Imatges de pàgina
PDF
EPUB

5

10

Gentis habet ritus; animo majora capaci
Concipit, et quæ sit rerum natura requirit.
Hujus amor curæ, patria, Curibusque relictis,
Fecit, ut Herculei penetraret ad hospitis urbem.
Graia quis Italicis auctor posuisset in oris
Monia quærenti, sic e senioribus unus
Rettulit indigenis, veteris non inscius ævi:
Dives ab Oceano bubus Jove natus Iberis
Litora felici tenuisse Lacinia cursu
Fertur, et, armento teneras errante per herbas,
Ipse domum magni, nec inhospita tecta Crotonis
Intrâsse, et requie longum relevâsse laborem; 16

7. Hujus curæ, hujus studii, ut ver. 65. Patria, Curibusque, patria, hoc est Curibus. In cura et Curibus captatum esse ab Ovidio lusum verborum, putat Lenzius. Herculei hospitis urbs, Croton, a Crotone, qui Herculem quondam hospitaliter exceperat, sic dicta, ut docent sequentia. Penetraret, perveniret. Erat sane antiqua traditio, Numam Crotona esse profectum, ibique a Pythagora præcepta sapientiæ cognovisse. Sed eam gravissimis argumentis refellit Livius d. loco, et "suopte ingenio temperatum Numæ animum virtutibus fuisse opinatur magis; instructumque non tam peregrinis artibus, quam disciplina Sabinorum." Cic. Tusc. iv. I. arbitratur, propter Pythagoreorum admirationem Numam quoque regem, Pythagoreum a poste. rioribus existimatum. Commode tamen in rem suam traditione illa usus est poeta.

9. Graia mania, quia Croton pars Græciæ Magnæ in ea Italiæ ora, quæ hodie Calabria dicitur. Auctor posuisset, condidisset: auctor plenitudinis causa additur; Virgilius, Æneid. v. 17. Si mihi Jupiter auctor Spondeat ; Phædrus, prol. 1. Æsopus auctor quam

materiam reperit. Veteris avi, antiquitatis, historiæ antiquæ.

12. Jove natus, Hercules, bubus Iberis, Geryonis Hispaniæ regis, dives (quia divitiæ illis temporibus censebantur numerosis gregibus,) ab Oceano, ubi Erythea, Geryonis insula, veniens, feliciter in illis locis appulit. Lacinia litora. Liv. xxiv. 3: "Sex millia aberat ab urbe (Crotone) nobile templum, ipsa urbe nobilius, Laciniae Junonis, sanctum omnibus circa populis." De promontorio Lacinio vid. Plinius, iii. 10. Cæterum summa religione in istis oris Hercules colebatur, et multa ejus monumenta ostendebantur; vid. Diod. Sic. iv. 20; Strabo, vi. pag. 281; et Dionysius Halic. i. 39-44. qui res ab eo in Italia gestas et fabulose narrat, et ad fidem historicam interpretari conatur. Inhospita tecta. Vide ad i. 218. De Crotone confer ver. 55. Apud Diodorum Sic. iv. 24. Hercules Crotoni, quem imprudens interfecerat, monumentum ponit, addito hoc ipso, quod jam sequitur, vaticinio, fore, ut ibi aliquando urbs condatur, et a Crotone nomen trahat. Sed Heraclide de Polit. auctore, ipse Croton urbem illam posuit.

20

Atque ita discedens, Ævo, dixisse, nepotum
Hic locus urbis erit; promissaque vera fuerunt.
Nam fuit Argolico generatus Alemone quidam
Myscelos, illius Dîs acceptissimus ævi.
Hunc super incumbens pressum gravitate soporis
Claviger alloquitur: "Patrias, age, desere sedes ;
I, pete diversi lapidosas Æsaris undas."

Et, nisi paruerit, multa ac metuenda minatur.
Post ea discedunt pariter somnusque Deusque: 25
Surgit Alemonides, tacitaque recentia mente
Visa refert, pugnatque diu sententia secum.
Numen abire jubet; prohibent discedere leges;

18. Hic locus urbis erit, hoc loco urbs condetur. Promissa, vaticinium.

20. Myscelos recte rescriptum ab Heinsio : nam Dionysius Halicarn. Schol. Aristoph. ad Nub. 370. Strabo, Μύσκελος, aut Μύσκελλος scribunt. Argis et ipse habitâsse videtur. Pausanias vero Lac. Ep. 3. narrat, Polydoro regnante, a Lacedæmoniis coloniam esse deductam Crotonem. Herodotus, viii. 47. Kρorwviñtai dè γένος εἰσὶ ̓Αχαιοί. Ducem coloniz Myscelon nominant et alii; vid. Strabo, viii. p. 593. Illius ævi, hominum illius ævi. Incumbens, ut xi. 657. Et membra somno gravia et sopor ipse gravis, quia reddit membra gravia. Gravitati accommodatum est Tò pressum, pro quo unus Mediceus et sec. Ambrosianus mersum. Claviger aut clavigerum numen, pro Hercule, obvium apud poetas. Apud Schol. Aristophanis, ad Nub. 370. Myscelos oraculo jubetur urbem condere, quo loco ipsum imber cœlo sereno deprehenderit. Idem oraculum de Phalantho, Tarenti conditore, refert Pausanias, Phoc. p. 822. Videntur autem harum duarum urbium origines confusæ esse a veteribus. Itaque etiam VOL. IV.

Lactantius in Arg. hanc fab. addit: "A proximo tumulo, cui Tares, Neptuni filius, subjectus erat, Tarentum nominavit."

22. Patrias, age-Æsaris undas.] Ita ordinem verborum ex Palatino restituendum primus monuit Gruterus, approbante Heinsio; olim edebatur: Lapidosas Esaris undas, I, pete diversi; patrias, age, desere sedes. Diversi, in aliis, iisque remotis terris fluentis; ii. 323. Phaethon reperitur diverso in orbe. Esar alias Esarus, Airapos, vocatur. Fluvius est Calabriæ, qui mediam Crotonam præterfluit.

26. Alemonides; Myscelus, Alemonis filius. Visa refert; secundum quietem visa secum volutat. Verbum referre sic alibi quoque usurpat Noster, pro recogitare, cogitatione et animo repetere, secum recolere. Sententia pugnat secum pro, Myscelos sententiis suis pugnat secum, varias habet sententias. Amant veteres hoc

loquendi genus: plane sic Horatius, I.
Epist. i. 97. Mea quum pugnat sen-
tentia secum; infra ver. 648. Dissidet
et variat sententia. Discedere, nempe
cum colonia.
31

Pœnaque mors posita est patriam mutare volenti.
Candidus Oceano nitidum caput abdiderat Sol, 30
Et caput extulerat densissima sidereum nox:
Visus adesse idem Deus est, eademque monere ;
Et, nisi paruerit, plura et graviora minari.
Pertimuit, patriumque simul transferre parabat 34
In sedes penetrale novas ; fit murmur in urbe, [est
Spretarumque agitur legum reus: utque peracta
Causa prior, crimenque patet sine teste probatum,
Squalidus ad Superos tollens reus ora manusque;
"O cui jus cœli bis sex fecere labores, [auctor."
Fer precor," inquit, "opem: nam tu mihi criminis
Mos erat antiquus, niveis atrisque lapillis,
His damnare reos, illis absolvere culpæ.

Can

30. Candidus a puro nitore. dida Aurora Tibullus, I. iii. 94; Lucifer albus infra ver. 189. Præclare nocti caput sidereum, stellis distinctum, tribuitur, idque effert, quum ingruit; Horatius, Epod. ii. 17. decorum mitibus pomis caput Autumnus arvis extulit. Plura et graviora. Confer cum hoc somnio id quod de Atinio Liv. ii. 36. refert.

34. Patrium penetrale, penates, Deos patrios, quorum simulacra stabant in penetrali. Hinc Dii penetrales apud Cic. Nat. Deor. ii. 27. Qui enim in novas sedes migrabant, Penates secum transferre solebant, ut et ibi patriam religionem instituerent; Virg. de Enea, dum conderet urbem Inferretque Deos Latio.

36. Agitur reus, accusatur. Nam in jure Romano agere lege dicebantur, qui ex lege vel accusabant, vel petebant. Causa prior quæ sit, non liquet. Tan. Faber male emendabat, Causa fuit; melius Heinsius, Causa viri. Sine dubio causa prior est prior pars causæ, cognitio judicis. Postea sen

41

causa

tentiæ ferebantur, quæ erat posterior. Squalor et sordes tribuuntur reis, lugentibus, supplicantibus.

39. O cui jus, etc.] Quem duodecim labores dignum probârunt, qui reciperetur inter Deos. Seneca, Agam. 812. Tuus ille bis seno meruit labore Allegi calo magnus Alcides. Formulam jus facere comprobat Heins. ex Fast. vi. 25. Criminis auctor, quia suasit et minis perpulit, ut cominigraret.

41. Lapillis, pois, unde noiLeo0a. Postea fabæ, kvapo, usurpabantur. Breviter autem locutus est pro, lapillis uti, atque his damnare, etc. Faba tamen in magistratu eligendo, calculo in judiciis vel sententiis politicis ferendis utebantur Athenienses. ED. Culpæ, ut alibi injuriarum aliquem absolvere. Sententia tristis, severa, ingrata, quæ reddit reos tristes. Similiter apud Cic. tristis judex, et tristis litera, litera damnans C. Immitis urna, quia sententia immitis, dura: sic iii. 697. crudelia necis in

strumenta.

Nunc quoque sic lata est sententia tristis ; et omnis
Calculus immitem demittitur ater in urnam.
Quæ simul effudit numerandos versa lapillos, 45
Omnibus e nigro color est mutatus in album;
Candidaque Herculeo sententia munere facta
Solvit Alemoniden: grates agit ille parenti
Amphitryoniadæ; ventisque faventibus æquor
Navigat Ionium, Lacedæmoniumque Tarentum 50
Præterit, et Sybarin, Salentinumque Neretum,
Thurinosque sinus, Temesenque, et Iapygis arva.
Vixque pererratis, quæ spectant litora, terris,
Invenit Esarei fatalia fluminis ora;
Nec procul hinc tumulum, sub quo sacrata Crotonis
Ossa tegebat humus: jussaque ibi mœnia terra
Condidit, et nomen tumulati traxit in urbem.

47. Candidaque-munere.] Plurimi (ut Regii ambo codices) numine. Paulo audacius, lapilli, quibus sententia declarabatur, candidi facti erant beneficio Herculis. Solvit pro composito absolvit. Lenzius conjicit, judices ipsos, Alemonis somnio commotos, albos demisisse calculos.

50. Tarentum præterit, etc.] More suo nominat rursus plura loca, quæ ille præterierit. Lacedæmonium, quo Lacedæmonii, duce Phalanto, coloniam deduxerunt; Pausanias, Phoc. p. 822; Justinus, iii. 4. De reliquis vide Plinium, iii. 11: Oppidum Croto, amnis Nexthus. Oppidum Thurium inter duos amnes Arathin et Sybarin, ubi fuit urbs eodem nomine. Deinde pluribus interjectis, Barion ante Iapyx a Dadali filio, a quo et Iapygia. Neretum, quod se etiam Lenzio probavit, dedimus, Neathum Enim Regius nullam aliam ob causam invexit, quam quod meminerat, Strabonem hunc facere Salentinorum fluvium. Posset forsan et cum quatuor Vaticanis et

54

altero Cælestino Veretum scribi; Plinius, III. ii. s. 16. Salentinorum Aletini, Neretini, Valentini, Veretini. Ptolemæus quidem iii. 1. et Neretum et Veretrum in mediterraneis Salentinorum ponit; sed talia Ovidius parum curavit. De Temesa, urbe Bruttiorum, vidimus ad vii. 207. Sed eam præterire non potest, qui e Græcia profectus, Æsaris ostia petit. Itaque Burmannus, postquam Crimisen, Cameren aut Temenen reponendum suaserat, credit, Nostrum secutum esse eos, qui Temesen eandem urbem fuisse putârunt, quæ et Brundusium. Alii aliter.

54. Fatalia, ab Hercule ei assignata. Fata enim sunt ea, quæ Dii fantur. Nisi dicas, Herculem fato sic volente ita jussisse. Sacrata et sancta erant sepulcra, quia violari, moveri, deleri sine pœna non poterant. Humus sub tumulo tegit ossa e sermone poetico Romanorum fluxit, e quo etiam Virgilius, Georg. iv. 457, dixit, Tellus fundit humo victum; vide ad xi. 603.

Talia constabat certa primordia fama
Esse loci, positæque Italis in finibus urbis.

II. Vir fuit hic ortu Samius: sed fugerat una 60 Et Samon, et dominos; odioque tyrannidis exul Sponte erat: isque, licet cœli regione remotos, Mente Deos adiit: et, quæ natura negabat Visibus humanis, oculis ea pectoris hausit. Quumque animo, et vigili perspexerat omnia cura,

58. Talia constabat-urbis.] Hos versus duos suppositos esse arbitrabatur Tanaq. Faber; sed leguntur in omnibus libris scriptis. De originibus Crotonis multa habet Leopard. in Emendatt. cap. 14.

60-478. Dogmata nonnulla Pythagorica, quæ quum de mutationibus agant, ornatumque facile admittant poeticum, locum in hoc opere habent commodum. Etiam hoc placet, quod Pythagoras ipse docens inducitur. De Pythagora, viro insigni, ejus rebus, institutis, familia, copiose et subtiliter disputat Meiners in der Geschichte der Wissensch. in Griechenland und Rom. tom. i. lib. 3.

60-72. Vir fuit, etc.] De Pythagora ipso, ejusque philosophia universe. Hic, Crotone, postea etiam Metaponti, ubi decessit; Cicer. Fin. v. 2; Justinus, xx. 4. Reversus a peregrinatione, qua Ægyptum lustraverat, Persarumque, ut veteres tradunt, magos adierat (Cic. Fin. v. 29.) oppressam reperit patriam tyrannide Polycratis; Diogenes Laert. viii. 47; Plutarchus, de Placit. i. 3. Quæ nova patriæ forma ei displicuit, sub qua non putabat se effecturum, quæ moliretur, quum contra Græciæ Magnæ civitates eum multis causis invitarent; Meiners, p. 392. Fugere pr. de exule; exul autem etiam is, qui sponte patriam deserit. Dominos, dominum, tyrannum. Vixit autem Pythagoras, si verius ætatem ejus scire cupias, vel

64

Servio Tullio regnante Romæ, ut vult
Livius, i. 18. vel tempore Tarquinii
Superbi et Bruti, secundum Cic. Tusc.
i. 16; iv. 1. De his omnibus vide
Lactantii Argumenta.

62. Remotos.] Vulgo (et in Regiis codicibus) remotus, quod malim. Cf. xii. 41. quamvis regionibus absit. Mente Deos adire alibi de precibus, h. 1. de studio divinæ naturæ cognoscendæ. Haurire, quum omnino sit percipere, et de sensibus et de animo usurpatur; oculis pectoris hausit, ingenio percepit, cognovit abditas naturæ vires. Etiam Cicero, Tusc. i. 16. Pherecydem laudat et Pythagoram, quod primi sevocaverint mentem a sensibus, et cogitationem a consuetudine abduxerint, quum antea homines nihil animo videre possent, sed omnia ad oculos

referrent.

65. Vigili cura, diligente et assiduo studio. In medium discenda dare, tradere docendo. Alter Strozzæ habet perspecta dabat, ut sit repetitio Ovidio familiaris. Pro catus vulgo, et apud Mitscherlich. legitur cætum, quod improbat Burmannus propter sequens silentum. Codex Regius A habet catus, codex B cætum. Cœtus de scholis philosophorum. Etiam Livius, d. 1. de Pythagora, juvenum æmulantium studia cætus habuit. Sed ibi cætus conventus discipulorum, h. 1. ipsi discipuli. Eorum silentium notum, quo arcana societatis custodire jubebantur; vide Meiners, p. 454. Dicta au

« AnteriorContinua »