Imatges de pàgina
PDF
EPUB

270

Hic fontes natura novos emisit, at illic
Clausit, et antiqui tam multa tremoribus orbis
Flumina prosiliunt, aut excæcata residunt.
Sic ubi terreno Lycus est epotus hiatu,
Existit procul hinc, alioque renascitur ore:
Sic modo combibitur, tecto modo gurgite lapsus
Redditur Argolicis ingens Erasinus in arvis: 276
Et Mysum capitisque sui, ripæque prioris
Poenituisse ferunt, alia nunc ire, Caïcum.
Nec non Sicanias volvens Amenanus arenas

271. Et antiqui.] Hactenus fuit editum et antiquis tremoribus orbis Flumina prosiliunt (ita habent Regii cod.) Hæc mendosa judicat Heinsius, et conjicit et aut quædam stimulata tremoribus ortis. Lectio vulgata non videtur fluxisse a manu Ovidii. Lenis et bona est emendatio viri docti in Miscell. Observ. vol. vii. pag. 123. antiqui. Excæcari eleganter dicuntur quæ delentur, obturantur, exsiccantur. Sic Pont. IV. ii. 17. limus venas excacat in undis. Similiter apud Græcos τυφλούμεναι πηγαί ; vide Heinsium.

273. Sic ubi terreno, etc.] Plin. Hist. Nat. ii. 103. Subeunt terras, rursusque redduntur, Lycus (prope Laodiceam e Cadmo monte ortus) in Asia, Erasinus in Argolica. Confer Senecam, Nat. Quæst. iii. 26. ubi hos vers. laudat. Epotus, absorptus. Mox quum alii MSS. habeant alioque orbe, quæritur, utrum verius. In se utrumque recte dicitur; nam et orbis pro parte orbis, terra dicitur ut i. 94: ac sæpius, et os fluminibus tribuere, id est, fontem, sollenne, ut i. 281. H. 1. tamen præfero ore, quod bene opponitur Thiatu. Tecto gurgite, tectus. Neque tamen condemnanda lectio quam Seneca d. 1. exhibet, tacito gurgite: namque tacitus sæpe apud poetas ponitur pro, tectus. Sic tacitum vulnus,

tacita medulla, tacitæ flumma, etc. Itaque ex glossa facile h. 1. irrepere potuit tecto, quod, ut notius, arripuerunt librarii. Eadem varietas et alibi reperitur, ut Amor. I. ii. 6; Trist. III. x. 30.

277. Caput modo fons fluvii est; Virgil. Georg. iv. 368; supra ii. 255. et h. 1. modo ostium; Virg. d. 1. 319. Caïcus, Mysiæ fluvius, cursum suum mutavit. Quo auctore Ovidius hoc tradiderit, non constat.

279. Amenanus.] Hoc nomen nullus habet codex; plerumque, ut in codice Regio A. legitur Amasenus; in codice B. Amasenos; in tota Sicilia nullus hujus nominis fluvius reperitur; locum hunc Fulvius Ursinus, in notis ad Comment. Cæsaris, primus emendavit ex veteri nummo, cujus ab una facie erat AMENOΣ, ab altera KATANAION; et deinde Heinsius ex Strabonis loco, quem infra ab Gierigio relatum leges. Amenanus Cataniæ in Sicilia fluvius. Strabo, lib. v. p. 360: Καθάπερ περὶ τοῦ ̓Αμενάνου συμ βαίνειν φασὶ τοῦ διὰ Κατάνης ῥέοντος· ἐκλείπει γὰρ ἐπὶ πολλὰ ἔτη καὶ Táλiv peĩ. Burmannus e Fazelli rebus Sic. lib. iii. cap. 1. notat, fontem hujus fluvii nondum pervestigari potuisse, et sæpe, obturatis fontium venis, per aliquot annos totum evanes

286

Nunc fluit, interdum suppressis fontibus aret. 280
Ante bibebatur, nunc, quas contingere nolis,
Fundit Anigros aquas, postquam, nisi vatibus omnis
Eripienda fides, illic lavere Bimembres
Vulnera, clavigeri quæ fecerat Herculis arcus.
Quid? non et Scythicis Hypanis de montibus ortus,
Qui fuerat dulcis, salibus vitiatur amaris?
Fluctibus ambitæ fuerant Antissa, Pharosque,
Et Phonissa Tyros: quarum nunc insula nulla est.
Leucada continuam veteres habuere coloni;
Nunc freta circueunt: Zancle quoque juncta fuisse
Dicitur Italiæ; donec confinia pontus
Abstulit, et media tellurem reppulit unda.

cere, rursusque subito erumpentem excurrere, ut Catanæ urbi inundatione sua magnam sæpe calamitatem afferat.

281. Anigros, e Lapitha, Arcadia monte, profluens, statin a fonte graviter olentem aquam vehit, quæ pisces non alit: Pausanias, v. p. 387. gravem illum odorem e terra existere putat; sed idem addit, Græcorum alios tradere, Chironem, alios Polenorem, Centaurum et ipsum, Herculis sagitta percussum hujus fluvii aqua vulnus abluisse; quæ sic, hydræ veneno infecta, tetrum odorem contraxerit. Hos Noster secutus est. membres, Centauri, ut xii. 240. 285. Hypanis, Sarmatiæ fluvius, qui in Borysthenem se exonerat; vid. Solin. cap. 15. et Vitruv. viii. 3.

Bi

287. Fluctibus ambitæ, etc.] Participium ambitus occurrit etiam i. 37. ubi vide notam. Antissa. Plinius, ii. 89. Rursus abstulit insulas mari, junxitque terris, Antissum Lesbo, etc. Pharos tempore Homeri, Od. A. 354 sqq. insula obversa Ægypto, tantumque ab ea remota, quantum uno die navis confecerit. Sed invectu Nili paula

291

tim propius adducta continenti, ponte etiam Alexandriæ juncta; Lucanus, Phars. x. 509; Plinius, ii. 85; xiii. 11; Strabo, lib. i. pag. 63; xvii. pag. 1140. Tyrus quondam insula, præalto mari septingentis passibus divisa, nunc vero Alexandri oppugnantis operibus continens. Male igitur naturæ tribuit, quod opera hominum effectum est; multoque minus probari potest, quod Pythagoram ea commemorantem inducit, quæ post illius demum tempora facta sunt.

289. Leucas ad Acarnaniæ litus, olim peninsula; Plin. ii. 90. "Ad hoc perrupit mare Leucada." Continuam pro vulgari continentem, cohærentem cum terra: sic etiam viii. 589. Zancle quoque, etc. Pro Sicilia unam Zanclen, s. Messaniam nominat, quæ adjacet freto Siculo. Plinius, ii. 88. Avellit Sicilium Italia: conf. Seneca, Nat. Quæst. vi. 29; Virgilius, Æn. iii. 414-419; Cluverius Sicil. i. 1. Historiam opinionum de hac abruptione habet Gesnerus ad Claudianum, xxxiii. 140. Ignota fuit Homero. Media unda, quæ nunc media est, confinia tenet; xiv. 7.

Si quæras Helicen et Burin, Achaïdas urbes,
Invenies sub aquis, et adhuc ostendere nautæ
Inclinata solent cum manibus oppida mersis. 295
Est prope Pittheam tumulus Trozena, sine ullis
Arduus arboribus, quondam planissima campi
Area, nunc tumulus: nam, res horrenda relatu,
Vis fera ventorum, cæcis inclusa cavernis,
Expirare aliqua cupiens, luctataque frustra 300
Liberiore frui cœlo, quum carcere rima
Nulla foret toto, nec pervia flatibus esset,
Extentam tumefecit humum; ceu spiritus oris
Tendere vesicam solet, aut direpta bicorni
Terga capro: tumor ille loci permansit; et alti 305
Collis habet speciem, longoque induruit ævo.

Plurima quum subeant, audita aut cognita vobis, Pauca supra referam quid? non et lympha figuras Datque capitque novas ? medio tua, corniger Am

mon,

Unda die gelida est; ortuque obituque calescit. 310

[ocr errors]

293. Si quæras Helicen, etc.] Plinius, ii. 92. "Mare abstulit Elicen et Buram in sinu Corinthio, quarum in alto vestigia apparent." Orosius, iii. 3. Anno ab urbe condita 366. sævissimo terræ motu Achaia universa concussa est, et duæ tunc civitates, id est Bura et Helice, abruptis locorum hiatibus devoratæ sunt." Igitur hoc quoque post Pythagoræ tempora accidit. Burin recepit Heinsius MSS. auctoritate, quanquam nec Buram damnat; ita enim Plinius aliique, et Græcis Bovpà est. Videatur etiam Polybius, L. 2.

296. Trazen, urbs Argolidis, a Pittheo rege Pittheu dicta. In ejus vicinia tempore Antigoni, Macedonum regis, calidæ aquæ vi ignis subter

ranei proruperunt; Pausanias, Corinth. p. 190. Eodem forsan tempore hic tumulus surrexit. Frui, ut frueretur. Direpta capro terga, utres, quibus inflatis in Bacchi festo insilire solebant; Virgilius, Georg. ii. 384.

307. Subeant, in animum veniant. Super, præterea. Figura, natura. Ammonis fontem diligentius describit Curtius, IV. vii. 22: "Est etiam aliud Hammonis nemus; in medio habet fontem, aquam Solis vocant. Sub lucis ortum tepida manat; medio die, quum vehementissimus est calor, frigida eadem fluit; inclinato in vesperam calescit; media nocte fervida exæstuat; quoque propius nox vergit ad lucem, multum ex nocturno calore decrescit."

Admotis Athamantis aquis accendere lignum Narratur, minimos quum Luna recessit in orbes. Flumen habent Cicones, quod potum saxea reddit Viscera, quod tactis inducit marmora rebus. Crathis, et huic Sybaris nostris conterminus arvis, Electro similes faciunt auroque capillos. 316 Quodque magis mirum, sunt qui non corpora tan

tum,

Verum animos etiam valeant mutare, liquores. Cui non audita est obscœnæ Salmacis undæ ? 319 Æthiopesque lacus? quos si quis faucibus hausit, Aut furit, aut mirum patitur gravitate soporem. Clitorio quicunque sitim de fonte levârit,

311. Admotis Athamantis, etc.] Sotion in Paradoxol. de Fluminibus : Εν ̓Αθαμᾶσι κρήνην εἶναι, ἧς τὸ μὲν ὕδωρ ψυχρὸν ὑπάρχειν, τὸ δ' ὑπὲρ αὐτὸ, οὕτω θερμὸν ὑπάρχειν, ὥστε ἄν τις ὑπερθῇ φρύγανα, παραχρῆμα EάTTEσ0α. Athamanes Epirum incoluerunt, cujus pars etiam Dodone, cui hunc fontem tribuit Plinius, ii. 103: "In Dodone Jovis fons quum sit gelidus, et immersas faces extinguat, si extinctæ admoveantur, accendit."

313. Flumen habent Cicones.] Plinius, ii. 103: "In Ciconum flumine et in Piceno lacu Velino lignum dejectum lapideo cortice obducitur."

315. Crathis, Thuriorum in magna Græcia fluvius. Vim rutilandi capillos ei tribuunt, post Euripidem, Troad. 227. (ὁ ξανθὰν χαίταν πυρσεύων Κρᾶθις,) multi alii scriptores, quos vide apud Cluver. Ital. Antiq. iv. 14; Strabo, lib. vi. pag. 620. tradit, eum facere τοὺς ἐν αὐτῷ λουομένους ξανθοτριχεῖν καὶ λευκοτριχεῖν. Eandem, ac potius aliam non minus miram vim habebat Sybaris; Plinius, xxxi. 2: "6 Theophrastus tradit, in

Thuriis Crathim candorem facere, Sybarim nigritiam bobus ac pecori. Quin et homines sentire differentiam eam; nam qui Sybarim bibant, nigriores esse, durioresque et crispo capillo; qui ex Crathide, candidos, mollioresque ac porrecta coma." Sybaris autem conterminus Crathidi. Vibius Sequester: "Crathis, confinis Sybari, capillos facit aurei coloris." Et Thurium, colonia Atheniensium ad sinum Tarentinum, sita fuit inter utrumque fluvium. Ita nostris arvis dictum erat pro, in nostris arvis, ut millies. Burmann. tamen ex uno Medic. suadet, et hic Sybaris, ut quasi demonstret vicinum fluvium; idemque ex Salmasii Exercitatt. Plin. p. 540. notat, ut hic electro similes, ita Neronem Poppææ crines succinos appellâsse. Notetur Herodotum Tov ξηρὸν Κράθιν memoran. De fonte Salmacide vide supra iv. 285.

322. Clitorius fons juxta Clitorium, urbem Arcadiæ; Pausanias, viii. cap. 21. De ejus natura Plinius, xxi. 2: "Varro tradit-vinum tædio venire his, qui ex Clitorio lacu biberint. At Eudoxus et Theopompus inebriari fon

Vina fugit, gaudetque meris abstemius undis;
Seu vis est in aqua calido contraria vino, 324
Sive, quod indigenæ memorant, Amithaone natus,
Prœtidas attonitas postquam per carmen et herbas
Eripuit furiis, purgamina mentis in illas

Misit aquas: odiumque meri permansit in undis.
Huic fluit effectu dispar Lyncestius amnis;
Quem quicunque parum moderato gutture traxit,
Haud aliter titubat, quam si mera vina bibisset. 331
Est lacus Arcadia, Pheneon dixere priores,
Ambiguis suspectus aquis, quas nocte timeto;
Nocte nocent potæ : sine noxa luce bibuntur.
Sic alias, aliasque lacus et flumina vires
Concipiunt tempusque fuit, quo navit in undis,
Nunc sedet Ortygie: timuit concursibus Argo

tibus iis, quos diximus." Conf. Vitruvius, viii. 3; Sotion in Paradoxologomenis de Fluminibus, et Etymol. Μ. in Κλιτόριον.

325. Prætides, Proti (de quo v. 236.) filiæ, Lysippe, Iphinoe et Iphianassa, attonita, infamia correptæ, quum per Argivorum Arcadumque fines diu erràssent, a Melampo, Amithaonis filio, vate, sanatæ sunt herbis, elleboro imprimis inde Melampodium dicto; Apollodorus, II. ii. 2; Plinius, xxv. 21. De templo in ejus rei memoriam vel Junoni, vel Dianæ, vel Gratiis posito vide Pausaniam, ii. 12; Hesychium in 'Ακρονχεῖ.

329. Lyncestius amnis ad oppidum Lyncum in Epiro, cujus incolæ Lyncesta; Plinius, ii. 103: « Lyncestis aqua, quæ vocatur acidula, vini modo tremulentos reddit." Conf. Vitruvius, viii. 3; Aristoteles, Meteor. ii. 3; Sotion in Paradoxol. de Flum. pag. 125; Tertullianus de Anima, cap. 50.

332. Pheneos urbs Arcadiæ, postea Nonacris dicta. In vicinia ejus ex

335

prærupta rupe aqua, Græcis voop Ervyòs dicta, guttatim decidit. Ea certis temporibus mortem affert tam hominibus quam pecori, vasa cujuscunque generis frangit, metalla solvit, etc. vide Pausaniam, Arcad. pag. 634 sq. Nocte eam esse noxiam, de die innoxiam, neminem præter Nostrum prodidisse, monet Heinsius. Ambiguæ, mox letiferæ, mox innoxiæ.

337. Nunc sedet Ortygie.] Delus intelligitur quæ eadem et Ortygie nonnullis dicta est; vide Spanhem. ad Callimachi hymn. Apol. 58. Ea, olim errans et natans, post partum Latonæ immobilis facta est; vide Spanh. ad Callimachi hymn. Del. 273. Symplegades insulæ, sunt, quæ et Cyaneæ dicuntur, contra Bosphorum Thracium, quæ a poetis olim concurrisse finguntur, quoniam, ut ait Plinius, parvo discretæ intervallo ex adverso intrantibus geminæ esse videntur, paululumque deflexa acie coeuntium speciem præbebant. Confer ad vii.

62. notam.

« AnteriorContinua »