Ilia Veftalis cœleftia femina partu
Ediderat, patruo regna tenente fuo.
Is jubet auferri parvos, & in amne necari.
Quid facis ex iftis Romulus alter erit.
Juffa recufantes peragunt lacrymosa ministri :
Flent tamen, & geminos in loca juffa ferunt.
Albula, quem Tibrin merfus Tiberinus in unda
Reddidit, hibernis fortè tumebat aquis.
Hic, ubi nunc Fora funt, lintres errare videres ;
Quáque jacent valles, Maxime Circe, tuæ.

Huc ubi venerunt, nec jam procedere poffunt
Longius; ex illis unus an alter, ait.

385

390

At quàm funt similes! at quàm formofus uterque! 395
Plus tamen ex illis ifte vigoris habet.
Si genus arguitur vultu; ni fallit imago,
Nefcio quem vobis fufpicor effe Deum.
At si quis veftræ Deus effet originis auctor,
In tam præcipiti tempore ferret opem.
Ferret opem certè, si non ope mater egeret,
Quæ facta eft uno mater & orba die.

400

Nata simul, peritura simul, simul ite fub undas
Corpora. Desierat, depofuitque sinu.

Vagierunt clamore pari : sentire putares.

405

Hi redeunt udis in fua tecta genis.

Suftinet impositos fummâ cavus alveus undâ.
Heu! quantum fati parva tabella vehit!

Alveus in limo, silvis appulfus opacis,

Paulatim fluvio deficiente, fedet.

410

Arbor erat: remanent veftigia : quæque vocatur
Rumina nunc ficus, Romula ficus erat.

Venit ad expositos, mirum ! lupa feta gemellos.
Quis credat pueris non nocuiffe feram ?

Non nocuiffe parum eft,prodeft quoque : quos lupa nutrit,

Prodere cognatæ fustinuêre manus.

Conftitit, & caudâ teneris blanditur alumnis,

Et fingit linguâ corpora bina fuâ.

416

420

Marte fatos fcires; timor abfuit. Ubera ducunt
Nec sibi promissi lactis aluntur ope.
Illa loco nomen fecit; locus ipfe Lupercis.

Magna dati nutrix præmia lactis habet.
Quid vetat Arcadio dictos a monte Lupercos ?
Faunus in Arcadia templa Lyceus habet.

425 Nupta, quid exfpectas ? non tu pollentibus herbis, Nec prece, nec magico carmine, mater eris. Excipe fecundæ patienter verbera dextræ ;

430

Jam focer optati nomen habebit avi.

Nam fuit illa dies, dură cùm forte maritæ
Reddebant uteri pignora rara fui.

Quid mihi, clamabat, prodest rapuiffe Sabinas
Romulus hoc, illo fceptra tenente,

fuit.

Si mea non vires, fed bellum injuria fecit ;
Utilius fuerat non habuiffe nurus.

435 Monte fub Efquilio, multis incæduus annis,
Junonis magnæ nomine lucus erat.
Huc ubi venerunt pariter nuptæque virique,
Suppliciter posito procubuere genu.

440

Cum fubitò motæ tremuere cacumina silvæ,
Et Dea per lucos mira locuta fuos.
Italidas matres, inquit, caper hirtus inito.
Obftupuit dubio territa turha fono.
Augur erat nomen longis intercidit annis :
Nuper ab Hetrufcâ venerat exful humo.
445 Ille caprum mactat : juffæ sua terga maritæ
Pellibus exfectis percutienda dabant.

450

Luna refumebat decimo nova cornua motu ;
Virque pater fubitò, nuptaque mater, erat,
Gratia Lucinæ dedit hæc tibi nomina lucus ;
Aut quia principium tu, Dea, lucis habes.
Parce, precor, gravidis, facilis Lucina, puellis ;
Maturumque utero molliter effer onus.

ORTA dies fuerit; tu desine credere ventis.
Perdidit illius temporis aura fidem.

Flamina

Flamina non conftant : & fex referata diebus

Carceris Folii janua laxa patet.

JAM levis obliquà fubsidit Aquarius urnâ.

Proximus æthereos excipe, Pifcis, equos.

455

1

Te memorant fratremque tuum, nam junēta micatis
Signa, duos tergo fuftinuiffe Deos.

Terribilem quondam fugiens Typhona Dione,
Tunc cùm pro cœlo Juppiter arma tulit:
Venit ad Euphratem comitata Cupidine parve;
Inque Palæstinæ margine fedit aquæ.
Populus & cannæ riparum fumma tenebant:

Spemque dabant falices hos quoque poffe tegi.
Dum latet, intonuit vento nemus: illa timore
Pallet, & hoftiles credit adeffe manus.
Utque sinu natum tenuit; Succurrite, Nymphæ ;
Et Dis auxilium ferte duobus, ait.

Nec mora, prosiluit : pifces fubiere gemelli :
Pro quo nunc dignum sidera munus habent.

Inde nefas ducunt genus hoc imponere mensis,
Nec violant timidi pifcibus ora Syri.

450

465

470

PROXIMA lux vacua eft : at tertia dicta Quirino. 475
Qui tenet hoc nomen, Romulus ante fuit.
Sive quod hafta Curis prifcis eft dicta Sabinis :

Bellicus a telo venit in aftra Deus.

Sive fuum Regi nomen posuere Quirites :

Seu quia Romanis junxerat ille Cures.

480

Nam pater armipotens, poft quàm nova mœnia vidit,
Multaque Romuleà bella peracta manu;

Juppiter, inquit, habet Romana potentia vires :
Sanguinis officio non eget illa mei.

Redde patri natum : quamvis intercidit alter,

Pro fe, proque Remo, qui mihi restat, erit.

Unus erit, quem tu tolles in cærula cœli :
Tu mihi dixifti : sint rata dicta Jovis.
Juppiter annuerat: nutu tremefactus uterque
Eft polus; & cœli pondera fensit Atlás,
Tomus III.

455

499

C

495

500

Eft locus: antiqui Capream dixere paludem.
Forte tuis illic, Romule, jura dabas.

Sol fugit, & removent fubeuntia nubila cœlum ;
Et gravis effusis decidit imber aquis.

Hinc tonat

hinc missis abrumpitur ignibus æther.
Fit fuga Rex patriis aftra petebat equis.
Luctus erat, falfæque Patres in crimine cædis:
Hæsiffetque animis forsitan illa fides.
Sed Proculus Longà veniebat Julius Albâ :
Lunaque fulgebat, nec facis ufus erat.
Cùm fubito motu nubes crepuêre siniftræ.

Rettulit ille gradus, horrueruntque comæ.
Pulcher, & humano major, trabeâque decorus,
Romulus in medià vifus adeffe vià,

505 Et dixiffe simul; Prohibe lugere Quirites ;
Nec violent lacrymis numina noftra fuis.
Tura ferant, placentque novum pia turba Quirinum.
Et patrias artes militiamque colant.

510

Jussit & in tenues oculis evanuit auras.

:

Convocat hic Patres, juffaque verba refert. Templa Deo fiunt : collis quoque dictus ab illo ; Et referunt certi facra paterna dies. Lux quoque cur eadem Stultorum festa vocetur Accipe: parva quidem caufa, fed apta fubeft. 515 Non habuit tellus doctos antiqua colonos ;

520

Laffabant agiles afpera bella viros.

Plus erat in gladio, quàm curvo laudis aratró :
Neglectus domino pauca ferebat ager.
Farra tamen veteres jaciebant, farra metebant:
Primitias Cereri farra refecta dabant.

Usibus admoniti flammis torrenda dedere,
Multaque peccato damna tulere fuo.

Nam modò verrebant nigras pro farre favillas;
Nunc ipfas igni corripuere cafas.

525 Facta Dea eft Fornax : læti Fornace coloni

Orant, ut fruges temperet illa fuas.

Curio legitimis nunc Fornacalia verbis
Maximus indicit, nec ftata facra facit.
Inque Foro, multâ circum pendente tabellâ,
Signatur certâ Curia quæque notâ.

530

Stultaque pars populi, quæ sit fua curia, nefcit;
Sed facit extremâ facra relata die.

EST honor & tumulis. Animas placate paternas,
Parvaque in exftinetas munera ferte pyras.
Parva petunt manes : pietas pro divite grata eft
Munere: non avidos Styx habet ima Deos.

535

Tegula projectis fatis eft velata coronis,
Et fparfæ fruges, parcaque mica falis ;

Inque mero mollita Ceres, violæque folutæ.

Hæc habeat mediâ tefta relicta viâ,

540

Nec majora veto : fed & his placabilis umbra eft.

Adde preces positis & fua verba focis.

Hunc morem Æneas, pietatis idoneus auctor,

Attulit in terras, jufte Latine, tuas.

Ille patris Genio follemnia dona ferebat;

545

Hinc populi ritus edidicere pios.

'At quondam, dum longa gerunt pugnacibus armis Bella, Parentales deferuere dies.

Non impune fuit: nam dicitur omine ab isto

Roma fuburbanis incaluiffe rogis.

550

Vix equidem credo: bustis exîffe feruntur,

Et tacitæ quefti tempore noctis avi.

Perque vias Urbis, Latiosque ululaffe per agros,
Deformes animas, vulgus inane, ferunt.

Poft ea præteriti tumulis redduntur honores;
Prodigiisque venit funeribusque modus.

555

Dum tamen hæc fiunt, viduæ ceffate puellæ ;
Exfpectet puros pinea tæda dies.

Nec tibi, quæ cupidæ matura videbere matri,
Comat virgineas hafta recurva comas.

560

Conde tuas, Hymenæe, faces, & ab ignibus atris
Aufer: habent alias mæsta fepulcra faces.