olympius dictus eft.

215. Minor] Atque adeo in pejori ftatu omnia reperit Jupiter quam fama didicerat.

216. Manala] Eft Mænalus, feu Mænala plurali numero, mons Arcadia celeberrimus, à Manalo Arcadis filio denominatus: à quo & urbs eodem nomine dicta.

217. Cylleno] Eft Cyllene, feu Cyllenus, fi omnino contra vocis Græcæ analogiam ita fcripfiffe velis Ovidium, mons Arcadia Mercurio dicatus: cujus regem proleptice Arcada Poëta nominat; cum postea ab Arcade filio Callyftus, quæ filia erat Lycaonis, Arcadia, antea Pelafgis, Parrhafia, & multis aliis infignita nominibus, cognominata fuerit.

217. Lycai] Mons eft Arcadiæ, aut certè in ejus confiniis verfus meridiem. Arcados

[ocr errors]

ram domum Arcadici ty

ranni, quo tempore tarda crepuscula reducerent no

Hem. Feci indicium Deum

Arcados hinc fedes & inhofpita tecta tyranni Inde fubeo regnum, & fe-
Ingredior, traherent cum fera crepuscula noctem.
Signa dedi veniffe Deum; vulgufque precari 220
Coeperat. Irridet primò pia vota Lycaon.
Mox ait, Experiar, Deus hic, difcrimine aperto,
An fit mortalis: nec erit dubitabile verum.
Nocte gravem fomno nec opina perdere morte
Me parat. Hæc illi placet experientia veri.
Nec contentus eo, miffi de Moloffa
gente
Obfidis unius jugulum mucrone refolvit :
Atque ita femineces partim ferventibus artus
Mollit aquis, partim fubjecto torruit igni,
Quos fimul impofuit menfis; ego vindice
flamma

225

adveniffe ; & plebs cœperat orare. Primò Lycaon contemnit religiofa vota: deinde dicit, Periculum faciam, an hic Deus fit, an mortalis, evidenti differentia; nec veritas erit incerta. Aggreditur me per noEtem fomno gravatum inopina morte opprimere. Hac exploratio veri illi arridet. 230 Neg, eo expletus, jugulavit cultro unum obfidem missum de gente Moloffa: atý, ita partim concoquit membra femiviva aquis bullientibus, partim affat igne fuppofito. Qua ut primum appofuit menfis, ego ultore fubrui domum in Penates tam impio domino dignos. Ille tremefactus exilit, nactus folitudinem agrorum exululat & nequicquam tentat loqui ritus fumunt feritatem ab ipfo,&ruit in pecudes defiderio ftragis confueta; & nunc etiam lata

In domino dignos everti tecta Penates:
Territus ille fugit; nactufque filentia ruris
Exululat, fruftraque loqui conatur: ab ipfo
Colligit os rabiem, folitæque cupidine cædis
Vertitur in pecudes : & nunc quoque fan-235
guine gaudet;

[ocr errors]

من

In villos abeunt veftes, in crura lacerti; Fit lupus, & veteris fervat veftigia formæ; Canities eadem eft, eadem violentia vultu : Idem Oculi lucent: eadem feritatis imago. VIII. Occidit una domus: fed non domus una perire tur cruore. Amicus mutantur in pilos, brachia in crura; fingitur in lupum, & habet indicia antiqua natura. Canities eft eadem, eadem savitia in ore, iidem oculi rubent, eadem forma immanitatu. VIII. Una domus diruta eft; fed non una tantum domus

NOTÆ.

218 Arcados] Lycaonis Arcadici. Ille eft genitivus græcus.

219. Crepufcula] Eo nomine appellatur lux illa dubia que Solis exortum præcedit, ejufdemque occafum fequitur.

225. Hac illi] Habent hæc verba repreffam, at elegantem non fine Lycaonis contemtu, & proprio quodam dignitatis fenfu, Jovis indignationem.

226. Molafa Fuerunt Moloffi Epiri populi ad Ambracii finus partem Orientalem, qui bello victi obfides Lycaoni dederant; quorum unum hic impius mactavit, Jovique epulandum appofuit. Quam quidem fabulam planè aliter traЯant alii; & apud Hyginum, Apollodorum, alios. legere poteris.

23.Dignos Sunt Penates Dii maximè regioni, urbi, aut domui cuipiam

240

proprii, qui in penetralibus, id eft penitis, & maximè domus abditis partibus colebantur. In hos Lycaonis pravos, qui tali monftro faverent, fe domum evertiffe teftatur jupiter.

234. Colligit os] Lupini oris rabiem à Lycaonis interna rabie effe dicit: ut hinc, ex caracteribus externis ad intima cordis aditum effe, quivis poffit colligere.

238 Canities Scilicet in proverbium abiit Lupi fenectus, & pravitas.

240. Domus] Lycaonis; cujus & aliorum ejufmodi monftrorum caufa terras Jupiter inviferat, quas poftea, cognita hominum nequitia, diluvio perdere conftituit.

240. Non una Imo omnes, quia perditiffimorum latronum latebræ, & fpelunce.

[ocr errors]

meruit occidere. Quacunque Digna fuit. Qua terra patet, ferà regnat Erinnys. tellus extenditur, vitium & In facimus juraffe putes. Dent ocius omnes,

crudelitas dominatur, cre

das voville in nefas. Ex-Quas meruere pati, fic ftat sententia, pœnas. folvant statim omnes poenas Dicta Jovis pars voce probant, ftimulofque frequas digni funt ferre, ita

menti

conftitus. Pars affentiun- Adjiciunt: alii partes affenfibus implent. tur verbis fententia Jovis,

& inftigant furentem: ali Eft tamen humani generis jactura dolori

245

pro officio fuo nutibus affen- Omnibus: &, quæ fit terræ mortalibus orbæ fum fignificant. Interim Forma futura, rogant. quis fit laturus in aras exitium humana gentis mo- Thura; ferifne paret populandas tradere gentes? Leftum eft omnibus ; & pe Talia quærentes, fibi enim fore cætera curæ, 250 tunt qua figura, quis ftatus futurus fit terra, cum va- Rex Superum trepidare vetat; fobolemque priori cua fuerit hominibus; quis Diffimilem populo promittit origine mira.

fit prabiturus thura altari- Jamque erat in totas fparfurus fulmina terras; bus; an velit homines feris Sed timuit, ne fortè facer tot ab ignibus æther devorandos permittere ? Rex Deorum prohibet exquiren- Conciperet flammas, longufq; ardefceret axis. 255 tes talia metuere, fe omnia Effe quoque in fatis reminifcitur, affore tempus, curaturum dicit > polli-Quo mare, quo tellus, correptaque regia cæli cetur progeniem à priori dif- Ardeat; & mundi moles operofa laboret. crepantem ftupenda procrea

tione. Fam, erat immifu- Tela reponuntur manibus fabricata Cyclopum. rus fulmina per omnes ter

ras; verum reformidavit, ne fortè ather incenderetur tot ignibus, & longus mundi axis arderet. Recordatur etiam effe in fatis futurum tempus, quo mare, quo terra, & cœli arces comburerentur, &orbis gravis machina premeretur. Fulmina facta manibus Cyclopum depofita funt.

NOTA.

241. Erinnys] Furiæ, Diræ, Eumenides. Erinnyes rem unam & eandem dicunt, feu fingulari, feu plurali utaris numero; quamvis tres nomine proprio, Alecto, Tifiphone, & Megera, defignentur. Sunt autem tres Nocte & Acheronte fatæ virgines, fcelerum tam in terris, quam apud inferos ultrices incorruptæ.

242. Juraffe] Homines feil, in unam & eandem delapfi pravitatem : quos quidem iracundus Jupiter appellare dedignatur. Sed quandoquidem admonendi datur occafio, adverte quæfo, an non totus ifte focus Jovis ore & ira dignus fit, quamvis etiam in verbis fingulis hæ

reas.

244 Pars] Deorum: Atque ad Curiam Romanam allufiffe videtur Poëta, in qua majorum gentium patres, vel à Cenforibus in Senatum lecti, fententiam dicebant; minorum verò, vel nondum in Senatum lecti, in aliorum fententias pedibus ire folebant; ex quo, vel eo quod pedibus in Senatum venirent, Pedarii dicti. A. Gel. lib. 3. c. 18. Hinc Laberii Verfus,

Caput fine lingua Pedaria fententia eft.

252. Mira] De qua in fequenti fabula.

255. Longus] Axem dicunt Mathematici lineam rectam, quæ ab una orbis extremitate ad aliam per centrum porrigitur finxerunt etiam circa ejufmodi linex extremitates, feu cardines quibus totus Orbis innitatur, eundem verti.

256. Fatis] Nihil aliud per fatum intellige quam quod à Deo conftitutum eft, ut neceffario eveniat, vel indeclinabilem rerum feriem & catenam.

258. Ardeat] De hac ultima orbis per ignem, priorique per aquam devaftatione, non modo multa à patribus Ethnici audiverunt, fed & multa fabularum titulo fcripferunt, de conflagratione autem extat Sibyllæ carmen.

259. Cyclopum Sunt illi monoculi Vulcani in fubigendo ferro, & Jovis fabricandis fulminibus, &c. adminiftri, Neptu no & Amphitrite nati, vel ut Hefiodo placet Coeli & Terræ filii.

Poena

« AnteriorContinua »