Dulce dedit, tosta quod coxerat ante polenta. 450 Dum bibit illa datum, duri puer oris et audax Constitit ante Deam; risitque, avidamque vocavit. Offensa est; neque adhuc epota parte, loquentem Cum liquido mixta perfudit Diva polenta. 454 Combibit os maculas; et, qua modo brachia gessit, Crura gerit: cauda est mutatis addita membris; Inque brevem formam, ne sit vis magna nocendi, Contrahitur; parvaque minor mensura lacerta est. Mirantem, flentemque, et tangere monstra pa rantem Fugit anum, latebramque petit; aptumque colori Nomen habet, variis stellatus corpora guttis. 461 Quas Dea per terras, et quas erraverit undas, Dicere longa mora est: quærenti defuit orbis. 450. Dulce absolute positum, ut rò yλvku Græcis. Tosta, pro testa, correxit Barthius. Polenta; ab Orpheo, in fragment. vocatur Kuкεwv, cinnus, potio confecta e tosta polenta, melle, vino, floribus, herbisque variis. Vide Munker. ad Lactant. argument. Fischeri Indicem; Theophrastem, in kʊKεÚV. Arnob. d. 1. oggerit potionem, Cinnum, cyceonem quam nuncupat Gracia; idemque e Clemente addit, in Mystarum symbolis fuisse: jejunavi, atque ebibi cyceonem. Cyceonem Ceres juxta Antonin. d. 1. ebibit álpówc, id est, àμvori, uno spiritu, adeoque avide. Puer, filius Mismes secundum Nicandrum. Durum os, signum impudentiæ. 455. Combibit os maculas, exquisitius, quam, attraxit, accepit. Anton. ἐγένετο ποικίλος. Nocendi. Codex Regius B, loquendi, quod forte non rejiciendum, quia, ut ex loquacitate malum venit, si minuitur loquendi potestas, minuitur quoque facultas nocendi. 459. Monstra mirabiliter exprimit mutatam formam. Aptum colori ; stellio enim genus lacertæ. Maculæ passim vocantur gutta. Quum stellio Græcis dokáλaßos diceretur, (vide Schol. Nicandri ad Alex. 128.) Mellmannus putat, hanc metamorphosin ortam esse ex confusione cum transformatione sequente, ver. 539. aut ad exemplum ejus fictam. 462-550. Quas Dea per terras, etc.] Ceres quum ex Arethusa cognovisset raptum Proserpinæ, Jovem supplex addit, qui ea lege filiam repeti posse pronunciat, si nullos gustaverit cibos. Ascalaphus autem, qui eam comedentem viderat, remque indicaverat, mutatur in bubonem. Erraverit. Errores illos describunt hymn. Hom. 43 sqq.; Callim. viii; Apollod. I. v. 1; Noster ipse, Fast. 455 sqq. Defuit orbis, nulla superfuit pars orbis terrarum, ubi quæreret. Sicania, a Sicanis, qui ex Iberia immigraverant. Thucyd. vi. 2. Omnia narrásset, nempe mutatis manet sensus pristinus. 465 Sicaniam repetit; dumque omnia lustrat eundo, Persephones zonam summis ostendit in undis. 470 467. Dicere non aderant.] Ne ineptæ tautologiæ reus sit Ovidius, Schirachius adsunt interpretatur, adjuvant, ut verbum translatum h. 1. sit a patronis causarum, qui verba faciunt pro reis. Non tamen opus est illa interpretatione. Sensus: Nec aliud instrumentum habebat, quo vocem emitteret. 470. Persephones zonam; e zona reperta Ceres didicit, ibi evanuisse filiam. Itaque fonti per signa loquenti hoc indicium tribuitur. Aliter de Cyane Claudian. iii. 255. Zona soluta et amissa, proprium indicium virginis raptæ et delibatæ. Hic legatur quod habet Firmicus de rustico quodam, cui propter divitias Pluton fuit nomen, raptore Proserpinæ; qui, ne prehenderetur a Cereris manu armata ipsum insequente, vehiculum egit per medium lacum Pergum, inibique periit, cum virgine submersus. 480 473. Repetit.] Vide, iv. 733: Ter quater exegit repetita per ilia fer rum. 476. Vestigia, zonam ut modo, versu 468. Signa tamen manifesta dedit, etc. Dumni, filiæ amissæ; xii. 16. matrem circum sua damna volantem. Jam sævit in terram, ut, ii. Phoebus in equos solares, et ut ille recusat solem diutius vehere, sic nunc et Ceres muneri suo deest. Etiam in hymno Hom. 305 seqq. ejus et morentis filiam et irascentis Jovi culpa, terra nullas fert fruges, agricolarum labor irritus est, parumque abest, quin genus humanum fame pereat. Cf. Diodor. Sic. v. 5. 478. Parilique irata.] Ut fregerat aratra, sic pariter interfecit agricolas et tauros laborum socios: in omnia sæviebat gravi furore percita. 480. Fallere depositum.] Depositum Fertilitas terræ, latum vulgata per orbem, 486 Tum caput Eleis Alpheias extulit undis; Rorantesque comas a fronte removit ad aures; Atque ait: "O toto quæsitæ virginis orbe, Et frugum genetrix, immensos siste labores; 490 dicitur quidquid apud aliquem custodiæ gratia collocatur. Est vero figurata et poetica locutio, eo quod ager fullit, non reddendo semina credita atque in sinu ejus deposita; Horatius, III. Od. i. 30. fundusque mendax. 481. Fertilitas terræ Siculæ, Leontinorum imprimis camporum, a Diodoro, Plinio aliisque tantopere celebrata, vulgata sane est. Atque nostris etiam temporibus terra illa multis eximiæ fertilitatis suæ speciminibus accusat inertiam incolarum, ut passim queritur Brydon. Itaque et hodie dicere licet, fertilitas illa cassa jacet, id est, vacat. Cassa. De vocabulo cassus vide Heinsium, ad Fastor. vi. 406. Primis in herbis, quum teneræ adhuc herbæ sunt. Tenera in herba dixit Virg.; conf. infra x. 209. 484. Sideruque, ventique.] Codex Regius A, sidera cui, etc. Vide quæ diximus ad iii. 530. et iv. 10. Hic locus confirmat rò que produci cæsura. Avida volucres, improbus anser, Strymoniæque grues, Virgil. Georg. i. 119. Semina legere, σπέρματα συλλέγειν, proprie de his avibus, quæ inde oжερpolóyou dictæ. Foesii Econ. Hipp. p. 348. Lolium, Germanice Trespe. Tribulus, Germanice Burzeldorn, in Italia frequens. Fatigant exquisite, impediunt segetem surgere conantem, eam coercent. Plin. iii. Ep. xix. 6: felicitas terræ fatigatur imbecillis cultoribus. Virgil. Georg. i. 153: interque nitentia culta, Infelix lolium et steriles dominantur avena. 487. Alpheus, hodie Carbon, ubi Elidem irrigavit, mari Peloponnesiaco infunditur, sed sub mari procurrere, atque in Sicilia, prope Syracusas, in Ortygia insula, cum Arethusa (quæ inde Alpheias) aquas suas confundere credebatur. Senec. Nat. Quest. iii. 26; Strabo, v. p. 270; Pausan. Eliac. p. 390. qui rem comprobat auctoritate Delphici oraculi. Idemque error etiam nunc tenet multorum Siculorum mentes. Arethusæ autem Noster ipse et oratoris deprecatorisque, ut Telluri ï. 272 sqq. et indicis partes dedit. Optime autem, ut e ver. 504 sqq. apparet, ei indicium tribuitur. In h. Homer. 74. quem Noster, Fast. iv. 583. sequitur, rem Sol prodit; apud Apollodorum, Hermionenses, quia ad Hermionem Argolidis descensum ad inferos esse putabant. Comas a fronte removit, etc. Eorum qui ad dicendum prodeunt, gestus aliquis notari solet; ii. 272 et supra, versu 338. Hæc removet comas, ut iv. 474. Tisiphone colubras. Rorantes. i. 339. 490. Genetrix, Dea. Dii earum rerum genitores, quarum curam ge Neve tibi fidæ violenta irascere terræ. Terra nihil meruit; patuitque invita rapinæ. 495 Hæc mihi terra solo est: hos nunc Arethusa pe nates, Hanc habeo sedem; quam tu, mitissima, serva. runt. Meruit, malo sensu, ut ii. 279. Nec sum pro patria, etc. Ita sibi viam pandit ad Arethusæ fata in sqq. narranda. Sed loquacior paulo est in verbis. Huc hospita veni-Sicaniam peregrina colo-hos nunc, etc. Similiter, i. 574. peccatum. 494. Pisa mihi patria.] Pisa Arcadiæ oppidum, juxta quod Alpheus fluvius labitur. 499. Ortygiam.] Syracuse quum quatuor haberent partes, earum una, in insula sita, Ortygia dicta est, eaque pars hodie etiam restat: vid. Brydon. p. 221. In ea fons Arethusa. Cic. Verr. iv. 52; Virg. Æneid. iii, 692 : Sicanio prætenta sinu jacet insula contra Plemmyrium undosum: nomen dixere priores Ortygiam. Alpheum fama est huc Elidis amnem Occultas egisse vius subter mare, qui nunc Ore, Arethusa, 505 tuo Siculis confunditur undis. Narratus nove dictum, ut supra erratus. Hora tempestiva mox veniet versu 573. Melioris, lætioris. Sic et viii. 677. vultus boni. Pervia tellus, canales subterranei. Imas. In imas causa est, cur Arethusa Proserpinam cernere potuerat. Desueta; quæ cernere desuevi, diu non vidi, dum sub terra labor Stygio gurgite, ibi, ubi Styx. 507. Sed regina-sed-sed.] De hac repetitione vide ad versum 17. Maxima substantive, domina. Matrem consolatura amplificat dignitatem filiæ. Etiam in matrona, conjux, aliquid dignitatis est. Pollentiam ejus Pluto ipse in h. Homer. 365 sqq. describit, Claudiano, i. 3. profunda Juno dicitur; Virg. Æneid. vi. 138. Juno inferna, et a Nostro xiv. 115. Averna Juno. Sed tamen inferni pollens matrona tyranni." Ante Jovem passis stetit invidiosa capillis : 66 66 510 Proque meo supplex venio tibi, Jupiter," inquit, Sanguine, proque tuo: si nulla est gratia matris, Nata patrem moveat: neu sit tibi cura, precamur, Vilior illius, quod nostro est edita partu. En, quæsita diu tandem mihi nata reperta est: Scire ubi sit, reperire vocas: quod rapta, feremus: marito 521 Filia digna tua est; si jam mea filia digna est.” Jupiter excepit: "Commune est pignus onusque, Nata, mihi tecum: sed, si modo nomina rebus Addere vera placet, non hoc injuria factum, 525 Verum amor est; neque erit nobis gener ille pudori; 511. Amentia.] Eo habitu expressa est in monumento antiquo, quod exhibet Spanhem. ad Callim. d. 1. Amentiam remissam sequutus est dolor. Nubila vultu, moesta, dixit etiam Statius Sylv. III. v. 11. Noster, V. Trist. iii. 14. nubila Parca nascenti fuit. Græci poetæ moestis tribuunt ὀφρύων νεφέλην aut vέpos: vide Sophoclem, Antig. 532; Euripidem, Hipp. 173. Confer mox similitudinem ver. 570. In h. Homeri, Jupiter ipse, sterilitate terræ commotus, primum Irin, mox omnes deinceps Deos demittit cœlo, qui Cererem ad concilium Deorum revocent. Illa vero negat se redituram aut fruges terris reddituram, ante quam filiam vidisset. Ea igitur ex Orco dimittitur. Invidiosa, odio Plutonis plena. 518. En, quæsita, etc.] Confer i. 653-655. Reperta est, scio, ubi sit. Certius, quia jam nullus inde redi tus. 523. Pignora parentum dicuntur liberi ob amorem; onera, propter curæ molestias. Sensus: Ego, æque ac tu, tam amare filiam, quam saluti ejus prospicere, debeo. Neque erit, etc. In h. Homer. 83. sqq. Sol Cererem sic solatur laudibus honorificæ affinitatis, οὐ τοι ἀεικὴς γαμβρὸς ἐν ἀθανάτοις πολυσημάντωρ Αἰδωνεύς. |