Nofcere me duplici poffes in imagine, dixit;
Ni vetus ipfa dies extenuaret opus.
Caufa ratis fupereft: Thufcum rate venit in amnem,
Ante pererrato, falcifer orbe, Deus.
235 Hac ego Saturnum memini tellure receptum ;
Coelitibus regnis ab Jove pulfus erat.
Inde diu genti mansit Saturnia nomen ;
Dicta quoque eft Latium terra, latente Deo.
At bona pofteritas puppim fervavit in ære,
Hofpitis adventum teftificata Dei.
Ipfe folum colui, cujus placidissima lævum
Radit arenosi Tibridis unda latus.
Hic, ubi nunc Roma eft, incædua silva virebat;
Tantaque res paucis pafcua bubus erat.
245 Arx mea collis erat, quem cultrix nomine noftro
Nuncupat hæc ætas, Janiculumque vocat.
Tunc ego regnabam, patiens cùm terra Deorum
Effet, & humanis numina mixta locis.
Nondum Juftitiam facinus mortale fugârat.
(Ultima de Superis illa reliquit humum.)
Proque metu populum sine vi pudor ipse regebat.
Nullus erat, juftis reddere jura, labor.
Nil mihi cum bello: pacem poftesque tuebar ;
Et clavem oftendens, Hæc, ait, arma gero. 255 Prefferat ora Deus: tunc sic noftra ora refolvo, Voce meâ voces eliciente Dei.
Cùm tot sint Jani, cur ftas facratus in uno,
Hîc ubi juncta foris templa duobus habes ?
Ille manu mulcens propexam ad pectora barbam,
Protinus @balii retulit arma Titi.
Utque levis cuftos, armillis capta Sabinis
Ad fummæ Tatium duxerit arcis iter.
Inde, velut nunc eft, per quem defcenditis, inquit,
Arduus in valles & Fora clivus erat.
265 Et jam contigerat portam, Saturnia cujus
Demferat appositas insidiofa feras.
Cum tanto veritus committere numine pugnam,
Ipfe meæ movi callidus artis opus.
Oraque, quâ pollens ope fum, fontana reclúsi;
Sumque repentinas ejaculatus aquas.
Ante tamen gelidis fubjeci sulfura venis,
Clauderet ut Tatio fervidus humor iter.
Cujus ut utilitas pulsis percepta Sabinis,
Quæque fuit, tuto reddita forma loco eft;
Ara mihi posita est, parvo conjuncta facello :
Hæc adolet flammis cum ftrue farra fuis.
At cur pace lates? motisque recluderis armis ?
Nec mora; quæsiti reddita caufa mihi.
Ut populo reditus pateant ad bella profecto,
Tota patet demtà janua noftra ferà.
Pace fores obdo, ne quâ difcedere possit,
Cæfareoque diu nomine claufus ero.
Dixit; &, attollens oculos diverfa tuentes
Afpexit toto quicquid in orbe fuit.
Pax erat ; & veftri, Germanice, caufa triumphi, 285
Tradiderat famulas jam tibi Rhenus aquas.
Jane, face æternos Pacem, Pacisque miniftros;
Neve fuum, præfta, deferat auctor opus.
Quod tamen ex ipsis licuit mihi difcere Faftis,
Sacravere Patres hac duo templa die.
Accepit Phoebo Nymphâque Coronide natum
Infula, dividuâ quam premit amnis aquâ.
Juppiter in parte eft : cepit locus unus utrumque ;
Junctaque funt magno templa nepotis avo.
QUID vetat & ftellas, ut quæque oriturque caditque, 295
Dicere promissi pars sit & ifta mei.
Felices animos! quibus hæc cognofcere primis,
Inque domos fuperas fcandere cura fuit.
Credibile eft illos pariter vitiisque locisque
Altius humanis exferuiffe caput.
Non Venus & vinum fublimia pectora fregit;
Officiumve fori, militiæve labor.
Nec levis ambitio, perfufaque gloria fuco,
Magnarumve fames folicitavit opum.
305 Admovêre oculis diftantia sidera noftris,
Ætheraque ingenio fuppofuere fuo.
Sic petitur cœlum : non ut ferat Offan Olympus,
Summaque Peliacus sidera tangat apex.
Nos quoque fub ducibus cœlum metabimur illis,
Ponemusque fuos ad stata signa dies.
ERGO ubi nox aderit venturis tertia Nonis,
Sparfaque cœlefti rore madebit humus,
Octipedis fruftra quæruntur brachia Cancri :
Præceps occiduas ille fubivit aquas.
315 INSTITERINT Nonæ : missi tibi nubibus atris
Signa dabunt imbres, exoriente Lyrâ.
QUATTUOR adde dies ductis ex ordine Nonis ;
Janus Agonali luce piandus erit.
Nominis effe potes fuccinctus causa minister,
Hoftia Cœlitibus, quo feriente, cadit.
Qui calido ftrictos tincturus fanguine cultros,
Semper, Agone rogas, nec nisi juffus agis.
Pars, quia non veniant pecudes, fed agantur, ab actu
Nomen Agonalem credit habere diem.
325 Pars putat hoc feftum prifcis Agnalia dictum;
Una sit ut proprio litera demta loco.
An, quia prævifos in aqua timet hoftia cultros,
A pecoris lux eft ista notata metu ?
Pars etiam, fieri folitis ætate priorum,
Nomina de ludis Graja tuliffe diem.
Et pecus antiquus dicebat Agonia fermo ;
Veraque judicio eft ultima caufa meo.
Utque ea nunc certa eft, ita Rex placare facrorum
Numina lanigeræ conjuge debet ovis.
335 Victima, quæ dextrâ cecidit victrice, vocatur:
Hoftibus a motis hoftia nomen habet.
Ante, Deos homini quod conciliare valeret,
Far erat, & puri lucida mica falis.
Nondum pertulerat lacrymatas cortice myrrhas
Acta per æquoreas hospita navis aquas.
Tura nec Euphrates, nec miferat India coftum,
Nec fuerant rubri cognita fila croci.
Ara dabat fumos, herbis contenta Sabinis,
Et non exiguo laurus adufta fóno.
Si quis erat, factis prati de flore coronis,
Qui poffet violas addere, dives erat.
Hic, qui nunc aperit percussi viscera tauri,
In facris nullum culter habebat opus.
Prima Ceres avidæ gavisa est sanguine porcæ,
Ulta fuas meritâ cæde nocentis opes.
Nam fata, vere novo teneris lactentia fulcis,
Eruta fetigeræ comperit ore fuis.
Sus dederat pœnas. Exemplo territus hujus
Palmite debueras abftinuiffe, caper.
Quem fpectans aliquis dentes in vite prementem,
Talia non tacito dicta dolore dedit :
Rode, caper, vitem : tamen hinc, cùm stabis ad aram,
In tua quod fpargi cornua possit, erit.
Verba fides fequitur : noxæ tibi deditus hoftis
Spargitur affufo cornua, Bacche, mero.
Culpa fui nocuit: nocuit quoque culpa capellæ.
Quid bos, quid placidæ commeruiftis oves?
Flebat Ariftæus, quod apes cum ftirpe necatas
Viderat inceptos deftituiffe favos.
Cærula quem genitrix ægre folata dolentem,
Addidit hæc dictis ultima verba fuis:
Sifte, puer, lacrymas. Proteus tua damna levabit;
Quóque modo repares, quæ periere, dabit.
Decipiat ne te versis tamen ille figuris,
Impediant geminas vincula firma manus.
Pervenit ad vatem juvenis : refolutaque fomno
Alligat æquorei brachia capta Senis.
Ille fuâ faciem transformis adulterat arte;
Mox domitus vinclis in fua membra redit.
Tomus III.
375 Oraque cæruleâ tollens rorantia barbà ;
Quâ, dixit, repares arte, requiris, apes ?
Obrue mactati corpus tellure juvenci :
Quod petis a nobis, obrutus ille dabit.
Juffa facit paftor: fervent examina putri
De bove: mille animas una necata dedit.
Pofcit ovem fatum: verbenas improba carpsit
Quas pia Dis ruris ferre folebat anus.
Quid tuti fupereft, animam cùm ponat in aris
Lanigerumque pecus, ruricolæque boves?
385 Placat equo Persis radiis Hyperiona cinctum,
Ne detur celeri victima tarda Deo.
Quod femel eft triplici pro virgine cæfa Dianæ,
Nunc quoque pro nulla virgine cerva cadit.
Exta canum vidi Triviæ libare Sabaos;
390 Et quicumque tuas accolit, Hæme, nives.
Cæditur & rigido Custodi ruris afellus :
Caufa pudenda quidem eft, huic tamen apta Deo.
Fefta corymbiferi celebrabas, Græcia, Bacchi,
Tertia quæ folito tempore bruma refert.
395 Di quoque cultores gelidi venere Lycei,
Et quicumque jocis non alienus erat:
Panes, & in Venerem Satyrorum prona juventus;
Quæque colunt amnes, folaque rura, Deæ.
Venerat & fenior pando Silenus afello,
400 Quique rubro pavidas inguine terret aves.
Dulcia qui dignum nemus in convivia nacti,
Gramine veftitis accubuere toris.
Vina dabat Liber: tulerat sibi quisque coronam.
Mifcendas parcè rivus agebat aquas.
405 Naïdes, effusis aliæ sine pectinis ufu,
Pars aderant positis arte manuque, comis.
Illa fuper furas tunicam collecta ministrat;
Altera diffuto pectus aperta sinu.
Exferit hæc humerum, veftem trahit illa per
Impediunt teneros vincula nulla pedes.
|