Hanc non femineum jugulo dare pectus aperto, Illam, demisso per fortia vulnera telo

694

Pro populo cecidisse suo; pulchrisque per urbem
Funeribus ferri, celebrique in parte cremari :
Tum de virginea geminos exire favilla,

Ne genus intereat, juvenes, quos fama Coronas
Nominat, et cineri materno ducere pompam.
Hactenus antiquo signis fulgentibus ære 700
Summus inaurato crater erat asper acantho;
Nec leviora datis Trojani dona remittunt;
Dantque sacerdoti, custodem turis, acerram; [nam.
Dant pateram, claramque auro, gemmisque coro-
V. Inde recordati Teucros a sanguine Teucri

nos assignabatur; Corn. Nepos, X. x. 2. de Dione: Itaque in urbe celeberrimo loco, elatus publice, sepulcri monumento donatus est; vide Kirchm, de Funeribus, lib. ii. cap. 25. et 26. Quos fama Coronas Nominat; Lactantius, Arg. qui et virginum nomine Coronæ sunt nominati; Anton. Liberalis d. 1. II pooαγορεύουσι δ ̓ αὐτὰς ἄχρι νῦν Αἰολεῖς Κορωνίδας παρθένους.

700. Signis fulgentibus; duo Basileenses et unus Moreti signis extantibus, ut xii. 235. Regii cod. habent fulgentibus; malim tamen extantibus, id est, eminentibus; namque in operibus cœlatis partes, quæ eminent, fulgent minus quam quæ planæ sunt. Summus crater, os crateris, erat asper inaurato acantho, h. e. in eo aureo sculpta erat figura aspera acanthi: acanthus herba nobilis et mollis, qua et ansa poculorum ornari solebant; Virgilius, Eclog. iii. 45. Remittunt, vicissim dant. Sacerdoti, Anio, quatenus sacerdos erat, dant acerram et pateram; quatenus rex, coronam. Acerra non est turibulum, ara, in qua tus adoleretur, ut vulgo putant, sed, ut hic ipse locus satis docet, vasculum

aut arcula, in qua tura conservabantur, ut inde deprompta in ignem conjicerentur; hinc custos turis, ut viii. 320. pharetra custos telorum. Corona hic non est sacrificantium, ea enim non gemmis ornata erat, sed vittis et infulis aut frondibus sacris implexa; verum diadema, intel. insigne regium, ut apud Virgilium, Æn. i. 655. (quem Noster imitatus est,) Æneas ferri jubet inter alia munera, duplicem gemmis auroque coronam; vide ibi Hey

nium.

705-968. Æneas, relictis variis locis, ad Scyllam venit, cujus fatis, abrupta orationis serie, immoratur poeta. Scyllæ enim Galatea narrat Polyphemi amores Acidisque obitum, 740-897; ei deinde apparet Glaucus, in Deum marinum mutatus, 898. ad finem. Auctores horum vide ad ver. 755. et 898. Inde recordati, etc. Quum oraculum antiquam matrem petere jussisset, Anchises revolvens animo veteres historias, Cretam intelligi putat, unde olim Teucer venerat in agrum Trojanum. Huc ergo alacres tendunt, ibique et agrum colunt, et urbem Pergameam condunt. Sed

Ducere principium, Creten tenuere, locique
Ferre diu nequîere Jovem : centumque relictis
Urbibus, Ausonios optant contingere portus. 708
Sævit hiems, jactatque viros: Strophadumque
Portubus infidis exterruit ales Aello. [receptos
Et jam Dulichios portus, Ithacamque, Samenque,
Neritiasque domos, regnum fallacis Ulixei,
Præter erant vecti: certatam lite Deorum
Ambraciam, versique vident sub imagine saxum
Judicis, Actiaco quæ nunc ab Apolline nota est,
Vocalemque sua terram Dodonida quercu,

Cen

loci ferre diu nequiere Jovem, nempe
quum unum atque alterum annum hic
transegissent, aeris gravitas, lues cor-
poribus infesta, et siccitas agrorum
relinquere illa loca eos coegit; Virg.
Æn. iii. ver. 102-133. Pro Jovem
olim legebatur luem; sed Jupiter sæpe
pro aere, h. 1. cum dilectu, quia Creta
solum natale Jovis. Quum iterum
oraculum consuluissent, non Cretam,
sed Ausonium scil. Italiam petere jussi
sunt; Virgil. ver. 137-191.
tum urbes; ix. 665. Sævit hiems,
quia procellosum mare in his plagis
esse solet; vide Heyn. ad Virg. ver.
192. Strophades, duæ insulæ in mari
Ionio, occidentali Peloponnesi litori
obversæ. Huc ex domo Phinei ex-
pulsæ erant a Zeta et Calai Harpyiæ,
in quibus una Aello; vide ad vii. 3;
Virg. ver. 209 sqq. Dictæ fuerunt
Strophades ἀπὸ τῆς στροφῆς, hoc est a
conversione Zetæ et Calais ; nam illuc
usque Harpyias persecuti retro rediere.
Exterruit horrifico alarum clangore,
dira voce, tetro odore, dapibus partim
direptis, partim immundo contactu
foedatis, tristique oraculo edito. Juxta
Samen est Dulichium. Neritos, Itha-
cæ mons: sed Noster diversam facit
ab Ithaca insulam, secutus Virg. ver.
270 sqq:
"Jam medio apparet fluctu

713

nemorosa Zacynthos, Dulichiumque, Sameque et Neritos ardua saxis. Effugimus scopulos Ithaca, Laertia regna, Et terram altricem sævi execramur Ulixi."

713. Certatam-nota est; ad Actium appulerunt, sinus Ambracii promontorium. Inde in urbem Ambraciam venerunt, in qua regnabat Ambrax, Herculis nepos; Dionys. Halic. i. 51. De ea olim certaverant Apollo, Diana et Hercules. Cragaleus, juder (nonnulli Indicis; Passerat. ad Propertium, iii. 10. legit Vindicis) electus a Diis, quum Ambraciam asservisset Herculi, ab Apolline in sarum versus est; Anton. Lib. cap. 4. Ibi etiam nobile templum Apollinis Actiaci; Strabo, lib. x. p. 451. Apollinem Actiacum dictum putó ex eo, quod in návali prælio, quo devicit Augustus Antonium et Cleopatram, auxilium Augusto tulisse credebatur; et meam sententiam probant verba nunc ab Apolline nota est. LEM:

716. Vocalemque-Dodonida, etc.] Nunc male deserit ducem suum: apud Virgilium, ver. 291 sq. relicto Ambracio sinu, prætervehuntur Phæaciam s. Corcyram, tum litora Epiri legunt, portum Chaonium intrant et Buthrotum adeunt; sed apud Nostrum prius

Chaoniosque sinus, ubi nati rege Molosso
Irrita subjectis fugere incendia pennis.

Proxima Phæacum felicibus obsita pomis
Rura petunt: Epiros ab his, regnataque vati 720
Buthrotos Phrygio, simulataque Troja tenentur.
Inde futurorum certi, quæ cuncta fideli

Priamides Helenus monitu prædixerat, intrant Sicaniam tribus hæc excurrit in æquora linguis; E quibus imbriferos obversa Pachynos ad Austros: Mollibus expositum Zephyris Lilybæon: at Arcton Equoris expertem spectat, Boreanque Peloros.

conspiciunt Dodonam, quod fieri non
potuit; Dodona enim in septemtrio-
nali Epiri parte sita fuit. Secundum
Dionys. Halic. i. 51. Æneas, relicta
classe apud Buthrotum, cum lectissi-
mis viris, duorum dierum itinere per
terram confecto, Dodonam pervenit,
Jovis oraculum consulturus. Ea olim

a Chaonibus habitata postea Molossis
paruit; Eustathius ad Homerum, Od.
E. p. 544. Ibi nobile quercetum,
cujus quercus voce humana locuta
esse atque oracula edidisse traduntur,
unde προσήγοροι et μαντικαὶ δρύες
dictæ sunt.
Molossorum rex Muni-

chus tres habuit filios et unam filiam,
qui, quum latrones ignem injecissent
domibus, a Jove in aves mutati sunt;
Anton. Liberalis, cap. 14.

719. Felicibus obsita pomis.] Respicit ad Alcinoi hortos, qui per totum annum abundabant omnis generis fructibus: Homer. Od. H. 112 sq. Buthrotos, aut Buthrotum, ad portum Pelodem. Hic regnabat vates Phrygius, Helenus, Priami filius, (cf. ver. 320.) qui Pyrrhi et conjuge et regno potitus, pristinæ patriæ nomina ad novas sedes transtulerat, more eorum, qui colonias deducebant in alias oras: hinc simulata Troja, assimilata priori

VOL. IV.

Troja. Virgilius, ver. 349: "Procedo, et parvam Trojam simulataque magnis Pergama, et arentem Xanthi cognomine rivum Agnosco;" et ver. 302. falsus Simois eodem sensu. Apud Dionys. d. 1. Æneas cum sociis Dodonam profectus, in Helenum incidit; sed Virgilius, unde Noster pendet, ad Buthrotum illum occursum transtulit.

722. Inde futurorum certi: quum orientalis Italiæ pars jam prope in conspectu esset Trojanorum, ab Heleno monentur, ad occidentales oras se a fatis duci; itaque antea Siciliam adeundam esse. Simul ab eo docentur, quæ loca transeunda aut prætereunda, quid petendum quidque vitandum, et in quo loco considendum sit; Virgil. ver. 374-462.

724. Lingua frequenter de promontorio; vide Heinsium: sic et fluviis labia, montibus supercilia, mari brachia tribuuntur; vide Gataker. Miscel. pag. 364. Verba in hac re sollennia excurrere et procurrere, unde promontoria ipsa procursus vocantur. De Siciliæ promontoriis confer v. 350. Arcton æquoris expertem; conf. ver. 293. Peloros dictus est a Peloro, classis Hannibalis gubernatore, ibi sepulto.

Z z

729

Hac subeunt Teucri; remisque æstuque secundo,
Sub noctem potitur Zanclæa classis arena.
Scylla latus dextrum, lævum irrequieta Charybdis
Infestant: vorat hæc raptas, revomitque carinas:
Illa feris atram canibus succingitur alvum,
Virginis ora gerens: et, si non omnia vates
Ficta reliquerunt, aliquo quoque tempore virgo.
Hanc multi petiere proci; quibus illa repulsis 735
Ad pelagi Nymphas, pelagi gratissima Nymphis,
Ibat, et elusos juvenum narrabat amores.
Quam, dum pectendos præbet Galatea capillos,
Talibus alloquitur, repetens suspiria, dictis :
Te tamen, o virgo, genus haud immite virorum
Expetit: utque facis, potes his impune negare.

729. Potitur arena, ut xi. 55. et apud Virgilium, Æn. i. 172. Zancle, postea Messana, dicta a forma falcata, quam habet promontorium portum illius urbis includens.

730. Scylla-Charybdis; duæ fuerunt Scyllæ a poetis decantatæ : quarum altera, Nisi filia, in avem fuit commutata; de hac in libro vii. agitur; altera Phoci filia in monstrum, quod in freto Siculo navigantibus insidiatur. Charybdis vetula fuit furacissima, quæ quum Herculi boves furata esset, ab illo in fretum projecta, in monstrum marinum fuit conversa, quod adhuc pristinam retinet rapiendi naturam: nam illac transeuntes naves ad se rapit, devoratque ac revomit. Charybdis Nostro irrequieta, et Virgilio implacata, quod et h. 1. unus Medic. agnoscit, et Heinsius ex impacata ortum temere putabat. Vorat, etc. Virgilius, ibid. "Imo barathri ter gurgite vastos Sorbet in abruptum fluctus, rursusque sub auras Erigit alternos, et sidera verberat unda." Copiosius Scyllam describit; vide ad xiv. 60.

Aliquo quoque parum placet auribus. Virginis hujus mutationem habet lib. xiv. init. Mater ejus mox, ver. 749.

memoratur.

740. Te tamen, ut ix. 326. Haud immite, quia mox, ver. 759. Polyphemus immitis vocatur. Negare apud Nostrum sæpe absolute: negare consuetudinem, concubitum; vide Burmann. Cui pater est, quanquam mihi antiquissimus Deus marinus pater est. Turba sororum, nempe quinquaginta, ut admonitum ad ii. 11: nomina earum Hygin. in præfatione habet, in quibus et Galatea. Quum fugam per fluctus, tamquam rem periculosissi mam, commemorat, non meminit, Galateam esse Nympham pelagi: neque vero arbitror, Ovidium ita scripsisse; namque MSS. omnes (et Regii ambo) habent per luctus, præter unum Basileens. qui fluctus habet pro diversa lectione, unde recepit Heinsius. Per luctus effugere posset accipi, ut Liv. i. 5. per lusum atque lasciviam currere. Heinsius malebat loquenti. Hujus varietatis exempla jam plura vidimus.

At mihi, cui pater est Nereus, quam cærula Doris
Enixa est, quæ sum turba quoque tuta sororum,
Non nisi per fluctus licuit Cyclopis amorem
Effugere et lacrimæ vocem impediere loquentis.
Quas ubi marmoreo detersit pollice virgo;
Et solata Deam est; "Refer, o carissima," dixit,
“Neve tui causam tege, sum tibi fida, doloris."
Nereïs his contra resecuta Cratæide natam: [tus,

746

Acis erat, Fauno, Nymphaque Symæthide creMagna quidem patrisque sui, matrisque voluptas ; Nostra tamen major: nam me sibi junxerat uni Pulcher; et, octonis iterum natalibus actis, Signârat dubia teneras lanugine malas. Hunc ego; me Cyclops nullo cum fine petebat: Nec, si quæsieris, odium Cyclopis, amorne Acidis in nobis fuerit præsentior, edam:

746. Marmoreo, candido. Virgil. Georg. iv. 523. marmorea cervix Orphei, ubi vid. Cerda. Resequi, respondere, ut vi. 36; viii. 862. Cratais mater Scyllæ etiam apud Homer. Od. M. 73; Hesych. in Kparaus et Plin. Hist. Nat. iii. 5. Multa de Scyllæ parentibus disputat Munkerus ad Hyginum, fab. 199. Stesichoro fuerat Lamiæ filia; Schol. Apollon. iv. 828. Eo respicit Virg. Cir. ver. 66.

750. Symathis in orientali Siciliæ parte fluvius; vide Cluv. Ital. antiq. i. 10. De Fauno vide ad i. 193.

752. Me sibi junxerat; Burmannus, qui præferebat e tribus libris, se mihi, non attendebat ad antecedentia, Nostra tamen major: nunc additur causa; namque et pulchritudo et juventus ejus faciebant, ut, spretis aliis procis, eo uno tenerer. Dubia lanugo, ut ix. 398; dubiam lanuginis umbram dixit Claudian. xxxi. 42. Signárat lanugine pro, lanugo signârat, tegebat malas.

754

755. Hunc ego; me Cyclops, etc.] Polyphemus ex Homero, Od. I. 182 sqq. et Virgilio, Æn. iii. 610 sqq. adumbratus, quorum ille Ulyssem, hic Eneam ad illud monstrum deducit. Atque etiam infra xiv. inde a ver. 167. plura de eo cognoscemus. Hic vero amores ejus narrantur, et quomodo Acin interfecerit. De amore ejus nihil Homerus habet, sed Siculi poetæ eum certatim cecinerunt, Alexis, Nicochares, Posidippus, Philoxenus, et, cujus carmen restat, Theoc. Id. xi. Præsentior, major, ardentior, ut præsens gloria, præsens benevolentia, præsentes fructus, etc. Par utrumque fuit; Heinsius comparat e Statio, Theb. x. Par utrimque dolor. Verum ibi sermo est de uno affectu, qui utrimque, utraque ex parte, par fuerit: nunc autem uterque affectus in Galatea par fuisse notatur; itaque restituendum putavi utrumque.