मानुमती । मरिमं एव्वं पच्छादाबगरुणो मिले हम्म अवलेबम्म । सानुमती । सदृशम् एवं पश्चात्तापगुरोः स्नेहस्य अनवलेपस्य च । विदूषकः । भो । दाणिं तिषि तत्तहोदीओ दीसन्ति । सव्वाश्रो अ विदूषकः । भोः । इदानीं तिस्रस तत्रभवत्यो दृश्यन्ते । सर्वाश्च दमणी । कदमा एत्थ तत्तहोदी सउन्दला । दर्शनीयाः । कतमा अत्र तत्रभवती शकुन्तला । सानुमती । अणभिलोक्खु ईदिसम्म बस्म मोहदिट्ठी श्रअं जणो । सानुमती । अनभिज्ञः खलु ईदृशस्य रूपस्य मोष॑दृष्टिर् अयं जनः । राजा । त्वं तावत् कतमां तर्कयसि । विदूषकः । तक्केमि । जा एसा मिढिलकेस बन्धणुब्वन्तकुसुमेण विदूषकः । तर्कयामि । या एषा शिथिलकेशबन्धनोद्दान्तकुसुमेन केमन्तेण उब्भिणस्मेश्रविन्दुणा व णेण विमेमदो ओसरिश्राहिं वाहाकेशान्तेन उद्भिन्नस्वेदविन्दुना वदनेन विशेषतो ऽपसृताभ्यां बाहुहिं श्रवमेअमिणिद्धतरुणपल्लवा चूअपाश्रवम्म पामे दूमिपरिम्मन्ता भ्याम् अवसेकस्निग्धतरुणपल्लवस्य चूतपादपस्य पार्श्वे ईषत्परिश्रान्ता विश्र श्रालिहिदा । एमा सउन्दला । इदराश्रो महीश्रोत्ति । दूव लिखिता । एषा शकुन्तला । इतरे मुख्याविति । 1 Compare page 76, line 9, note 2; Bhatti-kávya, v., 19. 'I imagine that she who is delineated as if a little fatigued at the side of the mango-tree, the tender shoots of which are glistening after her watering (of them), with arms extended in a peculiar manner, with a face having drops of perspiration breaking out (upon it), with locks of hair the flowers of which have escaped through the slackened hair-band -this (I imagine) is Sakuntalá, the other two (are her) female friends.' Udránta, lit., ‘vomited up;' here 'dropped off, ' ' fallen down.' Uabhinna-suceda-vindund : compare p. 70, note 3 : hence in line 8 of that page, sweda-lesair abhinnam is a better reading than klesa-lesair. Viseshato apasritábhyám: it appears from a subsequent passage that she is represented in the act of warding off the bee mentioned in the 1st. Act, p. 32, 1. 2. Itare, nom. dual feminine. राजा । निपुणो भवान् । अस्त्यत्र मे भावचिह्नं । खिन्नाङ्गुलिविनिवेशो रेखाप्रान्तेषु दृश्यते मलिनः । अश्रु च कपोलपतितं दृश्यम इदं वर्णिकोच्छ्रासात् ॥ १४७ ॥ चतुरिके । अर्द्धलिखितम् एतद् विनोदस्थानं । तस्माद् गच्छ । वर्तिकां तावद् श्रनय । चतुरिका । अज्जमाठष्व । अवलम्व चित्तफलभ्रं । जाय श्राचतुरिका । श्रार्यमाठव्य । अवलम्बस्व चित्रफलकं । यावद् श्राअच्छामि । गच्छामि । राजा । अहम् एवैतद् अवलम्बे ॥ इति यथोक्तं करोति ॥ राजा । श्रहं हि साक्षात् प्रियाम,उपगताम् अपहाय पूर्व चित्रार्पितां मुहुर् दमां बहु मन्यमानः । 'Here is a sign of my passion: the soiled impression of (my) perspiring fingers is observed on the edges of the picture, and a tear here [this tear] fallen from (my) cheek is perceptible from the obliteration [cffacement, disappearance, cessation] of the colour.' However offensive to our notions of good taste, it is certain that in Hindú erotic poetry, perspiration is considered to be one of the signs of passionate love. Varnika [ = varna] is the reading of Kátavema, supported by most of the Bengálí MSS., which have varnaká. The other Devanagarí have vartiká, which may possibly, like varti, mean ‘collyrium,’ ‘pigment.' Uchchhoása, lit., ‘breathing-time;' hence, ‘cessation.' Kapola-patitam might be rendered 'fallen on the check,' [i.e., of the portrait] as well as ' from my cheek.' * Literally, 'pleasure-ground,' i.e., landscape; lieu de la scène:' Chézy. स्रोतोवहां पथि निकामजलाम् श्रतीत्य जातः सखे प्रणयवान् मृगतृष्णिकायां १४८ ॥ विदूषकः ॥ श्रात्मगतं ॥ एसो अन्तभवं एदिं श्रदिकमिश्र मिश्रतिविदूषकः ॥ श्रात्मगतं ॥ एषो ऽत्रभवान, नदीम अतिक्रम्य मृगटपिहश्रए मङ्कन्तो ॥ प्रकाशं ॥ भो । अबरं किं एत्थ लिहिदव्वं । ष्णया सङ्क्रान्तः ॥ प्रकाशं ॥ भोः । अपरं किम् अत्र लिखितव्यं । मानुमती । जो जो पदे मो महीए मे अहिरूबो । तं तं श्रालिहिसानुमती । यो यः प्रदेशः सख्या मे ऽभिरूपः । तं तम् श्रालिखिदुकामो भवे । तुकामो भवेत् । राजा । श्रूयतां । कार्याी सैकतलीनहंसमिथुना स्रोतोवहा मालिनी पादास्ताम अभितो निषलहरिणा गौरीगुरोः पावनाः । शाखालम्बितवल्कलस्य च तरोर् निर्मातुम् इच्छाम्यधः श्ट्ङ्गे कृष्णम्मृगस्य वामनयनं कण्डूयमानां मृगीं ॥ १४८॥ ' ( While ) again and again making much of her (image) committed to a picture, having previously repudiated my beloved when she came into my presence, I have become, O friend, (as it were) possessed of a longing for the waters-ofthe-mirage, after passing by a river in-my-road having-plenty-of-water;' i.e., I am like one who prefers the shadow to the substance, the semblance to the reality. Chitrárpitám chitra-gatäm : see p. 238, note 4. Srotorahà : Beautiful women are often compared by Hindú poets to rivers, which in Sanskrit are always feminine. Nikáma-jalám, yielding abundance of water, as much as can be desired :' as to nikáma in this sense, see p. 190, note 1 in middle. Mriga-trishniká, lit., thirst of deer,' 'a vapour floating over waste places, which appears at a distance like water, and deceives men and animals.' The river Máliní ought to be drawn [made] with a pair of swans 2 Verse 114. VASANTA - TILAKÁ ( variety of SAKKARÍ ). See Verses 8, 27, 31, 43, 46, 64, 74, 80, 82, 83, 91, 93, 94, 95, 100, 101, 105, 108, 123, 124, 144. Verso 149. SÁRDÚLA-VIKRÍDITA (variety of ATIDHRITI). 50, 63, 79, 85, 86, 89, 97, 98, 111, 137, 138. See Verscs 14, 30, 36, 39, विदूषकः ॥ श्रात्मगतं ॥ अह अह देक्खामि । पूरिदव्वं पोए । विदूषकः ॥ श्रात्मगतं ॥ यथा श्रहं पश्यामि । पूरयितव्यम् अनेन चित्त फल लम्बकुचाणं ताबमाणं कदम्बेहिं । चित्रफलकं लम्बकूचीनां तापसानां कदम्बैः राजा । वयस्य । श्रन्यच्च शकुन्तलायाः प्रसाधनम् अभिप्रेतम् श्रच विस्मृतम् अस्माभिः । विदूषकः । किं विश्व । विदूषकः । किम् दूव । मानुमती । वणवामा मोउमारमा जं सरिसं भविस्सदि । [flamingoes] resting on a sandbank ; (and) on both sides of it the sacred = ''With multitudes of long-bearded monks.' Lamba, lit., 'hanging down;' kurchcha = smasru:s. The Mackenzie reads lamba-kuchchhanam padi. kamma kurvánena túbasanim niarena. 2 Chézy considers that abhipretam must here be taken in the sense of going before all others,' 'having the preference,' i.e., the favourite ornament. There seems to me no reason why this word should not retain its regular meaning, and the passage be translated, there is another of Sakuntala's ornaments intended (to be drawn ) on this picture (but) forgotten by mc.' राजा । कृतं न कर्णार्पितबन्धनं सखे शिरीषम् आगण्डविलम्बिकेशरं । न वा शरच्चन्द्रमरीचिकोमलं मृणालसूत्रं रचितं स्तनान्तरे ॥ १५० ॥ विदूषकः । भो । किं णु तत्तहोदी रत्तकुवल अपलबमोहिणा विदूषकः । भोः । किं नु तत्रभवती रक्तकुवलयपल्लवशोभिना । श्रग्गहत्थेण मुहं श्रावारि अग्रहस्तेन मुखम आवार्य चहदचददा विश्व ठिदा || सावधानं चकित चकिता दूव स्थिता ॥ सावधानं निरूप्य | दृष्ट्वा || आ | एमो दामीणपुत्तो कुसुमरमपा ज्वरो तन्तनिरूप्य । दृष्ट्वा ॥ श्राः । एष दास्याः पुत्रः कुसुमरसपाटञ्चरस् तत्रहोहीए व प्रणं श्रहिलङ्घदि मजरो । भवत्या वदनम् अभिलङ्घति मधुकरः । राजा । ननु वार्यताम् एष धृष्टः । विदूषकः । भवं एव्व श्रविणोदाणं मामिदा हमम्म वारणे पविविदूषकः । भवान् एव श्रविनीतानां शासिता श्रस्य वारणे प्रभविमदि । ष्यति । । — A sirisha-blossom, with its stalk fastened in her car, (and) its filamentshanging-down-to-her-check has not been drawn [made ], O friend. Nor has a necklace-of-lotus-fibres, soft-as-the-rays-of-the-autumnal-moon, been formed in the midst of her bosom.' Bandhana = Ch. Compare p. 103, note 3, and p. 229, note 1. Sirisha : see p. 5, note 3, and p. 51, note 3. The blossom of a plant is always neuter in Sanskrit. prasava-bandhana = vrinta: s. 2 With regard to this passage and what follows, compare pp., 32, 33, 34. As to rakta-kuralaya, etc. : see p. 24. note 2. As to dásyáh-putra, see p. 61, note 2. Verse 150. VANSASTHAVILA (variety of JAGATÍ.) See Versos 18, 22, 23, 67, 81, 114, 114 119, 145. |