430

Connubio Procnes junxit: non pronuba Juno,
Non Hymenæus adest, illi non Gratia lecto.
Eumenides tenuere faces de funere raptas;
Eumenides stravere torum; tectoque profanus
Incubuit bubo, thalamique in culmine sedit.
Hac ave sunt juncti Procne Tereusque; parentes
Hac ave sunt facti: gratata est scilicet illis
Thracia; Disque ipsi grates egere; diemque, 435
Quaque data est claro Pandione nata tyranno,
Quaque erat ortus Itys, festam jussere vocari.
Usque adeo latet utilitas! jam tempora Titan
Quinque per autumnos repetiti duxerat anni;
Quum blandita viro Procne, "Si gratia," dixit, 440

428. Connubio Procnes, etc.] Vetustiores recte, Procne, non Progne; est enim Græca vox Пpóкvŋ. Formulis solennibus, quæ plures hic cumulatæ, præmonetur lector, quam infaustum matrimonium illud fuerit. Confer x. init.; Heroid. ii. 47 sqq.; vi. 45; Musæus, 274 sqq. Alia mala nuptiarum omina habet Virgilius, Æneid. iv. 166. Junoni præcipue curæ conjugia; inde rɛɛía et pronuba dicta. Hymenæum, ut adesset, sic fere invocabant: Io Hymen, Hymenæe Hymen ades, o Hymenae. Catul. 63. Etiam

Gratiis partes quædam datæ erant in nuptiis. Pollux, iii. 3; Etym. M. in γαμηλία.

430. Faces de funere raptæ res dirissima olim habita. Valerius Maximus, ix. 1. de Catilina: Filium suum veneno sustulit, protinusque ex rogo ejus maritalem facem accendit. Tales igitur faces et Furiis tribuebantur. Senec. Herc. Fur. 156. Profanus bubo; dirum mortalibus omen. Sola bubo ferali carmine queritur. Æn. iv. 462. Conf. v. 550; vii. 269; x. 453; Claudianum, xx. 407. Incubuit Burmanno suspectum videtur, nec satis

conveniens T sedit quum gravius sit incubare, quam in culmine sedere: mallet insonuit, vel ingemuit. Regii nostri Codices habent incubuit; nec video cur Burmanno displiceat hoc loco verbum incubare. Buboni enim crura sunt adeo curta, ut incubare videantur potius quam sedere.

433. Hac ave; hoc augurio: aves consulere in nuptiis celebrandis jubet Hesiodus, "Epy. 36. Horatius, I. Od. xv. 5. Mala ducis avi domum Helenam. Tibullus, II. ii. 21. hac venias

ave.

Cæ

438. Tempora anni, annus, isque repetitus, quoniam semper redit. Titan ducit solem, poetis etiam annum, qui efficitur decursu solis. Per autumnum ad finem vergit annus. terum epiphonema illud, Usque adeo latet utilitas, Burmannus ad sequentia refert, ad adventum sororis. Potest etiam ad antecedentia referri, quod festos jusserant esse illos dies.

440. Quum blandita viro, etc.] In sequentibus mores egregie notati sunt; conjux sororem visere cupiens, soror blande patrem rogans, ut proficisci liceat, amor effrenus Terei, cura pa

445

"Ulla mea est, vel me visendæ mitte sorori,
Vel soror huc veniat: redituram tempore parvo
Promittes socero: magni mihi numinis instar
Germanam vidisse dabis." Jubet ille carinas
In freta deduci; veloque, et remige portus
Cecropios intrat; Piræaque litora tangit.
Ut primum soceri data copia, dextera dextræ
Jungitur; et fausto committitur omine sermo.
Cœperat, adventus causam, mandata referre
Conjugis; et celeres missæ spondere recursus: 450
Ecce venit magno dives Philomela paratu;

Quæ

rentis de salute et reditu filiæ.
quo diligentius expressa sunt, eo ma-
gis commovetur animus lectoris cala-
mitate, qua mox afficietur Philomela.
Si gratia ulla mea est; si quid apud
te possum.

443. Magni mihi numinis instar dabis.] Illustratur hæc locutio locis ab Heinsio allatis. xiv. 408. Numinis instar eris semper mihi. Ibid. 843. quæ si modo posse videre Fata semel dederint, cœlum accepisse fatebor. Drakenb. ad Silium, viii. 233. legendum putat, muneris instar, quod multo languidius. Rem autem aliter narrat Hyginus: Tereus ad Pandionem socerum venit rogatum, ut Philomelam alteram filiam sibi in conjugium daret; Procnen suum diem obisse dicit. Sic et. Apollodorus.

445. Deduci proprie dicuntur naves, quum machinis suppositis in mare retrahuntur. Contrarium est subduci. Velo et remige, celerrimo cursu : portum intraturi solebant quidem vela substringere, malum adeo deponere (Drakenb. ad Sil. ii. 11 ;) sed Poeta hoc vult: velo et remige festinavit, ut brevi perveniret ad portus illos. Portus Cecropios, portum Athenarum. Piraa; debebat dicere Piraea, sed

dissimulavit syllabam : vide Gronovium, Observat. i. 3. Piræum, inquit Pausanias, in Atticis, dñμov pèv ἐκ παλαιοῦ, navale et portum fecit Themistocles, namque Phalerum prius navale fuerat Athenis.

448. Fausto omine.] 66 ' Quale id omen fuerit, aut unde captum, non addit Noster. Sed credibile est, Terea blandissima verba protulisse ; quod et dextrarum conjunctio, quæ optimi ominis erat, indicat. Nondum enim aliquid sceleris Tereus meditabatur; postea demum, visa Philomela, in ejus amorem incensus est." Sic Burmannus. Forte omen hic pro precibus. Livius, in præfatione, Cum bonis ominibus votisque incipere,

451. Paratu, ornatu, ut iv. 761. nove dictum. Divitior, excellentior. Incedere, de iis, qui cum dignitate quadam aut majestate eunt atque oculos hominum in se convertunt. Vid. Schwartzius, ad Plinii Paneg. 46. Mox Burmannus, ex Codice Leidensi, illi. At Dryades non paratu memorabiles sunt. Revocavi ergo illis. Confer i. 695 sqq. Vehementiam amoris duplici similitudine illustrare voluit; sed neutra placet, quia ignes illi et amor sunt res diver

Divitior forma: quales audire solemus
Naïdas et Dryadas mediis incedere silvis,
Si modo des illis cultus similesque paratus.
Non secus exarsit conspecta virgine Tereus, 455
Quam si quis canis ignem supponat aristis;
Aut frondem, positasque cremet fœnilibus herbas.
Digna quidem facies: sed et hunc innata libido
Exstimulat; pronumque genus regionibus illis
In Venerem est: flagrat vitio gentisque suoque. 460
Impetus est illi, comitum corrumpere curam,
Nutricisque fidem: nec non ingentibus ipsam
Sollicitare datis; totumque impendere regnum;
Aut rapere, et sævo raptam defendere bello:
Et nihil est, quod non effreno captus amore 465
Ausit; nec capiunt inclusas pectora flammas.
Jamque moras male fert, cupidoque revertitur ore
Mandata ad Procnes, et agit sua vota sub illis.
Facundum faciebat amor; quotiesque rogabat
Ulterius justo, Procnen ita velle ferebat :
Addidit et lacrimas, tanquam mandâsset et illas.
Proh Superi, quantum mortalia pectora cæcæ
Noctis habent! ipso sceleris molimine Tereus

sissimæ. Cum priore cf. i. 492. Canis, ut i. 110. Herba positæ fœnilibus mera periphrasis fœnilis.

458. Digna, scilicet, tali tantoque amore. Sed et hunc. Burmannus malit sed ad hoc, id est, præterea, et post Venerem delet est. Genus, scilicet, humanum, populus. Thraces autem et vinolenti et proclives in Venerem. Immoratur causis illius furoris, quia inde atrocissimum facinus. Mox vim furoris sedulo notat, tam internam, quam se exserentis Athenis et in itinere.

461. Comitum curam nutricisque

470

fidem elegantius, quam comites, nutricemque. Nutrices apud Veteres ubique alumnas suas comitabantur, et magna ab iis pietate colebantur. Sollicitare, pudicitiam ejus tentare.

467. Cupido, quod cupide profert verba. Agit, proponit et consequi cupit.

472. Quantum mortalia, etc.] Sententia gravis et vera. Caca, obscura. Nox sunt studia occulta, sensus profunde latentes in pectore humano. Cic. Marc. 7. et Plinius, III. Ep. iii. 6. latebras et altos recessus dixerunt. Sumit, parat sibi, consequitur.

Creditur esse pius; laudemque a crimine sumit. [tis
Quid, quod idem Philomela cupit? patriosque lacer-
Blanda tenens humeros, ut eat visura sororem, 476
Perque suam, contraque suam, petit usque salutem.
Spectat eam Tereus, præcontrectatque videndo:
Osculaque, et collo circumdata brachia cernens,
Omnia pro stimulis, facibusque, ciboque furoris
Accipit; et quoties amplectitur illa parentem, 481
Esse parens vellet
: neque enim minus impius esset.
Vincitur ambarum genitor prece: gaudet, agitque
Illa patri grates; et successisse duabus

485

Id putat infelix, quod erit lugubre duabus.
Jam labor exiguus Phobo restabat; equique
Pulsabant pedibus spatium declivis Olympi.
Regales epulæ mensis et Bacchus in auro
Ponitur: hinc placido dantur sua corpora somno.
At rex Odrysius, quamvis secessit, in illa
Estuat: et repetens faciem, motusque, manusque,

478. Præcontrectat videndo, jam nunc membris ejus spectandis libidinem suam pascit. Bene dictum de homine isto impuro. Cicero, Verr. iv. 28. sic præcipere oculis. Sed nec alterum insolens: Tacit. An. iii. 12. nudare corpus et contrectandum oculis permittere, ubi vid. Ernesti et Buenem. ad Lactant. Opif. Dei. i. 15. Fax, quod vim irritandi habet. Cibus, alimenta. Animus commotus cumulat verba etiam diversa. Plinius, VIII. Ep. xii. 1. portus, sinus, præmium studiosorum. Accipit pro stimulis, habent illa in eo vim stimulorum. Neque enim minus impius esset. Etiamsi parens esset, tamen filiam suam corrumperet.

483. Ambarum prece; scilicet, precibus Procnes absentis et Philomelæ ; at Tereus præsens non minus ardenVOL. III.

490

ter precatus fuerat: quapropter rectius, nostro judicio, Codex Regius A habet amborum, scilicet, Terei et Philomelæ. Et successisse, etc. Quoniam aliquoties jam lectorem de exitu rei præmonuit, hæc poterant omitti. Equi pulsabant, etc. e Virgilio, Æn. x. 216. curru Noctivago Phabe medium pulsabat Olympum. Poni pro apponi, de vino. Vide Heinsium, ad Art. Amat. i. 231. Dantur sua corpora somno, possis ita capere: somno dantur corpora ea, quæ ipsi debentur; namque suus sæpe, apud poetas in primis, sic et similiter adhibetur.

490. Odrysæ, gens Thraciæ. Pausanias, Attic. p. 22; Senec. Thyest. 273: Vidit infandas domus Odrysia mensas. Estuat in illa, misere eam amat. Cura, amor.

Z z

Qualia vult fingit, quæ nondum vidit: et ignes
Ipse suos nutrit, cura removente soporem.
493
Lux erat; et, generi dextram complexus euntis,
Pandion comitem lacrimis commendat obortis :
"Hanc ego, care gener, quoniam pia causa coegit,
Et voluere ambæ, voluisti tu quoque, Tereu, 497
Do tibi: perque fidem, cognataque pectora sup-
Per Superos oro, patrio tuearis amore; [plex,
Et mihi sollicita lenimen dulce senectæ [mittas.
Quamprimum, omnis erit nobis mora longa, re-
Tu quoque quamprimum, satis est procul esse

sororem,

Si pietas ulla est, ad me, Philomela, redito."
Mandabat; pariterque suæ dedit oscula natæ :
Et lacrimæ mites inter mandata cadebant. 505
Utque fide pignus dextras utriusque poposcit,
Inter seque datas junxit; natamque nepotemque
Absentes, memori pro se jubet ore salutent;
Supremumque vale, pleno singultibus ore,

496. Hanc ego, etc.] Valedictio et preces patris ad commovendum aptissimæ. Invitus, propter piam cau

sam,

in breve tempus, dimittit filiam, quam unam secum habet, qua senectutis imbecillitas diu carere non potest, eamque cum gravibus obtestationibus Terei fidei commendat, ut patris vices præstet. Pia causa, amor filiæ. 497. Et voluere amba, etc.] Quidam hunc versum superiori, 496. præmittunt; Heinsius et Capofer. delendum recte censent. Cognata pectora. Schepper. conjecturat fædera; probat Burmannus pignora, et fatetur se non capere cognata pectora; sed si per corpus alterius obsecrare et jurare licet, ut Heroid. xiii. 159. quidni etiam per pectus cognati? Regii nostri, pec

tora.