Et, nisi Junoni, nulli cessura Dearum,

210

An Dea sim, dubitor; perque omnia secula cultis
Arceor, o nati, nisi vos succurritis, aris.
Nec dolor hic solus; diro convicia facto
Tantalis adjecit, vosque est postponere natis
Ausa suis; et me, quod in ipsam recidat, orbam
Dixit; et exhibuit linguam scelerata paternam.”
Adjectura preces erat his Latona relatis: [relas."
Desine," Phœbus ait, " pœnæ mora longa, que-
Dixit idem Phœbe; celerique per aera lapsu
Contigerant tecti Cadmeïda nubibus arcem.
Planus erat, lateque patens prope monia campus,
Assiduis pulsatus equis; ubi turba rotarum,
Duraque mollierant subjectas ungula glebas.

66

212. Recidat verbum in hac re proprium, et primam interdum producit. Vide Brouckh. ad Propert. IV. viii. 44. Hujus prima syllaba semper apud recentiores corripitur; unde quidam metri corrigendi causa scripserunt, reccidat.

Veteres autem, ubi ominosi aliquid audierant, in hostes id vertere solebant. Exhibere linguam paternam, peccare lingua, ut pater Tantalus, divulgatis Jovis arcanis. Magna lingua Niobæ tribuitur ab Horatio, IV. Od. vi. 1: Apollo, quem proles Niobea magna Vindicem linguæ sensit.

215. Desine.] Desinere aliquid, id est, id deserere, ab eo desistere. Vide Heinsium ad Art. Amat. ii. 726.

216. Phœbe.] Diana, quæ eadem esse cum Luna dicitur. Cadmeida arcem; Thebanam arcem, a Cadmo extructam. Tecti nubibus solent esse Dii descendentes ad puniendum, ut Apollo, II. A.

218. Planus erat, etc.] E priscæ vitæ ritu ante urbes erant loca lata, campi, in quibus juvenes armis exer

217

cebantur et cursu. Homer. Il. B. 811 sqq.; Æneid. vii. 162. Homero auctore pueri æque ac filiæ in ædibus perierunt; secundum Apollod. ex Euphorione et Hygin. venantes in Citharone monte interfecti sunt. Timagoras, apud Schol. Euripid. ad Phoen. 162. putat, a Thebanis per insidias sublatos esse Amphionis liberos. Pestilentia eos esse absumptos, censet Eustath. ad Hom. d. 1. Confer Pausan. Boot. p. 721. Apollo enim sagittis suis (h. e.` sol radiis) pestilentiam excitare credebatur. Nomina illorum habent Hyginus, fab. 11; Apollod. Schol. Eurip. Noster filiorum tantum nomina habet, in quibus non multum ab Apollod. discrepat. Pulsari dicitur campus curru et ungula equorum; confer Æneid. x. 216; Noster, infra 487. Assiduis equis, assiduo equorum curSchirachius profert aquis pro equis, et pulsare explicat, alluere. Tum verbis ubi turba viam regiam juxta campum describi putat. At aquis nulla auctoritate se tuetur; neque de via, sed de ipso campo sermo est.

su.

Pars ibi de septem genitis Amphione fortes 221 Conscendunt in equos, Tyrioque rubentia fuco Terga premunt; auroque graves moderantur ha

benas.

E quibus Ismenos, qui matri sarcina quondam
Prima suæ fuerat, dum certum flectit in orbem 225
Quadrupedes cursus, spumantiaque ora coercet,
"Hei mihi!" conclamat; medioque in pectore fixus
Tela gerit, frenisque manu moriente remissis
In latus a dextro paulatim defluit armo.
Proximus, audito sonitu per inane pharetræ, 230
Frena dabat Sipylus: veluti quum præscius imbris
Nube fugit visa, pendentiaque undique rector
Carbasa deducit, ne qua levis effluat aura,
Frena dabat: dantem non evitabile telum
Consequitur; summaque tremens cervice sagitta
Hæsit, et extabat nudum de gutture ferrum. 236
Ille, ut erat pronus, per colla admissa jubasque
Volvitur; et calido tellurem sanguine fœdat.
Phædimus infelix, et aviti nominis heres

222. Conscendunt in equos vestibus purpureis tectos. Confer viii. 33. Seculo tamen heroico exercitationes non in equo, sed in curru instituebantur. Fucus, color. Moderari dicimus et equum frenis, et ipsa frena. Burm. Ismenos, a fluvio Bootiæ. Cursus quadrupedes poetica audacia, pro cursum equi, ipsum equum. Certum in orbem, in palæstra equestri usitatum. Vide ad xii. 468; Virgil. Georg. iii. 191: Carpere mox gyrum incipiat, gradibusque sonare Compositis.

229. Defluunt qui debilitati, animo delinquentes, aut morientes decidunt. Defluere ab equis etiam Livius, ii. 20. Sic et defluunt folia, capilli.

231. Sipylus, a monte Sipylo. Pen

dentia, ex antennis suspensa. Vide ad iii. 663. Sonitum audiebat, quia Apollo cum clangore sagittarum in pharetra incedit. Il. A. 45.

234. Non evitabile, inevitabile, ut versu 45. non territa, interrita.

237. Per colla.] Colla admissa non videntur esse, in quibus frena laxata et remissa pendent, sed colla equi admissi, h. e. ad cursum incitati, quanquam tunc frena laxantur. Amor. ii. 16. 50: Per admissas jubas. Ut erat. Vide ad ii. 272. Pronus, ut x. 652. de currente, carcere pronus emicat. Volvi, de eo, qui præceps cadit. Per, juxta. Fœdare, de sanguine fuso passim.

Tantalus, ut solito finem imposuere labori,
Transierant ad opus nitidæ juvenile palæstræ ;
Et jam contulerant arcto luctantia nexu
Pectora pectoribus, quum tento concita cornu,
Sicut erant juncti, trajecit utrumque sagitta.
Ingemuere simul; simul incurvata dolore

240

245

250

Membra solo
posuere ; simul suprema jacentes
Lumina versârunt; animam simul exhalârunt.
Aspicit Alphenor, laniataque pectora plangens
Advolat, ut gelidos complexibus allevet artus;
Inque pio cadit officio: nam Delius illi
Intima fatifero rumpit præcordia ferro.
Quod simul eductum, pars est pulmonis in hamis
Eruta; cumque anima cruor est effusus in auras.
At non intonsum simplex Damasichthona vulnus
Afficit: ictus erat, qua crus esse incipit, et qua
Mollia nervosus facit internodia poples;
Dumque manu tentat trahere exitiabile telum,
Altera per jugulum pennis tenus acta sagitta est:
Expulit hanc sanguis, seque ejaculatus in altum
Emicat, et longe terebrata prosilit aura.

256

260

tu. Cædebant enim pectora et lacertos, ut liverent; confer versum 279.

253. Cumque anima, etc.] Virgilius, Æneid. ii. 532. multo vitam cum sanguine fudit; et ix. 349. Purpuream vomit ille animam: ex mente illorum, qui sanguinem animæ sedem esse opinabantur.

254. At non intonsum.] Æneid. ix. 181. ornatius: Ora puer prima signans intonsa juventa. Recte poples vocatur nervosus quia ibi plurimi nervi: vide Burmannum. Internodia, spatium inter nodos, qui crus et poplitem colligant.

260. Terebrata prosilit.] Supra iv. 124. sanguis e vulnere emicans icti

Xx

Ultimus Ilioneus non profectura precando

[nes

266

Brachia sustulerat; " Dîque o!" communiter om-
Dixerat, ignarus non omnes esse rogandos,
"Parcite !" motus erat, quum jam revocabile telum
Non fuit, Arcitenens; minimo tamen occidit ille
Vulnere, non alte percusso corde sagitta.
Fama mali, populique dolor, lacrimæque suorum
Tam subitæ matrem certam fecere ruinæ,
Mirantem potuisse, irascentemque, quod ausi
Hoc essent Superi, quod tantum juris haberent;
Nam pater Amphion, ferro per pectus adacto, 271
Finierat moriens pariter cum luce dolorem.
Heu! quantum hæc Niobe Niobe distabat ab illa,
Quæ modo Latois populum submoverat aris,
Et mediam tulerat gressus resupina per urbem,
Invidiosa suis; at nunc miseranda vel hosti, 276
Corporibus gelidis incumbit; et ordine nullo
Oscula dispensat natos suprema per omnes.

bus aera rumpit, hoc autem loco, terebrat, perforat auram. Sed verba temere cumulâsse videtur fœcundum Ovidii ingenium: sanguis se ejaculatur, emicat, prosilit, terebrat auram. Paulo post in minimo vulnere ludit Ovidius.

268. Tam subitæ ruina; strages tot filiorum egregie carorum; certam fecere admonuere. Miratio in summo dolore vix locum habebat. Verius ver. 280 seq. ejus affectus expressus.

271. Amphion apud Lucianum, de Saltat. 41. præ dolore ad insaniam adigitur ; inde forte ipse ferrum per pectus adegit; quanquam hæc verba etiam ex Apollod. explicari possint, ἐτοξεύθη δὲ καὶ Ζῆθος καὶ ̓Αμφίων. Auctore Hygino, fabula 9. quum Apollinis templum expugnare vellet, interficitur ejusdem Dei telis. Secun

66

280

286

A quibus ad cœlum liventia brachia tendens,
Pascere, crudelis, nostro, Latona, dolore,
[Pascere, ait, satiaque meo tua pectora luctu,]
Corque ferum satia," dixit: " per funera septem
Efferor: exulta, victrixque inimica triumpha.
Cur autem victrix? miseræ mihi plura supersunt,
Quam tibi felici: post tot quoque funera vinco."
Dixerat: insonuit contento nervus ab arcu;
Qui, præter Nioben unam, conterruit omnes:
Illa malo est audax. Stabant cum vestibus atris
Ante toros fratrum demisso crine sorores:
E quibus una, trahens hærentia viscere tela, 290
Imposito fratri moribunda relanguit ore:
Altera, solari miseram conata parentem,
Conticuit subito, duplicataque vulnere cæco est;
[Oraque compressit, nisi postquam spiritus exit.]
Hæc frustra fugiens collabitur; illa sorori

280-282. Pascere, etc.] Heinsius censuit tollendum versum 282. quem commenti sint, qui non intellexerint, quantum esset acuminis in illo, Efferor; aut, si quis malit, posse præcedentem deleri. Certum est, non posse utrumque versum Pascere, ait, et Corque, etc. genuinum esse. Heinsius posteriorem uncis inclusit, ego priorem, quia ille acerbior, et quia efferor (sensu funebri,) perspicuitatis causa, verba per funera septem postulat. Cæterum pasci et ferum sic conjunxit etiam Claudian. xxii. 14. ubi Dea Clementia docet, ut pænis hominum vel sanguine pasci Turpe ferumque putes. Victrixque ; voti compos : hinc autem stulta Niobes superbia colligitur, quæ ne filiorum quidem morte in Deos maledicta jactare desinat.

286. Arcus, nempe Dianæ, a qua filias interfectas esse cæteri auctores

295

tradunt, atque Noster ipse, ver. 215 sqq. haud obscure indicat. Perierunt autem illæ, etiam Homero auctore, in regia. Nomina earum Ovidius reticet. Portas Thebarum ab iis esse appellatas, narrat Hygin.

288. Atra vestes in luctu mulierum priscarum. Vide Winkelmann, Histoire de l'Art chez les Anciens, p. 77. Demisso crine; dissolutis capillis, ut fieri solet in luctu. Toros, lectulos, in quibus erant ad funus compositos.

293. Duplicari.] Ut Græce TrÚOσεσeaι, pro incurvari: vide Burmannum ad hunc locum, et Heynium ad Virgilium, Æneid. xi. 645. qui observat esse Homericum ἰδνοῦσθαι ; Valerius Maximus, v. 1. duplicatum frigore corpus. Idem Virgilius, Æneid. xii. 926. incidit ictus-duplicato poplite Turnus. Confer et Gronovii Observat. iv. p. 747.