Imatges de pàgina
PDF
EPUB

Sanguine cum soceri permiscuit impius ensis:
Pace tamen sisti bellum, nec in ultima ferro
Decertare placet, Tatiumque accedere regno.
Occiderat Tatius, populisque æquata duobus, 805
Romule, jura dabas, posita quum casside Mavors
Talibus affatur Divumque, hominumque parentem :
"Tempus adest, genitor, quoniam fundamine magno
Res Romana valet, nec præside pendet ab uno,
Præmia, quæ promissa mihi dignoque nepoti, 810
Solvere, et ablatum terris imponere cœlo.
Tu mihi concilio quondam præsente Deorum,
Nam memoror, memorique animo pia verba notavi,
Unus erit, quem tu tolles in cærula cœli;

Dixisti rata sit verborum summa tuorum." 815
Annuit Omnipotens, et nubibus aera cæcis

Codex Regius B. Excedere regno; codex autem A. abscedere; neutrum valet: nam inter præcipuas pacis conditiones, hoc placuit, ut Tatius una cum Romulo æqua potestate paribusque honoribus regnaret. Occiderat Tatius, interfectus Lavinii, anno Urb. cond. 12; Livius, i. 14. Jura dare, imperare; i. 576. Equata, Sabinis æque ac Romanis; neutris plus fa

vens.

809. Res Romana valet, etc.] Fast. d. 1. habet Romana potentia vires; Sanguinis officio non eget illa mei. De Romulo inter Deos relato, confer Fast.

ii. 475 sqq.

813. Memoror, quod habent duo, aut cum Ennio pro reminiscor et recordor positum esse, aut Nasonem scripsisse, Nam refero, h. e. memini, monet Heins. Prius admodum credibile est, quia et versus sequens ex Ennio sumptus. Itaque memoror prætuli re memoro, quod librariis debetur alterum ignorantibus. Pia in nepo

tem. Unus erit, nempe Remo, altero filio, interfecto; vide Fast. d. 1. Carula cæli, cœlum cærulum. Ennius. unde hic ver. sumptus, Unus erit, quem tu tollis ad cærula cali Templa, Etiam apud Lucretium, i. 1089. v. 770. cærula cali et mundi. Summa verborum, verba; Fast. d. 1. sint rata dicta Jovis.

816. Cæcis, obscuris, ut cæca nox, cæca caligo, etc. Mox Ciofanus præfert terruit orbem, propter Fast. d. 1. Jupiter annuerat: nutu tremefactus uterque Est polus. At h. 1. præstat urbem propter MSS. auctoritatem. Complures quidem Heinsius notat codices in quibus legit urbem; ambo autem nostri Regii dant orbem, et mihi certe videtur significavisse, ita cœlum tonuisse ut universus terrarum orbis ruere visus sit: idem docet Livius. Quæ sibi, etc. Mars sentit, his signis concedi sibi hoc, ut Romulum e terris raptum inferat cœlo.

Occuluit, tonitruque, et fulgure terruit Urbem.
Quæ sibi promissæ sensit data signa rapinæ,
Innixusque hastæ, pressos temone cruento
Impavidus conscendit equos Gradivus, et ictu 820
Verberis increpuit, pronumque per aera lapsus
Constitit in summo nemorosi colle Palati :
Reddentemque suo jam regia jura Quiriti
Abstulit Iliaden: corpus mortale per auras
Dilapsum tenues, ceu lata plumbea funda
Missa solet medio glans intabescere cœlo.
Pulchra subit facies, et pulvinaribus altis
Dignior, et qualis trabeati forma Quirini.
Flebat ut amissum conjux, quum regia Juno

819. Pressos temone pro, junctos currui. Pro curru posuit temonem, qui et premit equos et ab iis premitur. Ita melius puto, quam cum Gronovio in Diatrib. Stat. p. 401. emendare, prensos temone, (atque ita postea in uno MS. Moreti reperit Burmannus,) idque dictum putare pro prensos jugo, quia temo jugum continet. Cruento, nempe e præliis. Verberis, flagelli. Increpuit, incitavit. Octo dant pronusque; Juntan. purumque, ut Horat. i. 34.

823. Reddentem-abstulit.] Factum hoc esse, quum ad Capreæ paludem exercitum lustraret, tradunt historici. Jura ibi dedisse etiam Fast. d. 1. narratur. Neque h. 1. ipse in Palatio fuisse memoratur, sed Mars ibi constitit, ut deinde e vicinia Romulum auferret. Burmannus monet, jam conjungendum cum suo, quia post Tatii mortem Quirites, id est Sabini, in ejus potestatem concesserant, et ita jam sui erant, ut antea Tatii. Ita poeta partem incolarum memorasset pro universis. Lenzius vero sic: reddebat jura populo suo, cui jam, interim, Quiritium nomen obvenerat. Olim

825

edebatur non regia, idque interpretabantur civilia, æqualia: alii legunt tunc. Quiriti. Raro hoc nomen in singulari numero reperitur. Sed et hic pro universo populo. ED.

825. Ceu plumbea funda, etc.] Eadem similitudo etiam ii. 727; sumpta e Lucretio, vi. 177: Plumbea vero Glans etiam longo cursu volvenda liquescit; ita et Virgilius, Æn. ix. 588. et Statius, Theb. x. 528. Falsum tamen est, glandes, globulos, plumbeas in cursu intabescere, id est liquescere. Argent. dat incandescere.

827. Pulvinaribus altis, dignior, qui conviviis Deorum interesset ; quod signum divinitatis; vide ad vi. 173. Pulvinaria, lecti Deorum in templo positi; hinc et lecti cœlestes: Rodius contra pulvinaria interpretatur sacellum. Trabeati forma Q. Hæc lucem accipiunt ex Fast. ii. 503 sq: Pulcher et humano major, trabeaque decorus, Romulus in media visus adesse via. Nempe trabea priscorum regum Romanorum habitus; Plinius, ix. 39: ita succinctus trabea Picus apud Virg. vii. 188.

829-851. Altera metamorphosis,

830

835

Irin ad Hersiliam descendere limite curvo
Imperat, et vacuæ sua sic mandata referre:
"O et de Latia, o et de gente Sabina
Præcipuum, matrona, decus; dignissima tanti
Ante fuisse viri, conjux nunc esse Quirini,
Siste tuos fletus: et, si tibi cura videndi
Conjugis est, duce me lucum pete, colle Quirino
Qui viret, et templum Romani regis obumbrat."
Paret, et in terram pictos delapsa per arcus,
Hersiliam jussis compellat vocibus Iris.
Illa verecundo vix tollens lumina vultu, [ptum est;
"O Dea, namque mihi, nec quæ sis dicere prom-
Et liquet esse Deam; duc, o duc," inquit, "et offer
Conjugis ora mihi: quæ si modo posse videre
Fata semel dederint, cœlum accepisse fatebor."
Nec mora, Romuleos cum virgine Thaumantea 845
Ingreditur colles: ibi sidus ab æthere lapsum
Decidit in terras; a cujus lumine flagrans
Hersilia crinis cum sidere cessit in auras.

Hersiliæ in Horam. Amitti simpliciter dicuntur, tanquam verbo proprio, cognati et proximi morientes; vide ad Plinium, IV. Ep. ii. 1. Pro Hersiliam (quod legitur in Regiis codicibus) nonnulli Hersilien. Vacuæ, viduæ, quod ex interpretatione habent MSS. Junii, Sprotii et unus Basil. Etiam vacua domus, quum alter conjugum morte ablatus; Livius, i. 46.

834. Vir et Quirinus sibi opponuntur quia hoc Dei notionem involvit; Florus, i. 1. Quirinum in cælo vocari placitum Diis. Solebant autem consecratis nova nomina dari, ut Leucotheæ et Palæmoni, iv. 541. Conf. Lactantius, Firm. i. 21. Pro colle Quirino, plerique (et Regii codices)

839

colle Quirini; vide Bentleium ad Horat. i. Od. 2. Templum Romulo positum in colle Quirino. Templis et sepulcris addi fere solebant luci.

841. Nec (et non)-et passim. Ut non promptum est-ita liquet. Cœlum accepisse fatebor. Mos eorum, qui felicitatis cumulum adipiscuntur:

similiter Deorum vitam nancisci et alia; Cic. Attic. ii. 1. digito se cœlum putant attingere; Horatius, i. Od. 1. sublimi feriam vertice sidera. Lenz. hoc refert ad Romulum inter cœlicolas receptum. Prius melius placet, quippe simile illi v. 556. vitamque fatebor accepisse. Multi autem dant cælum aspexisse futebor. Regii ambo accepisse.

Hanc manibus notis Romanæ conditor urbis

Excipit, et priscum pariter cum corpore nomen 850 Mutat; Horamque vocat, quæ nunc Dea juncta Quirino est.

849. Notis, quibus sæpe eam in his terris amplexus erat. Ut Herculi consecrato Hebe, sic Quirino Hora conjux data. Ennius An. i: Teque, Quirine pater, veneror, Horamque Quirini. Et Hora eadem, quæ Hebe. Nonius Marcellinus, Hora, juventutis Dea. Nempe "Opa, juventus. Itaque non

sine causa Oram mutavi in Horam, quod et MSS. meliores (et Regii ambo,) Ennius, Gellius xiii. 22. Marcellinus præferunt. Horam autem esse Hersiliam transformatam Ovidius unus narrat. Juncta Quirino, quia in templo Quirini colebatur.

P. OVIDII NASONIS

METAMORPHOSEON

LIBER DECIMUS-QUINTUS.

N. B. Argumentum hujus libri decimi quinti Metamorphoseon, relatum invenies in serie CANTERI, tom. iii. pag. 60.

FAB. I.

QUÆRITUR interea, qui tantæ pondera molis
Sustineat, tantoque queat succedere regi.
Destinat imperio clarum prænuntia veri
Fama Numam: non ille satis cognôsse Sabinæ

1-59. Myscelos, postquam Herculis munere absolutus erat a civibus suis, in Italiam proficiscitur, ibique Crotona urbem condit, quam Pythagoras studiis suis nobilitat. Inest metamorphosis atrorum lapillorum in albos. In narranda Crotonis origine Ovidius alios auctores secutus est, ac nos habemus. Qui recte ab Heins. ex Oxon. MS. receptum pro, quis. Ita enim quærere est circumspicere, quod curæ Romanorum multo melius convenit, quam altero sensu, Quæritur quis. Regii nostri ambo, ut omnes alii præter Oxoniensem, habent quis; sed probanda est emendatio Heinsii : eodem sensu Terentius, Eun. iv. 7. Quærere qui respondeat. Graviter autem expressit regni curas, qui tantæ pondera, etc. quanquam tenuis adhuc tunc temporis res Romana. Similiter

duces belli molem sustinere dicuntur.

3. Imperio clarum.] Sixi codex imperio Latio. Clarum, inclytum justitia et religione, consultissimum omnis divini et humani juris. Livius, i. 18. Satis habet, qui acquiescit in aliqua re; vide Cortium ad Sallustium Jug. xxxi. 20. Describitur ingenium excellens, quod sapere studet supra tardos populares. Sabinæ gentis ritus, disciplinam sacram et civilem Sabinorum, quam tetricam et tristem vocat Livius d. 1. Capax a vasis amplioribus ad animum, ingenium, translatum. Majora, scitu digniora et graviora. Concipit, scire studet. Frequenter, sed vario sensu, Noster hoc verbo utitur. Requirit, cognoscere cupit, que sit rerum natura, philosophiam Græcam, quæ versabatur in rerum natura explicanda.

« AnteriorContinua »