Hinc aliæ Satyris incendia mitia præbent ;
Pars tibi, qui pinu tempora nexa geris.
Te quoque, inexstinctæ Silene libidinis, urunt.
Nequitia eft, quæ te non sinit effe fenem.
At ruber, hortorum decus & tutela, Priapus
Omnibus ex illis Lotide captus erat.
Hanc cupit, hanc optat : folà fufpirat in illa ;
Signaque dat nutu, folicitatque notis.
Fastus ineft pulchris, fequiturque fuperbia formam.
Irrifum vultu defpicit illa fuo.
Nox erat: &, vino fomnum faciente, jacebant
Corpora, diversis victa fopore locis.
Et jam finitimâ corpus librabat in herba,
Illa tamen multi plena foporis erat.
Gaudet: &, a pedibus tracto velamine, vota
Ad fua felici coeperat ire vià.
Ecce rudens rauco, Sileni vector, afellus
Intempeftivos edidit ore fonos.
Territa confurgens Nymphe, manibusque Priapum 435
Rejicit, & fugiens concitat omne nemus.
At Deus, obfcenâ nimium quoque parte paratus,
Omnibus ad Lune lumina rifus erat.
Morte dedit pœnas auctor clamoris : & hinc eft
Hellefpontiaco victima grata Deo.
Intactæ fueratis aves, folatia ruris,
Affuetum silvis, innocuumque genus;
Quæ facitis nidos, quæ plumis ova fovetis,
Et facili dulces editis ore modos.
Sed nihil ifta juvant, quia linguæ crimen habetis, 445 Dique putant mentes vos aperire fuas.
Nec tamen id falfum: nam, Dîs, ut proxima quæque,
Nunc pennâ veras, nunc datis ore, notas.
Tuta diu volucrum proles, tum denique cæfa eft :
Juveruntque Deos indicis exta fui.
Ergo fæpe, fuo conjux abducta marito,
Uritur in calidis alba columba focis.
Nec defenfa juvant Capitolia, quo minus anfer
Det jecur in lances, Inachi lauta, tuas.
455 Nocte Deæ Nocti cristatus cæditur ales,
Quod tepidum vigili provocat ore diem.
Interea Delphin clarum fuper æquora sidus
Tollitur; & patriis exferit ora vadis.
POSTERA lux hiemem medio difcrimine signat ;
Aquaque præteritæ, quæ fuperabit, erit.
PROXIMA profpiciet Tithono nupta relicto
Arcadia facrum pontificale Deæ.
Te quoque lux eadem, Turni foror, æde recepit;
Hic ubi Virgineâ Campus obitur aquâ.
465 Unde petam caufas horum, moremque facrorum ?
Dirigat in medio quis mea vela freto?
Ipfa mone, quæ nomen habes a carmine ductum,
Propositoque fave, ne tuus erret honos.
Orta prior Lunâ, de fe si creditur ipsi,
A magno tellus Arcade nomen habet.
Hic fuit Evander : qui, quamquam clarus utroque,
Nobilior facræ fanguine matris erat.
Quæ, simul æthereos animo conceperat ignes,
Ore dabat vero carmina plena Dei.
475 Dixerat hæc nato motus inftare, sibique
Multaque præterea : tempore nacta fidem.
Nam juvenis, verâ nimium cum matre fugatus,
Deferit Arcadiam Parrhasiumque larem.
Cui genitrix flenti, Fortuna viriliter, inquit,
(Siste, puer, lacrymas ) ista ferenda tibi est.
Sic erat in fatis: nec te tua culpa fugavit,
Sed Deus: offenfo, pulfus es urbe, Deo.
Non meriti pœnam pateris, fed Numinis iram :
Eft aliquid magnis crimen abeffe malis.
Confcia mens ut cuique fua eft, ita concipit intra 485
Pectora pro facto fpemque metumque fuo.
Nec tamen, ut primus, mære, mala talia passus ;
Obruit ingentes ista procella viros.
Paffus idem, Tyriis qui quondam pulfus ab oris,
Cadmus, in Aonia conftitit exful humo.
Paffus idem Tydeus, & idem Pagafeus Iafon;
Et quos præterea longa referre mora est.
Omne folum forti patria eft, ut piscibus æquor ;
Ut volucri, vacuo quicquid in orbe patet.
Nec fera tempeftas toto tamen horret in anno ;
Et tibi, crede mihi, tempora veris erunt.
Vocibus, Evander, firmatâ mente parentis,
Nave fecat fluctus, Hefperiamque tenet.
Jamque ratem, doctæ monitu Carmentis, in amnem
Egerat, & Thufcis obvius ibat aquis.
Fluminis illa latus, cui funt vada jun&ta Terenti,
Adfpicit, & fparfas per loca fola cafas.
Utque erat, immissis puppim ftetit ante capillis;
Continuitque manum torva regentis iter.
Et procul in dextram tendens sua brachia ripam,
Pinea non fano ter pede texta ferit.
Neve daret faltum properans insistere terræ,
Vix eft Evandri vixque retenta manu.
Dîque petitorum, dixit, salvete locorum ;
Tuque novos cœlo terra datura deos;
Et nemorum Divæ, Naïadumque chori ;
Fluminaque, & Fontes, quibus utitur hospita tellus,
Efte bonis avibus visi natoque mihique ;
Ripaque felici tacta sit ista pede.
Fallor? an hi fient ingentia moenia colles?
Juraque ab hac terrâ cetera terra petet?
Montibus his olim totus promittitur orbis.
Quis tantum fati credat habere locum?
Et jam Dardaniæ tangent hæc litora pinus.
Hic quoque caufa novi femina Martis erit.
Care nepos, Palla, funefta quid induis arma?
Indue non humili vindice, cæfus eris.
Victa tamen vinces, everfaque Troja, refurges.
Obruet hoftiles ifta ruina domos.
525 Urite victrices Neptunia Pergama flammæ :
Num minus hic toto eft altior orbe cinis?
Jam pius Æneas facra, &, facra altera, patrem,
Afferet: Iliacos excipe, Vefta, Deos.
Tempus erit, cùm vos orbemque tuebitur idem;
Et fient ipfo facra colente Deo :
Et penes Auguftos patriæ tutela manebit.
Hanc fas imperii frena tenere domum.
Inde nepos natusque Dei, licet ipfe recufet,
Pondera cœlefti mente paterna feret.
535 Utque ego perpetuis olim facrabor in aris,
Sic Augufta novum Julia numen erit.
Talibus aufpiciis noftros defcendit ad agros,
Subftitit in medios præfcia lingua fonos.
Puppibus egreffus, Latiâ ftetit exful in herba.
Felix, exsilium cui locus ille fuit!
Nec mora longa fuit, stabant nova tecta : nec alter
Montibus Aufoniis Arcade major erat.
Ecce boves illuc Eritheïdas applicat heros,
Emenfus longi claviger orbis iter.
545 Dumque huic hofpitium domus eft Tegeæa, vagantur Incuftoditæ læta per arva boves.
Mane erat: excuffus fomno Tirynthius hofpes
De numero tauros fentit abeffe duos.
Nulla videt, taciti quærens vestigia furti :
Traxerat averfos Cacus in antra feros ;
Cacus Aventinæ timor atque infamia silvæ,
Non leve finitimis hofpitibusque malum.
Dira viro facies, vires pro corpore : corpus
Grande pater monftri Mulciber hujus erat,
Proque domo, longis fpelunca recessibus ingens, $55
Abdita, vix ipsis invenienda feris.
Ora super postes affixaque brachia pendent,
Squalidaque humanis ossibus albet humus.
Servatà malè parte boum, Jove natus abibas :
Mugitum rauco furta dedere fono.
Accipio revocamen, ait; vocemque fecutus,
Impia per silvas ultor ad antra venit.
Ille aditum fracti præstruxerat objice montis ;
Vix juga movissent quinque bis illud onus.
Nititur hic humeris, cœlum quoque federat illis :
Et vaftum motu collabefactat onus.
Quod simul evulsum eft, fragor æthera terruit ipsum ; Ictaque fubfedit pondere molis humus.
Prima movet Cacus collatâ prœlia dextrâ ;
Remque ferox faxis ftipitibusque gerit.
Quis ubi nil agitur; patrias malè fortis ad artes
Confugit, & flammas ore fonante vomit.
Quas quoties proflat, fpirare Tiphoëa credas,
Et rapidum Ætnæo fulgur ab igne jaci.
Occupat Alcides, adductaque clava trinodis
Ter quater adversi fedit in ore viri.
Ille cadit, mixtosque vomit cum fanguine fumos ;
Et lato moriens pectore plangit humum.
Immolat ex illis taurum tibi Juppiter unum
Victor, & Evandrum ruricolasque vocat.
Conftituitque sibi, quæ Maxima dicitur, aram,
Hic ubi pars Urbis de bove nomen habet.
Nec tacet Evandri mater, prope tempus adeffe,
Hercule quo tellus sit fatis usa fuo.
At felix vates, ut Dîs gratissima vixit,
Possidet hunc Jani sic Dea menfe diem.
IDIBUS, in magni caftus Jovis æde facerdos,
Semimaris flammis vifcera libat ovis :
Redditaque est omnis populo provincia nostro ;
Et tuus Augufto nomine dictus avus.
|