Vix oculos attollit humo; nec, ut ante solebat, Juncta Deæ lateri, nec toto est agmine prima: Sed silet; et læsi dat signa rubore pudoris. 450 Et, nisi quod virgo est, poterat sentire Diana Mille notis culpam: Nymphæ sensisse feruntur. Orbe resurgebant lunaria cornua nono; Quum Dea venatrix, fraternis languida flammis, Nacta nemus gelidum, de quo cum murmure laIbat, et attritas versabat rivus arenas. [bens 455 Ut loca laudavit, summas pede contigit undas: His quoque laudatis, "Procul est, ait, arbiter omnis : "Nuda superfusis tinguamus corpora lymphis." Parrhasis erubuit: cunctæ velamina ponunt: 460 Una moras quærit : dubitanti vestis adempta est; Qua posita, nudo patuit cum corpore crimen. Attonitæ, manibusque uterum celare volenti, "I procul hinc, dixit, nec sacros pollue fontes," 452. Nymphæ sensisse, etc.] Perstringit et hic libidinem Nympharum, quæ plus virgine scirent: vid. Burm. et Safftius ad hunc locum. 453. Orbe resurgebant.] Nono mense quum partui vicina esset Nympha : orbe, in orbem. 454. Quum Dea.] Regius B. Quum Dea fraternis venatu. Venatu id est venando, inter venandum languida; quæ lectio mihi genuina videtur; at importunus est ordo phrasis. Fraternis languida flammis; defessa fervoribus Solis, fratris sui. Labens ibat, labebatur, ut iii. 388: egressaque silvis Ibat, egrediebatur. Homer. Il. B. 302 : ἔβαν φέρουσαι. i. e. ἔφερον. Et attritas, etc. descriptio limpidi rivi. Contigit, nempe tentandi causa. Omnia per partes describit. Arbiter; iv. Cynthia deque suo jussit secedere cœtu. 465 Senserat hoc olim magni matrona Tonantis, Distuleratque graves in idonea tempora pœnas. Causa moræ nulla est: et jam puer Arcas, id ipsum Indoluit Juno, fuerat de pellice natus. 469 Quo simul obvertit sævam cum lumine mentem; 476 Scilicet hoc unum restabat, adultera, dixit, Ut fœcunda fores; fieretque injuria partu Nota, Jovisque mei testatum dedecus esset. Haud impune feres: adimam tibi nempe figuram; Qua tibi, quaque places nostro importuna marito." Dixit: et, adversa prensis a fronte capillis, Stravit humi pronam: tendebat brachia supplex; Brachia cœperunt nigris horrescere villis, Curvarique manus, et aduncos crescere in ungues, Officioque pedum fungi; laudataque quondam Ora Jovi, lato fieri deformia rictu. 481 Neve preces animos, et verba potentia flectant, 466. Sonserat hoc olim, etc.] Sequitur mutatio ipsa, quam alii, ut Amphis et Theon. in Arat. Dianæ, alii Jovi, ut Junonem falleret, tribuebant. In principio poeta sui est dissimilis, nimiaque brevitate paulo obscurior; et ne hoc quidem memorat, quomodo Juno in terram descenderit. Matrona, conjux ut vi. 581: altus Tonans etiam i. 170. olim. Apud Pausan. illico deprehensam mutat. Arcade, auctore Hesiodo, jam ursa facta peperit. Ab eo Arcadiæ nomen inditum esse multi Veterum putabant. 470. Obverti etiam Heroid. xix. 191. legitur. Quo simul obvertit. Postquam, inquit, convertit et oculos et animum in Arcadem, e Calistone natum, excandescere cœpit. Quo, in quem puerum. Savam, ultionis cupidam. Scilicet, vox indignantis. Injuria, nempe VOL. III. mihi illata. Dedecus de adulterio, etiam ix. 26. Similes Junonis querelæ, iii. 266 sqq. 474. Nempe.] Non solum affirmantis est (certo,) sed hoc loco etiam simul minantis et stomachantis. B. Multum igitur præstat 7 namque, quod alii habent. 477. Tendebat brachia.] Hæc verba sæpius repetit, etiam ver. 580; nunc melius omisisset, quum præcedat pronam stravit. Ita lector eam cogitaret e lapsu pronam, pronæ statim ursæ formam accepisse. 480. Laudata Jovi.] Quæ pulchra visa erant Jovi: vide Burmannum ad Phædr. I. xii. 1. 482. Animos, iram Junonis. Potentia, efficacia, multum valentia, ut potentes herbæ, de quibus supra. Posse loqui, facultas (rò dúvao@ai) loquendi: R Posse loqui eripitur: vox iracunda, minaxque, xi. 177. posse moveri ; Hor. I. Ep. vii. 27: reddes dulce loqui. Sed et apud Græcos infinitivum sine articulo vim substantivi habet. 485. Mens antiqua manet, dum fit ursa, i. e. in actu ipso; mens antiqua mansit quoque, quum facta est ursa. Hæc repetitio non tam ingrata mihi videtur quam tautologia tamen-quoque in eodem versu. Facta, quæ ex alia in aliam rem recenter mutata est. Ita i. 566. facti rami. 487. Qualescunque manus.] Pedes, qui qualicunque modo manuum vices præstabant; confer i. 730. 492 496 tes; sed talia non urgenca sunt in Ovidio. Illustrare voluit inde a versu 489. illud mens antiqua mansit, et simul tristem fortunam inde enatam indicare. 496. Ignara parentis.] Et mox versu 503. nescius, non agnoscens matrem, aut nesciens matrem esse in ursam mutatam. Hunc occursum autem Ovid. ipse haud dubie finxit. 497. Adest, sæpe de repentino adventu. Fere natalibus actis. Vulgo ferens natalibus annos, quod Heinsius rejicit, ut non Latinum. Burmannus monet gerere annos recte dici, ergo et 489. Sola, deserta. Oblita quid esset; ferre. oblita se esse ursam ac feram. 495. Pertimuitque lupos, quamvis pater Lycaon (unde ipsa Lycaonia,) olim in lupum esset versus. Multa ad hæc verba disputârunt Interpre 499. Erymanthidas, Arcadicas. Erymanthus quippe Arcadiæ mons est, celebris apro quem Hercules cædit. Ambit exquisitius quam circumdat ; sic vi. 101. circuire pro circumducere. Et cognoscenti similis fuit: ille refugit; Immotosque oculos in se sine fine tenentem Nescius extimuit; propiusque accedere aventi Vulnifico fuerat fixurus pectora telo. 501 506 Arcuit omnipotens, pariterque ipsosque nefasque Sustulit; et celeri raptos per inania vento Imposuit cœlo, vicinaque sidera fecit. Intumuit Juno, postquam inter sidera pellex Fulsit; et ad canam descendit in æquora Tethyn, Oceanumque senem ; quorum reverentia movit Sæpe Deos; causamque viæ scitantibus infit: 511 Quæritis, æthereis quare regina Deorum 66 503. Nescius.] Vide notam ad 496. Aventi. Avere, verbum Lucretio familiare, notante Heinsio, Burmannus conferre jubet Bentlei. Ad. Horat. I. Epist. xiv. 9. 506. Sustulit.] In dilogia positum est. Rapuit e terris ipsos, et prohibuit nefas, cædem matris. Inania, aer et æther. Vicina sidera, Arctos major et Arctophylax, de quibus ad ver. 132 et 176. vidimus. Ita autem et Amphis apud Hygin. et Eratosth. cap. viii. Cæteri de filio inter sidera relato silent. 508. Intumuit Juno, etc.] Quod sub finem hujus loci narratur, sidera illa in æquore tingui vetita esse, id Noster ab antiquis traditum acceperat. Lactantius in Arg.: A Tethy et Oceano non tingitur, ut Hesiodus indicat. Similiter Hygin. P. A. et in versibus Creticis apud eundem fab. 177. Quomodo autem Ovidius hoc tractavit? Nempe iter Junonis finxit et orationem acerbissimam ad Deos marinos; in quo ante oculos Virgil. Æneid. i. 3675 habuit, ubi Juno Eolum adit auxilii implorandi causa, et Æneid. vii. 292 sqq. ubi ad Acheronta descendit. In omnibus his locis similes querelæ, ni hil se efficere posse, sed ad auxilium aliorum confugiendum. 509. Canum.] Spumis, nec non ætate, ut quæ omnium rerum, immo ipsorum Deorum mater; Iliad. E, 201 : Ωκεανόν τε Θεῶν γένεσιν καὶ μŋrépa Tŋlúv. Tethys Cœli et Vestæ filia fuisse dicitur, uxor Oceani ac Junonis nutrix, multorumque Deorum mater, unde ei atque Oceano magna reverentia. Senex Oceanus fingitur etiam in monumentis antiquis: vide Gronovium, ad Melam, lib. iii. 1. initio, ubi effigies ejus expressa. Omnino Dii marini senes habebantur, unde cana Tethys. Senectus parit reverentiam, qua illi Deos movent, impellunt, ut ab ipsis auxilium petant. 512. Deorum bene ex Codicibus nostris Regiis, nam Juno erat regina Deorum. Quæritis, etc. In hac oratione Juno magis dolet se spretam, quam adulterio conjugis læsam; furta enim ejus, quibus diu assueta (i. 606.) minus curabat. Ira autem ex contemptu bene expressa. Satis invidiose statim in principio irruit in rem, pro me tenet altera, alia, cœlum, ut ix. 146: thalamos tenet altera nostros. Seneca, Herculis Fur. initio, ubi Sedibus huc adsim? pro me tenet altera cœlum. Mentiar, obscurum nisi nox quum fecerit orbem, Nuper honoratas summo, mea vulnera, cœlo 515 Videritis stellas illic, ubi circulus axem Ultimus extremum spatioque brevissimus ambit. Est vero, cur quis Junonem lædere nolit, Offensamque tremat, quæ prosim sola nocendo? En ego quantum egi! quam vasta potentia nostra 520 est! Esse hominem vetui; facta est Dea: sic ego pœnas Sontibus impono; sic est mea magna potestas. Vindicet antiquam faciem, vultusque ferinos Detrahat; Argolica quod in ante Phoronide fecit. Cur non et pulsa ducat Junone, meoque Collocet in thalamo, socerumque Lycaona sumat? 525 Nostrum imitatur: pellices cœlum te nent. 514. Mentior habent nostri Codices A et B. De forma loquendi, mentiar aut mentior, si, vel nisi, vide Heinsium ad iii. 271. et Burm. ad hunc locum, qui laudat Homer. Il. K, 534 : ψεύσομαι ἢ ἔτυμον ἐρέω. 515. Nuper.] Monet Schirach. contra Gesnerum, ex hoc loco nuper non modo ad menses et dies (adde ad annos et secula adeo) referri, sed etiam, ut hoc loco, ad horas. Vulnus, qui dolores alteri creat. Honoratus stellas, in numerum stellarum receptos, atque adeo honore divino affectos. Summo cœlo, juxta polum, qui maxime elevatus supra finitorem. Hunc ambit circulus polaris, qui, ut e sphæræ ratione sponte intelligitur, brevior est cæteris. Docte cum Astronomis Juno loqui tur. 517. Ambit.] Nonnulli, exit, quod Heinsio venustum videtur. Unde vero 518. Vero.] Cum indignatione interrogantis est. Junonem, cum vi pro me. Virg. Æn. i. 48: Et quisquam numen Junonis adoret Præterea, aut supplex aris imponat honorem? 523. Vindicet.] Vindicamus ea, quorum possessione excidimus. Quod in ante Phoronide: quod ante in Phoronide, id est, in Io, Phoronidis nepte; quæ quum in vaccam, Junonis metu, fuisset conversa, humanæ tandem formæ a Jove fuit restituta. Bene autem Iûs exemplum affertur; fabulæ enim simillimæ sunt: in utraque Jovis amores, Junonis ira, mutatio in feram et inde in Deam. Hinc et earum statuæ vicinæ in Atheniensium arce. Pausan. i. p. 59. 525. Pulsa, expulsa, ut Heroid. ix. 131. ubi vid. Heinsius. Socerumque, etc. acerbissime. Sumere, solenne in hac re. |