Attulit in patriam: conjuratæque sequuntur 10 In platanum, cœptis quæ stabat proxima sacris : Nidus erat volucrum bis quatuor arbore summa; 15 Quas simul, et matrem circum sua damna volantem, Corripuit serpens, avidaque recondidit alvo. Obstupuere omnes: at veri providus augur Herodoto, τὸ κοινὸν τῶν Σαμίων, ε Dionysio Halic. τὸ κοινὸν τῶν Λατί vwv, e Cicerone, commune Meliadum, commune Sicilia, etc. infra xiii. ver. 199. communis Græcia. Pelasgi Achivi post Homerum dici cœperunt a serioribus poetis. 8. Nec dilata foret, etc.] Fuere et aliæ causæ vindictæ dilatæ, eæque graviores, apparatus nempe classis, etc. sed illæ nihil ad consilium poetæ. Tenuisset simplex, pro composito detinuisset. Piscosus commune epitheton insularum urbiumque maritimarum. De hac mora in Aulide cf. Euripidem, Iphig. Aulid principio. 11. Hic patrio de more, etc.] Hæc usque ad ver. 23. sumpta ex Homero, Il. B. 229 sqq. ubi ab Ulysse facunda cum simplicitate narrantur. Comparatione instituta superior Homerus reperitur Ovidio namque 1o scena ibi suavius descripta. In medio umbrifera platanus, unde limpida aqua profluit; sub platano est ara, quam Græci sacris intenti circumstant: 2o ostentum ipsum et ad stuporem injiciendum et ad commiserationem faciendam aptius narratum. Erat horribilis draco, ab ipso Jove signi loco missus, qui prosiliens ab ara ad arborem tendebat. Passeris pulli, νήπια τέκνα, sub foliis latebant. Hos draco stridentes miserabiliter devorabat, quum mater quiritans circumvolaret, donec ipsam implicans ala prehenderet draco. Etiam Stasinus, poeta antiquus, in Cypriis carminibus hæc tractaverat. Patrius, gentilis, ut arpwiog. Lenzius conjungit patrio Jovi. Immo patrii moris sacra passim, ut vi. 648. Incandescere, valde incalescere, inflammari, ut ii. 729. et recandescere, i. 435. Platani illius partem Pausaniæ adhuc ætate in templo ostendebant, et juxta fontem. Vide Boot. pag. 478. 16. Circum sua damna eleganter, circum pullos suos, quibus cum max. ime privabatur: damnum interdum res amissa, aut quæ amittitur; xi. 381. damna, pecora trucidata. Laudat Burmannus Phædri, i. 28. ubi vulpes aquila dolorem miscet damno sanguinis, sed ibi damnum est jactura ipsa. Recondi et condi alvo, tamquam sepulcro, dicuntur devorati cibi; xiv. 176; xv. 88: et alvus cum busto comparatur vi. 665. Vincemus," ait: "gaudete, Pe Thestorides; lasgi. 66 19 Troja cadet; sed erit nostri mora longa laboris :" 19. Thestorides.] De Calchante, Thestoris filio, augure longe excellentissimo, qui monitis suis Græcos ad Trojam adjuvabat, vide Homerum Il. A. 68 sqq. Veri providus, ut læti providus augur Sab. i. 93. Mox Burmanno placet Leid. MS. lectio, Troja jacet, quia vates futura vident tamquam præsentia. Sed si hoc voluisset Noster, dixisset etiam, Vicimus et fuit. De mora belli vide ad ix. 134. Digerere, cuique rei suum locum assignare. Hinc volucres novem in belli annos digerere, cuique anno unam avem assignare, atque ita docere, novem annos duraturum bellum pro numero avium. Hinc digerere omnino, interpretari. Virgilius, Æn. ii. 182. Ita digerit omina Calchas. Clarius hæc elocutus est Homer. dicto loco. Exagitat Thestoridæ interpretationem Cicero de Div. ii. 30. Saxum, saxeam naturam servat, manet saxum. zius putat, vim fontis saxificam formam serpentis saxeam addidisse cortici platani; inde fabulam enatam. Len 24-38. Iphigenie mactatæ fabula, post Homerum demum ascita, varie narratur. Mactatam esse virginem volunt Lucretius, i. 85 sqq; Cicero Offic. iii. 25; Virgilius, Æn. ii. 116; Horatius, ii. Sat. 3; Propertius, III. v. 64. Et solitos interdum esse Græcos sacrificare homines ostendit Potterus Archæol. tom. i. p. 520. edit. Ramb. Cervam esse suppositam, virginem autem a Diana in Tauros, Scythiæ urbem, translatam, ut ibi sacra sibi faceret, præeunte Euripide Iph. Aul. et in Taur. tradunt Pausan. Boot. p. 748. ubi et aliæ traditiones; Anton. Liberalis, cap. 27; Hyginus, fab. 98 et 261; Servius ad Virg. d. 1. Nihil hic transformationis. 25. Bella non transfert; belligerantes transire non patitur. Plinius, pan. xii. 3. duratus glacie tergo bella transportat; Cicero pro lege Man. 12. belli impetus navigavit; Florus, II. ii. 17. bellum in Africam navigabat. De manibus Trojanis vide xi. 202 sqq. 27. Nec enim nescitve, etc.] Dianæ iram irritaverat Agamemnon, interfecta cerva ipsi sacra. Aliter tamen Cicero Offic. iii. 25: " Agamemnon quum devovisset Dianæ, quod in suo regno pulcherrimum natum esset illo anno, immolavit Iphigeniam, (adeoque vix anniculam,) qua nihil erat eo quidem anno natum pulchrius. Promissum potius non faciendum, quam tam tetrum facinus admittendum fuit." Hinc etiam a declamatoribus olim hæc fabula tractari solebat. Esse Deæ: postquam pietatem publica causa, Multaque perpessæ Phrygia potiuntur arena. [que, 29. Publica causa, commodum, utilitas gentis, ut causa imperii, reipublica apud Ciceronem. Rex, officium regis, patrem, animum paternum, per metonymiam subjecti pro adjuncto: xiii. 187. in rege tamen pater est; Valerius Max. V. viii. 1. de Bruto, exuit patrem, ut consulem ageret; supra vi. 629. ex nimia matrem pietate labare sensit, ubi vid. Heinsius. Persuasus precibus Menelai arcessivit Iphige niam. 30. Dare, effundere. Sequentia pulcherrime tractavit Lucretius d. 1. qui locus dignus est, qui cum nostro comparetur: "Cui simul infula virgineos circumdata comptus Ex utraque pari malarum parte profusa est, Et mostum simul ante aras astare parentem Sensit, et hunc propter ferrum celare ministros, Aspectuque suo lacrimas effundere cives: Muta metu terram genibus submissa petebat: Nec miseræ prodesse in tali tempore quibat, Quod patrio princeps donârat nomine regem," etc. Pinxerat illam immolationem Timanthes, de quo Quintilianus, Inst. Or. II. xiii. 13: "Quum in Iphigenia immolatione pinxisset tristem Calchantem, tristiorem Ulixem, addidisset Menelao, quem summum poterat ars efficere, moerorem : consumptis affectibus, non reperiens, quo digne modo patris vultum posset exprimere, velavit ejus caput, et suo cuique animo dedit æstimandum.” Confer Cicero, Orat. 22; Plinius, Xxxv. 10. 33. Officium turbamque, etc.] Res diligenter narratur apud Euripidem, ver. 1581 sqq turba sacri, strepitus eorum, qui sacro intererant. Mutasse, permutâsse. Ipsam virginem rapuit, ejus loco supposuit vel cervam, ut plurimi tradunt, vel taurum, ut vult Nicander apud Anton. Liberalem. 38. Potiri dictum ut xi. 55. 39--145. Cycnus invulnerabilis.] Conf. Q. Calaber, iv. 467 sqq: tractaverat et Stasinus in Cypriis. Orbe locus medio, etc. Locus classicus de Fama et de ejus domicilio. Neque Noster concertâsse videtur cum Virgilio, Æn. iv. 173-188. sed suum ipsius ingenium secutus: eique ex more indulsit loquacitate. Conf. de Fama Valerius Flaccus, ii. 116 sqq: Statius Theb. iii. 426; Noster supra ix. 137 sqq. Fama Dea jam apud Hesiodum, "Epy. fin. Ingeniose autem domicilium Famæ excogitatum. Cœlestes plaga, cœlum in certas plagas divisum. Triplex mundus, id est, constans tribus partibus, sive elementis, Cœlestesque plagas, triplicis confinia mundi; 40 e disciplina quidem Lucretii, v. 94 sqq: "Principio maria ac terras cœlumque tuere: Horum naturam triplicem, tria corpora, Memmi, Tres species tam dissimiles, tria talia texta, etc." quem locum disertis verbis Noster respicit Trist. ii. 426. et ad Liviam, 362. ubi mundus triplex opus vocatur. Male Lenzius monet, fretum non esse separatim capiendum, sed terras fretumque esse omnino terram. Adversatur huic interpretationi quod subjicitur, triplex mundus. In confiniis terræ et freti mons eminebat versus cœlum. Inde prospectat Fama, etiam quod in freto geritur, ver. 62. Inspicitur, ut apud Plinium, vi. ep. 31. Quid jucundius, quam Principis justitiam—inspicere? et Panegyr. cap. 83. 43. Domum multum præstat r locum, quia Fama Dea est, cui, ut xi. 593. Somno, recte domus tribuitur, quæ foramina et atria etiam habet, ver. 53 locum huc translatum ex i. 27. ubi idem versus de igne. Ea domus erat summa in arce, in cacumine montis e terra surgentis in confiniis istis. Et nullis pro, nec, sed non addidit portas. Inclusit pro simplice, clausit. 46. Est er ære sonanti; ita vulgo. Est ex ore sonanti pro, est os sonans, tota indesinenter blaterat, habent non nisi duo MSS. unde, postquam Gruterus ad Plaut. Aul. III. vi. 18. probaverat, recepit Burmannus, partim quia rectius dicatur os sonans, quam auris, partim quia Virgilius, d. 1. ha 45 bet de Fama, totidem ora sonant. Exquisitiorem hanc lectionem esse vulgata are, etiam Lenzius judicat; sed quinque MSS. habent er aure, quod equidem non spreverim præ illo altero. Namque 1o etiam auris plena sonoribus, ut loquitur Lucretius, vi. 1183. recte dici potest sonans: 2o jam supra admonui, Nostrum h. 1. parum expressisse Virgilium, multoque minus credendus est tam pueriliter vestigia illius secutus esse, ut, quoniam ille dixerat, totidem ora sonant, et ipse oris sonantis mentionem faceret. Idem Virgilius etiam totidem aures Famæ tribuit: "Cui quot sunt corpore plumæ, Tot vigiles oculi subter, mirabile dictu, Tot linguæ, totidem ora sonant, tot subrigit aures;" 30 In notanda hac Famæ loquacitate Noster ipse, etiam sine verbis illis, de quibus quæritur, in loquacitatis ineptissimæ vitium incidit; eamdem enim rem ad tædium usque lectoribus inculcat: Tota fremit, voces refert, iterat quod audit; nondum satis: Nulla quies intus; nec hoc satis: nullaque silentia parte; et ne hic quidem desinere poterat; Nec tamen, etc. Multo igitur intolerabiliorem eum reddunt, qui etiam ore sonanti defendunt et de auditu nihil relinquunt; sed fateor nec hanc lectionem mihi satisfacere: durum enim videtur, tota est ex aure aut ore sonanti: deinde tota loci series ostendit, hic non de Fama ipsa, sed de domo ejus sermonem esse: tamen et Rode hæc ad Deam retulit. Sed inepta foret Tota fremit, vocesque refert, iteratque quod audit; Nec tamen est clamor, sed parvæ murmura vocis ; Dea indesinenter fremens. Quid ipsa agat potius ver. 62 seq. memoratur. Sequitur nulla quies intus; quorsum Tò intus referes, si hæc verba de ipsa Dea agunt? Proxime præcedit in tribus MSS. Nocte dieque patent, scil. limina; igitur præstat vulgata lectio, patet, scil. domus: eadem tota est ex ære sonanti. Ita audit dictum erit pro, perfertur ad ejus foramina : fremit, audiuntur promiscue multorum voces. 49. Parve, submissæ, ut III. ex Ponto, iii. 10. parvus sonus. Parvam autem vocem finxit, quia rumusculi ab initio clam progagantur. Increpuit, concussit: verba enim orationis sæpe transferuntur ad rem. Extrema tonitrua egregie, quorum sonus jam fractus est atque debilitatus, et mox desinet; sic ii. 117. extrema luna, quæ mox evanescet e conspectu; Plinius, ii. Epist. 17. sonus maris desinens, et ibid. fracti et novissimi fluctus. 53. Atria turba tenent.] Regii nostri habent tenet; tenent catalogus sequens exigere mihi videtur. Vulgus, quod delectatur et ducitur rumoribus, eamque ob causam leve est, frequentant atria, et rumorum cognoscendorum, et Dea 55 colendæ causa. Ibi commenta rumorum, commentitii rumores, vagantur, tamquam personæ, confusaque verba volutant, quod præclare de magna et simul loquente turba dictum, ut Virg. Æn. i. 725. de convivis loquacibus, "vocemque per ampla volutant Atria." Volvere verba, pronuntiare, dixit Cic. Or. iii. 47. Brut. 70. Vacuas aures, non occupatas audiendis rebus gravioribus, sed vacantes rumoribus, ut iv. 41; et vacua Juno iii. 319. Ferunt alio, relata referunt aliis. Mensura, magnitudo; Virgilius: "Mobilitate viget, viresque acquirit eundo, Parva metu primo, mox sese attollit in auras, Ingrediturque solo, et caput inter nubila condit." Confer supra ix. 137 sqq. Novus auctor, qui aliis refert relata. 59. Illic Credulitas-Error, etc.] Προσωποποιεῖται ea, quæ vel rumores gignunt aluntque, vel ab iis gignuntur. Quintilianus Inst. v. 3. de Fama, esse sermonem, sine ullo certo auctore dispersum, cui malignitas initium dederit, incrementum credulitas. Repens, repentina, ut passim repens tumultus, discordia, etc. vide Heinsium. Conjuratio clam serpere potest; sed |