340 Contigit, et cecinit jussos inflata receptus, Surgit humus; crescunt loca decrescentibus undis: tum, quorum barba rorabat. Utrumque dicitur, canere receptui, et receptum, aut receptas. Coercuit, in suum locum redire coegit. 343. Jam mare, etc.] Hic locus laudem meretur a brevitate, quæ rei celeritatem bene exprimit. Ei etiam accommodata orationis forma, quæ brevibus membris constat. Plenos capit, etc. Aquæ ita decreverant, ut alvei jam plenos, integros, fluvios ripis suis continere possent. 344. Flumina, omnino aquæ. Videntur, cernuntur. Surgere eleganter drr. quæ, subsidentibus iis, quibus adhuc tecta fuerant, conspici incipiunt. Vide nos ad Plin. VI. Epist. xvi. 14. Creseunt. Bene etiam: plura et ampliora in conspectum, prodeunt. Silius, xv. 215. de eo, qui propius accedit ad urbem, admoto crescebant culmina gressu. Contra apud Claud. xxxiii. 189: Totaque decrescit refugo Trinacria visu. 347. Limumque in fronde.] Oblimatæ et luculentæ relinquebantur frondes arborum, propter aquam per alluviones necessario turbatam foeda tamque. Fronde. Frondem Rod. non debebat de foliis capere, erant enim nudata cacumina, sed de ramis. 348. Redditus.] Restitutus erat in pristinam formam. Pomp. Mela, I. ix. 32: Nilus se sibi reddidit, rursus alveum suum sequitur. 349. Et desolatas agere alta silentia terras.] Hic versus mira et rara apud Ovidium imagine vocum excellit. Desolatas terras. Destitutas hominibus et animantibus. Virgil. Æneid. lib. xi. 367: Ingentes et desolavimus agros. 350. Obortis, prorumpentibus; oboriri enim dicuntur, quæ prorumpunt, superveniunt. 351. O soror.] Japeti filii fuere Prometheus et Epimetheus. Prometheo ex Pandora (quam Triclin. ad Pindar. Olymp. ix. facit Epimethei conjugem) natus est Deucalion. Epimethei filia fuit Pyrrha. Sic intell. quo sensu sororis vocab. h. 1. capiendum sit. Ipse mox commentatur in hæc nomina, quod tamen, in tanto quidem dolore, justo argutius videtur. Deinde torus junxit; nunc ipsa pericula jungunt: Terrarum, quascunque vident occasus et ortus, Nos duo turba sumus: possedit cetera pontus. 355 Nunc quoque adhuc vitæ non est fiducia nostræ Certa satis: terrent etiamnum nubila mentem. Quid tibi, si sine me fatis erepta fuisses, Nunc animi, miseranda, foret? quo sola timorem Ferre modo posses? quo consolante doleres? 360 Namque ego, crede mihi, si te modo pontus haberet, Te sequerer, conjux: et me quoque pontus haberet. O utinam possim populos reparare paternis Artibus, atque animas formatæ infundere terræ ! Nunc genus in nobis restat mortale duobus, 365 Sic visum Superis, hominumque exempla maneDixerat, et flebant: placuit cœleste precari [mus." 353. Ipsa pericula.] Validissimum vinculum, naturæ sorte, cognationis lege, conjugii foedere firmius: ovváγει γὰρ καὶ ἐχθίστους ὁ κοινὸς φόβος. Arist. Polit. v. Jungunt non est, ut Ciofan. putabat, cariorem reddunt, sed sociam faciunt. 355. Nos duo turba sumus.]. Infra viii. 636: Tota domus duo sunt. Propert. I. Eleg. ii. 23: Tu mihi sola domus. Expressit Nostrum Senec. Troad. 506: Turba, quæ simus super, Tumulus, puer, captiva. Possedit, devoravit. 358. Quid tibi.] In hoc et seq. vs. tenerrimus atque amantissimus sensus. Quid animi, bona locutio, ut docet Heins.: quem animum habitura esses, quid sensura. Fatis, diluvio fatali. 360. Quo consolante doleres?] Quis te dolentem consolatione erigeret? 361. Si te pontus haberet.] Ex Virg. Æn. vi. 362, nunc me fluctus habet. Nempe locus habet eum qui ibi morVOL. III. tuus jacet aut natat. Claudian. viii. 93: Hunc Alpes, hunc pontus habet. Horat. I. Od. xxviii. 2. 363. O utinam, etc.] Votum perquam aptum huic tali tempori, atque Promethei filio proprium. Paternis. Prometheus, Deucalionis pater, dicitur. hominum imagines e luto finxisse, atque has igne cœlitus surrepto animasse; vel quia rudes homines ad civilem vitam revocârit; an quod primus artem invenerit statuas et simulacra fingendi. 364. Infundere.] Virg. Æneid. vi. 276. infusa per artus Mens. 366. Sic visum Superis.] Gemitus solennis in rebus adversis. Exempla, copiæ, ut vulgo dicimus. 367. Flebant.] Hoc unum poterat Pyrrha mulier. Miseris unicum perfugium. Cœleste numen. Sed hæc de Themidis oraculo consulto propria Nostro sunt. Apud Apollod. a Jove Phyxio, cui sacra fecerant, lapides jacere jubentur. Similiter ap. Hygin, G Numen, et auxilium per sacras quærere sortes. Vestibus et capiti; flectunt vestigia sanctæ 368. Per sacras sortes, per oraculum. Oracula enim olim per sortes, ψήφους, θριάς, edebantur: Cic. Div. ii. 33. Schol. Callim. ad h. Apoll. 45. 309. Cephisidas.] Cephisus Lilæa profluens Phocidem et Boeotiam irrigat. Pausan. Phoc. p. 882. Ab Homero h. Apoll. 240. vocatur kaλλpéε poc, ob aquam limpidam. 370. Nondum liquidas.] Limpidus, erat, multum adhuc limi secum ferebat; sed tamen jam vada nota secabat, alveum suum rursus sequebatur. Ut -sic amat Noster pro, quidem-sed: cf. ver. 404. xiv. 509. Vadum, omnis locus, per quem aqua vadit, aut in quo aqua continetur, fons, puteus, fluvius, mare, aut, ut h. 1. alveus: vide Gronov. Observ. i. 19. Secantes, sequentes: secare viam, réuvev óðòv, ἀέρας, θάλασσαν, solennes poetarum locutiones, metaphora ab aratro petita. Nota, consueta: nota dicuntur, in quibus solet aliquis versari, currere etc. infra iii. 239, nota juga. Cæterum ad hoc flumen olim erat Themidis oraculum Plin. H. N. xxxi. 11. Hinc aqua Cephisi fatidica, Lucan. iii. 175. 371. Inde ubi libatos.] Non solum sacra facturi (Liv. i. 45,) sed etiam templum ingressuri (Hippocrat. de Morbo sacro, cap. iv. p. 329,) lustrare se, reρippaívεodai, solebant, ne impuri accederent ad Deos. Fieri autem hæc lustratio solebat cum aliis rebus, tum aqua, quæ ros et opóros (vide Valken. ad Eurip. Hipp. p. 180.) dicebatur, in primis aqua viva scil. fluviali (Virg. Æneid. ii. 719. iv. 635.) quia fontibus et fluviis sanctitas quædam inesse credebatur. Neque vero manus tantum lavabant (Fast. iv. 777.) et caput, (infra vii. 189.) sed etiam vestes: Homer. Od. A, 759, et Tibul. II. Eleg. i. 13. pura cum veste venito. Libatos, manu leviter haustos. Virg. Æn. vi. 230. rore levi spargens socios. 373. Ad delubra.] Templis magnificentiæ causa addebantur fastigia et gradus. De fastigiis, vid. ad ii. 3. Exornari admodum solebant. 374. Squalebant musco.] Intelligitur autem muscus marinus, fucus, Bovov Oaλáoolov: vid. Brodæus ad Theophr. Plant. P. 411. Senec. Hip. 1041: tauri e mari prodeuntis pectus musco tenaci viret. Squalere, omnino obductum esse: Virg. Georg. iv. 91. macula squalentes auro. Sed Gesner. ad Quintil. I. ii. 18. defendit Pallebant, quia pallere reconditiorem significationem habet, ut situm indicet, quem corpora contrahunt a quiete, humore admisso. Non male; præsertim quum tot Codd. auctoritas accedat. 375. Tetigere gradus.] Jam quum templa plerumque in loco edito, κρηπί doua dicto, ædificarentur, quo melius conspici possent, gradus etiam iis addebantur, qui vel totum templum ambiebant, vel januis solis adhærebant; in iisque sedere plebs solebat. Vide Pronus humi, gelidoque pavens dedit oscula saxo. Et velate caput, cinctasque resolvite vestes; 381 Pyrrha prior, jussisque Deæ parere recusat: 385 Winkelmanni Anmerkungen über die Baukunst der Alten. p. 48. Deucalionis tamen tempore talia ornamenta nondum erant templis; et oraculum illud forte in antro sedem habebat. 376. Pavens dedit.] Quasi præsente numine, horrore quodam perfusi et venerabundi. 377. Atque ita nunc esse voventis formulam, contendit Burmann. ad vii. 510. Fallitur. Potest hic quoque, ut ver. 228. accipi, quo facto, tum. Si, etc. Talis conditio plerumque precibus præmittitur, ut 545, et vii. 615. Virg. Æneid. ii. 689. In his si est, quoniam. Mersis rebus, miseriæ nostræ, forte cum respectu ad diluvium: Virg. Æn. xi. 335. rebus succurrite fessis; Tibul. II. iii. 21, trepidis petere oracula rebus; Noster, I. Trist. iv. 35. rebus succurrite lapsis. 382. Cinctasque resolvite.] Veteres quum rem sacram peragerent, caput totum, præter os, velamine quodam aut amictu operiebant, ne forte res mali ominis eos turbaret: Virg. Æn. iii. 405 sqq. ibique Heyn. et Ernesti Clav. Cic. in velatus. Iidemque vestes cinctas resolvebant, zona soluta, quia in sacris nihil religatum esse debebat. 383. Ossaque post tergum.] Cf. oraculum Tarquiniis et Bruto datum, Liv. i. 56; unde Nostrum hanc sortem sumsisse putat Muret. Varr. Lect. x. 11. Male, quia Ovid. hoc oraculum non finxit, sed a Græcis traditum accepit. Sed melius est, quod idem ibidem monet, lapides etiam Tragicis dici γῆς ὄστεα. 384. Rumpitque silentia voce.] Redi ad lib. i. Art. Amat. v. 329. 385. Pyrrha prior.] Quia muliebrem religionem in primis tale oraculum offendere debebat. Deucalion contra mox solertia insignior reperitur. Lædere cineres et ossa majorum summum scelus: Phocylid. ver. 95 sqq. Horat. A. P. 471. 387. Umbras.] Animas, quas lædi credebat antiquitas, illata cadaveribus aut tumulis injuria. 388. Obscura.] Ob ambiguitatem, quæ non facile perspici poterant. Senec. Edip. 92: Sphinga cæcis verba Verba datæ sortis secum, inter seque volutant. nectentem modis. Volutare, ut agitare, de deliberante et cogitante: Virgil. Ecl. ix. 37. 390. Promethides.] Deucalion Promethei filius. Epimethida. Pyrrham, Epimethei filiam. 391. Mulcet.] Mulcere, animum addere, solatio erigere. Quæ valent ad confirmandum animum, ea placida poetis drr. Solertia cernitur in indagando vero: Lucret. v. 1355: solertius est multo genus omne virile. Pontanus nobis male de utroque capiebat. 392. Pia sunt.] Jac.-a-Cruce verba pia-suadent signis parentheseos includenda censet; quod et Lenzio placet. Mihi altera interpunctio melior videtur, ex qua Deucalion verbis aut fallax-suadent Pyrrham attentam reddit, et pavoris nullam esse causam monet; tum sententiam ipsam proponit. Hoc multo convenientius est sermonibus hominum. 393. Magna parens, etc.] Respexisse ingeniosissimum poetam opinatur Muretus, lib. x. Var. lect. cap. 2. ad Historiam Rom. Liv. lib. i. quum regiis adolescentibus responsum esset, eum regnaturum Romæ, qui matri osculum primus tulisset: Brutus e navi descendens simulato casu terram osculatus est, etc. Vetus idem Grammaticus de eo qui ad lapidem offendisset, dixit: Γῆς ὀστεοῖσιν ἐγχριμ poris móda. Quæ etiam valet analogia in venis terræ de aqua et metallis. 395. Augurium, interpretatio oraculi. Sic et apud Cic. ad Div. VI. vi. Monitis, oraculis: nam monere proprie de divinationibus. Vide Heins. ad xiii. 216. Titania. Pyrrha, Iapeti Titanis neptis. 398. Discedunt.] De industria poeta hic repetit ipsa Themidis verba ver. 381 sqq. 400. Vetustas, gravis testis Veteribus: Fast. iv. 203. Quintil. Inst. XII. iv. 2. monet poetarum figmenta vetustatis fide tuta esse. Inde pendet omnis mythologia. Locus sequens loquacitatis vitio rursus laborat: saxa ponunt duritiem, molliuntur, mollita ducunt formam, crescunt, fiunt mitiora, denuo accipiunt formam; sed obscuram tantum, nec adhuc manifestam, nec exactam, etc. Remota illa loquacitate, comparatio cum marmore cœpto probabilis est. Mora, diuturnitate : vid. Freinshem. Ind. Flor. h. v. Mox ver. 421. sic est morando ducere formam ut ducere colorem et alia. |